مثانه‌های عصبی

دکتر اسعد مرادی، اورولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه در گفتگو با جام‌جم در این باره می‌گوید: کار مثانه ذخیره و دفع بموقع ادرار طی یک فرآیند هماهنگ است که این هماهنگی بین مغز، سیستم نخاعی، اعصاب محیطی، مثانه و مجرای ادرار صورت می‌گیرد. وقتی مثانه پر می‌شود، پیامی از طریق نخاع از مثانه به مغز می‌رسد که مثانه پر است و در همین مسیر هم، پیامی از مغز ارسال می‌شود که با هماهنگی مثانه و دریچه مجرای ادرار، تصمیم گرفته می‌شود که ادرار نگهداری یا دفع شود، بنابر این هر عارضه‌ای که به این سیستم کلی صدمه بزند، موجب ایجاد بیماری مثانه عصبی (نوروژنیک) می‌شود.

به گفته وی، مثانه عصبی به علت از دست دادن کنترل طبیعی مثانه و در نتیجه آسیب به سیستم عصبی به وجود می‌آید و معمولا به سه دسته مثانه «شل» (مثانه‌ای که قدرت انقباضی‌اش کم باشد)، مثانه بیش‌فعال (مثانه‌ای که خود به خود منقبض می‌شود) و مثانه تلفیقی (شل و بیش‌فعال) تقسیم می‌شود.

دکتر مرادی می‌گوید اگر نخاع خاجی یا اعصاب پس از آن آسیب ببیند مثانه شل به وجود می‌آید، ولی اگر نخاع کنترل‌کننده مثانه (نخاع خاجی) سالم باشد و آسیب بالاتر از آن باشد (نخاع کمری، سینه‌ای، گردنی و مغز) مثانه بیش‌فعال یا اسپاسمی به وجود خواهد آمد.

این عضو هیات علمی دانشگاه می‌افزاید: در مثانه بیش‌فعال، فرد توان کنترل ادرار خود را ندارد و مثانه خود به خود مکررا، بدون آن‌که فرد بخواهد منقبض و ادرار تخلیه می‌شود ولی چون هماهنگی بین مثانه و دریچه مجرا وجود ندارد، این تخلیه کامل نخواهد بود و بیمار در درازمدت دچار ضخامت جدار مثانه می‌شود و از حجم مثانه کاسته شده، فشار مثانه بالا می‌رود و آسیب می‌بیند. این اورولوژیست اظهار می‌کند: افرادی که دچار مثانه شل هستند، حس پری مثانه را از دست می‌دهند و قادر به تخلیه مثانه نیستند و مثانه‌شان منقبض نمی‌شود و معمولا ادرار با حجم خیلی کم به صورت تکه تکه با فشار شکم (زور زدن) خارج می‌شود که موجب ایجاد عفونت ادراری، سنگ مثانه و تخریب عملکرد کلیه می‌شود.

دکتر مرادی بیماری‌های شایعی که باعث ایجاد مثانه عصبی می‌شوند را شامل آسیب‌دیدگی نخاع به علت ضربه، دیابت، سکته‌های مغزی، ام‌اس، پارکینسون، برخی از اعمال جراحی ناحیه لگن، عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی نخاع و تومورهای مغزی عنوان کرده و می‌گوید: شایع‌ترین علامت این عارضه بی‌اختیاری ادرار است که ممکن است به چند شکل دائم یا فوریتی (کنترل ادرار تا 2 الی 3 ساعت) ظاهر شود.وی متذکر می‌شود: گاهی به جز سیستم‌های ادراری، سایر سیستم‌های بدن نیز مورد آسیب قرار می‌گیرند و فرد دچار ناتوانی جنسی، بی‌اختیاری مصنوعی، یبوست شدید و عدم امکان راه‌رفتن به دلیل ضایعه نخاعی می‌شود.

دکتر مرادی مهم‌ترین عارضه مثانه عصبی را تغییرات روی کلیه و مثانه و در نهایت تخریب کارکرد کلیه عنوان کرده و خاطرنشان می‌کند: از آنجا که طیف بیماری بسیار وسیع است، برای تشخیص این عارضه باید سیستم ادراری و عصبی شخص کنترل شود که به این منظور نخستین گام، گرفتن شرح حال، معاینه دقیق، آزمایش‌های خون و ادرار است، که پس از این بررسی‌ها، نوبت به آزمایش‌های پاراکلینیک‌ می‌رسد که در این بخش، یورو دینامیک (نوار مثانه) مهم‌ترین تست به شمار می‌رود و حجم مثانه، وضعیت مجرا و ... را مشخص می‌کند.

حفظ عملکرد کلیه‌ها و کیفیت زندگی بیمار با کنترل ادرار و جلوگیری از بی‌اختیاری از مهم‌ترین اهداف درمان است.

به گفته این استاد دانشگاه، براساس نوع مثانه عصبی، علت ایجاد و شدت علائم، درمان متفاوت است و استفاده از روش‌های طب فیزیکی (برای تقویت عضلات لگن، دریچه مجرا و ...) داروهای خوراکی به مبتلایان توصیه می‌شود.

وی در بیماران نخاعی که کنترل کامل مثانه را از دست داده‌اند استفاده از روش سونداژ متناوب مثانه که هر 4 تا 6‌ساعت یک بار صورت می‌گیرد را توصیه می‌کند.

به گفته وی، با این روش مثانه تخلیه و از بروز عفونت‌های ادراری و کلیوی جلوگیری می‌شود.

اما او بیماران را از سونداژ دائمی مجرا منع می‌کند.

دکتر مرادی می‌افزاید: در بیمارانی که دچار بیش‌فعالی مثانه (اسپاسمی) هستند به مرور زمان از حجم مثانه کاسته می‌شود، بنابراین پزشکان با استفاده از سایر بافت‌های بیمار حجم مثانه را افزایش می‌دهند، به عنوان مثال با قرار دادن روده بیمار روی مثانه، بر حجم آن می‌افزایند و یا برای درمان موقت با تزریق بوتاکس به مثانه این عضو را شل می‌کنند که این روش البته موقت است.

وی می‌گوید: برای درمان بیماری که مشکل دریچه مجرا دارد از دریچه‌های مصنوعی استفاده می‌شود و یا در روش دیگر، با به کار بردن دستگاه تحریک الکتریکی، بیمار از این معضل نجات پیدا می‌کند. بنابراین بهتر است مبتلایان به این عارضه با انجام معاینات دوره‌ای، مثانه عصبی را کنترل و از سایر عوارض آن پیشگیری کنند.