ارزان خری یا مالخری؟!

شاید خیلی از ما در شهر خودمان مناطقی را بشناسیم که معمولا در آنجا اموال دست دوم و سرقتی به فروش می‌رسد و وقتی وارد این مناطق می‌شویم، معمولا با قیمت‌های عجیب و غریب مواجه می‌شویم که گاهی تا نصف یا یک سوم قیمت واقعی آن کالاست، در این مواقع شاید وسوسه شویم که آن اجناس را خریداری کنیم اما معمولا ناگهان به خودمان می‌آییم که نکند این اجناس دزدی باشد و مرتکب جرم مالخری شده باشیم و بعد از دستگیری سارق، به سراغ ما بیایند؟ اگر برای شما هم سوالات یا مشکلات مشابهی پیش آمده پیشنهاد می‌شود این مطلب را بخوانید.

قانونگذار در ماده 662 قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند: هرکس با علم و اطلاع یا با وجود قراین اطمینان‌آور به این‌که مال در نتیجه ارتکاب سرقت به دست آمده است، آن را به نحوی از انحا تحصیل یا مخفی یا قبول نماید یا مورد معامله قرار دهد به حبس از 6 ماه تا 3 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

اکثر سارقان به این امید مرتکب سرقت می‌شوند که بتوانند مال مسروقه را فروخته و آن را تبدیل به پول کنند، بنابراین یکی از موثرترین راه‌ها برای مبارزه با سرقت، جلوگیری از خرید و فروش اموال مسروقه است. در واقع خریداران اموال مسروقه از این جهت که انگیزه این عمل (سرقت) را در سارقان زنده نگه می‌دارند، مسوولیت بزرگی دارند و قانونگذار باید چاره‌ای جدی‌تر بیندیشد.

مثلا مجازات کسانی را که در اموال مسروقه مداخله می‌کنند، با سارقان یکسان یا بیشتر باشد، به عنوان مثال در انگلستان حداکثر مجازات سرقت 10 سال حبس است، در حالی که حداکثر مجازات مداخله در اموال مسروقه 14 سال حبس است.

حال به سوال اصلی برگردیم یعنی آیا هنگامی که در بازار با جنسی ارزان و مشکوک مواجه می‌شویم و آن را می‌خریم، ممکن است مرتکب مالخری شده باشیم؟

بله. البته همان‌طور که در قانون بیان شده، شخص در صورتی ممکن است مرتکب این جرم شود که با علم و اطلاع یا وجود قراین اطمینان‌آور نسبت به این‌که مال دزدی است، آن را بخرد. پس اگر هنگام خرید از اوضاع و احوال متوجه شدید که آن مال دزدی است و بعد آن را خریدید، مرتکب جرم مالخری شده‌اید. قراینی می‌تواند به شما کمک کند که جریان مشکوک است یا این‌که مال سرقتی است، مثل این‌که قیمت مال نسبت به قیمت واقعی بسیار پایین‌تر باشد، یا شخصی با استرس و عجله به سراغ شما می‌آید و آن جنس را برای فروش به شما پیشنهاد می‌کند و... در این خصوص باید افزود که در اکثر شهرها مناطقی وجود دارد که معمولا اجناس دزدی در آنجا به فروش می‌رسد، حال اگر شما با اطلاع از این امر برای خرید به این مناطق رفتید، دیگر نمی‌توانید ادعا کنید که من از سرقتی بودن این مال اطلاع نداشتم و اثبات این امر در دادگاه بسیار مشکل است. ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که از این مناطق خرید نکنید تا در مظان اتهام قرار نگیرید.

هنگامی که سارق، مال را به مالخر فروخته تکلیف مالباخته چیست؟ به عبارت ساده‌تر اگر مال دزدی به فروش رفته بود باید چه کار کنیم؟

بر طبق قانون، سارق موظف است عین مال یا در صورتی که عین آن از بین رفته باشد، مثل آن یا قیمت آن مال را به مالباخته بدهد. برای دریافت مال از سارق نیازی به تقدیم دادخواست مجدد به دادگاه نیست چون قانون، دادگاه را مکلف به این امر کرده است.

پس در مواقعی که سارق اموال را نفروخته کار ما راحت‌ است اما در مواردی که سارق، اموال سرقتی را فروخته، شخص باید دادخواست استرداد اموال را از مالخر مطرح کند که ممکن است تحت عنوان غصب بیان شود و در این مواقع، او مکلف است مال را به صاحب اصلی بازگرداند و در صورت نبود مال، مثل یا قیمت آنرا پرداخت کند. در هر صورت سارق و مالخر هر دو ضامن هستند.

در این خصوص باید افزود، هر کس به ناحق مال دیگری را تصاحب کند، مکلف است آن را به صاحب واقعی خود بازگرداند و در این موارد کاری به علم یا عدم علم متصرف نداریم، برای اطلاع بیشتر از این بحث مطالعه مبحث غصب در قانون مدنی خالی از لطف نیست. یادآوری این نکته نیز ضروری است که سارق یا مالخَر مسوول هرگونه عیبی که در این مدت بر مال وارد می‌شود نیز هستند، هر چند که آن عیب مستند به عمل آنها نباشد.

قانون برای افراد حرفه‌ای که مالخری را شغل خویش قرار داده‌اند بیشترین حد مجازات را قائل شده است ،حال برای این‌که بگوییم شخصی حرفه خود را مالخری قرار داده، چند بار باید مرتکب این عمل شود؟

در انتهای ماده 662 آمده است: در صورتی که متهم معامله اموال مسروقه را حرفه خود قرار داده باشد به حداکثر مجازات در این ماده محکوم می‌شود.

حال باید دید حرفه‌ای کیست؟ برای اثبات این امر باید به شواهد و قراین توجه کنیم و نمی‌شود جواب قاطع به این مساله داد. با این اوصاف ممکن است شخصی برای بار اول مرتکب چنین عملی بشود ولی بتوان اثبات کرد که او به صورت حرفه‌ای این کار را انجام می‌دهد مثلا این‌که فرد اموال مسروقه را نه برای استفاده شخصی بلکه برای فروش مجدد تهیه کرده یا این‌که وسایل و ابزار و مکان لازم را برای خرید و فروش اموال مسروقه مهیا کرده و با سارقان سابقه‌دار نیز در ارتباط است. البته قوی‌ترین دلیل برای این امر، تکرار عمل است، اما در این مورد هم نمی‌شود به صورت کلی حکم داد مثلا اگر ما چند بار به طور اتفاقی با سارقان برخورد کردیم (و شیطون تو جلدمون رفت و گفتیم مفته حالا می‌خریم) صرف تکرار خرید مال مسروقه را نمی‌توان دلیلی برای اثبات این امر که لزوما معامله اموال مسروقه را حرفه خود قرار داده‌ایم، دانست.

شاید آخرین سوالی برایمان پیش بیاید این باشد، هنگامی که مال خویش را در خیابان نزد سارق یا مالخر دیدیم چه کنیم؟

خوب در این مواقع بعضی‌ها که احساس می‌کنند زور بازو دارند، خودشان اقدام می‌کنند که یا کتک می‌خورند و دست خالی برمی‌گردند یا طرف را با خاک یکسان می‌کنند و اموال خود را پس می‌گیرند، شاید در ابتدای امر این عمل منطقی باشد که شخص سریعا خودش اقدام کند، ولی اگر چنین شد باید در کلانتری و قوه قضاییه را ببندیم و مردم خودشان برای احقاق حقوقشان اقدام کنند. پس از این اقدام خودداری کنید و از عواقب احتمالی آن بپرهیزید، چون به عنوان مثال اگر سارق را مورد ضرب و شتم قرار دادید و او شکایت کرد، علاوه بر دیه باید مجازاتش را نیز تحمل کنید.

بهترین راه این است که سریعا به 110 زنگ بزنید و آن شخص را به ماموران معرفی کنید، سپس ماموران وضعیت موجود را صورتجلسه می‌کنند و شما اگر مدارکی دارید می‌توانید ضمیمه ‌کنید، مثلا اگر گوشی تلفن همراهتان را دزدیده‌اند با ارائه کارتن و تطبیق آن با سریال گوشی، آن را تقدیم ماموران می‌کنید و پس از صورتجلسه، خودتان یا ماموران کلانتری دعوای مربوطه را در دادسرا مطرح ‌کنید و پس از آن پیگیر مراحل قانونی شوید. اما اگر از محل اختفای مالخرها یا سارقان مطلع شدید بهتر است اول به دادسرا بروید و با تشکیل پرونده در آنجا تقاضای رسیدگی کنید و پس از آن کلانتری با حکم ورود به منزل یا انبار یا ... که از دادسرا دریافت می‌کند وارد محل می‌شود و اموال را توقیف می‌کند.

علی طالبی ‌‌/‌‌ جام‌جم