مراقبت درست از پوست

در گذشته تصور می‌شد که لایه شاخی پوست فقط نقش سد دفاعی را برای سلول‌های زیرین و زیرجلد ایفا می‌کند و خود لایه شاخی، یک محیط غیرزنده و خنثی است که توسط مواد آرایشی ـ بهداشتی مصرف شده روی پوست تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. ولی امروز با استفاده از فناوری‌های جدیدی همچون مهندسی زیستی (bio-engineering)‌ به این واقعیت رسیده‌ایم که لایه شاخی پوست به صورت قابل توجهی تحت تاثیر محصولات مراقبت از پوست که مردم به طور روزمره برای شستشو و مراقبت پوست، مو و ناخن خود تهیه و مصرف می‌کنند، قرار می‌گیرد. پس بسیار مهم است که هر کسی بداند چه نوع محصولی برای پوست، مو و ناخن وی مناسب است تا باعث تشدید فرآیند پیری و آسیب پوست خود نشود و چه‌بسا بتواند با همین شست‌وشو و مراقبت‌های روزانه پوست باعث حفظ شادابی و سلامت پوست، مو و ناخن خود شود.

اکنون، فصل جدیدی در درماتولوژی به عنوان Cosmeceuticals وجود دارد که لازم است همه متخصصان پوست از آن آگاهی و شناخت کافی داشته باشند تا بتوانند مردم را برای انتخاب مناسب محصولات روزمره مراقبت از پوست، مو و ناخن، به طرز صحیح و مفیدی راهنمایی کنند.

Cosmeceuticals مواد مراقبت از پوست، مو و ناخن هستند که می‌توانند ساختار و عملکرد این اعضا را تغییر دهند. جالب است بدانید که آب نیز جزو این دسته از مواد قرار می‌گیرد که می‌تواند در افراد مختلف اثرات متفاوتی را در ساختار و عملکرد پوست ایجاد کند.

بعضی از مواد شیمیایی می‌توانند باعث نفوذپذیری و تاثیرگذاری بیشتر این مواد در پوست شوند که آگاهی از وجود آنها در هر محصول و دانش‌ کافی درباره آنها می‌تواند پزشک را به منظور انتخاب و تجویز بهترین محصول برای هر فرد در بین این همه مارک و برندهای مختلف در بازار مواد آرایشی ـ بهداشتی کمک کند.

به طور کلی محصولات مراقبت از پوست شامل شوینده‌ها، مواد قابض و مرطوب‌کننده‌ها هستند.

در این میان وظیفه شوینده‌ها دور کردن سموم، سلول‌های مرده سطح پوست، باکتری‌ها، قارچ‌ها و آلودگی‌های محیطی از پوست صورت و بدن است، در حالی که چربی بین‌سلولی موجود در بافت پوست را دست نخورده باقی می‌گذارند.

شوینده‌ها به 2 حالت مایع و قالبی وجود دارند و به 3 دسته کلی صابون، سیندت و کومبار‌ تقسیم می‌شوند.

صابون‌ ها حاصل واکنش شیمیایی بین نوعی چربی و یک ماده قلیایی‌اند که خود نیز قلیایی بوده و دارای PH 9 تا 10 هستند که باعث حل شدن سموم و آلودگی‌ها می شوند، به طوری که آنها توسط آب، آبکشی شده و از سطح پوست زدوده می‌شوند.

صابون‌ها محیط پوست را قلیایی می‌کنندکه باعث تخریب نسبی سد دفاعی یا لایه شاخی پوست شده و احساس کشیدگی پوست پس از مصرف صابون به این علت است. PH طبیعی پوست، اسیدی بوده و حدود 4/5 است که حفظ این PH برای سلامت و عملکرد بهتر پوست بویژه در موارد التهاب پوست یا درماتیت‌ها بسیار ضروری است.

صابون‌ها، شوینده‌های قوی هستند و برای پوست‌های خیلی چرب یا آلوده مناسبند. با توجه به این مطلب، نیاز به شوینده‌ای که PH پوست را تغییر ندهد، احساس شد و گروه دیگری از شوینده‌ها به بازار آمدند که قلیایی نباشند.

سیندت‌ها به عنوان صابون‌های آرایشی نیز شناخته می‌شوند. سیندت حاوی کمتر از 10 درصد صابون بوده و دارای PH 7 ـ ‌5‌/‌5 است این محصولات بهترین انتخاب برای افراد با پوست خشک و ملتهب و حساسند.

عملکرد شویندگی کومبار از صابون کمتر، ولی از سیندت بیشتر است.

مارک‌های متعددی از هر کدام از این سه گروه در بازار وجود دارند که هر کدام از نظر ترکیبات و مواد اضافه شده تخصصی و میزان کف کردن و اسانس‌های معطر با هم فرق دارند.

مهم‌ترین ماده اضافه شده طبی، آنتی‌باکتریال‌ها هستند که معروف‌ترین آنها تریکلوسان است. این ماده باعث کاهش تعداد باکتری‌های سطح پوست و بوی بد بدن می‌شود.

نیاز مهم دیگر از جنبه طبی و تخصصی برای شوینده‌ها، آسیب‌ کمتر به لایه شاخی و حفظ عملکرد دفاعی پوست است که چربی بین سلولی باعث حفظ آب بافت و پوست می‌شود. تلاش برای تولید محصولی که هم پوست را تمیز و هم عملکرد دفاعی پوست را حفظ کند، منجر به تولید شوینده‌های بدن شده است که هر دو گروه مواد لیپوفیلیک که به چربی متصل می‌شوند و هیدروفیلیک که به آب متصل می‌شوند را دارد که در حین تمیز کردن باعث رطوبت رسانی به پوست نیز می‌شوند.

سیندت‌ها که ماده اصلی آنها (سدیم لوریل سولفات)‌ است باعث حل شدن آلودگی‌های محلول در چربی شده که توسط آب، آبکشی می‌شوند؛ در حالی که مواد مرطوب‌کننده موجود در آنها مثل وازلین یا روغن دانه سویا روی پوست مانده و سبب لطافت پوست شده و مانع از دست رفتن آب از پوست می‌شود. نوعی دیگر از شوینده‌ها برای افراد با پوست خشک و ملتهب و حساس، شوینده‌های بدون چربی و کلد کرم (Cold Crean) هستند. این مواد برای پاک کردن مواد آرایشی و آلودگی‌های مختصر محیطی بسیار مناسبند.

این گروه بدون صابون بوده و روی پوست خشک یا مرطوب مالیده شده، کف مختصری ایجادکرده و توسط آب یا پنبه از سطح پوست پاک می‌شوند. کلد کرم‌ها برای افرادی که اختلال در عملکرد سد دفاعی پوست یا پوست‌های خشک و ملتهب دارند، بسیار مفید هستند، زیرا فعالیت سورفاکتانتی کمی داشته و حاوی اثرات حل‌کننده چربی به علت وجود موم و روغن‌های معدنی همراه با عملکرد دترژانتی به علت وجود موادی مانند بوراکس هستند.

یکی از شوینده‌های تخصصی پوست، لایه‌بردارها هستند که حاوی ترکیبات گلیکولیک اسید، سالیسیلیک اسید یا بنزوئیل پروکساید بوده و می‌توان از آنها به عنوان درمان کمکی موضعی در مبتلایان به آکنه یا جوش غرور جوانی استفاده کرد. لایه‌برداری از سطح پوست را به صورت ملایم و روزانه می‌توان توسط مواد فیزیکی همچون دانه‌های ساینده ظریف در یک سیندت مایع یا استفاده از لیف‌های بافته شده مخصوص صورت انجام داد که هنگام برداشتن سلول‌های مرده سطح پوست، باعث تخریب اپیدرم و آسیب پوستی نمی‌شوند.

دکتر سارا ذوالقدر

متخصص پوست و مو