بازار در چنگ تاناکوراها

به فیلمی ترسناک می‌ماند، تسمه دور عدل که به ضرب تیغ موکت‌بری از هم گسسته می‌شود، همزمان با بیرون ریختن لباس‌های رنگارنگ مچاله شده، هزاران حشره قهوه‌ای رنگ ریز، مثل موج انفجار در فضا پراکنده می‌شوند، فروشنده اخم می‌کند: «حیف شد» و سراغ عدل بعدی می‌رود، پوشاک دست دومی که ساکنان کشورهای توسعه یافته را دلزده کرده‌اند و صاحبانشان آنها را به انجمن‌های خیریه سپرده‌اند، حالا از شهری در مرز غربی ایران سر درآورده‌اند تا همراه با هزاران‌ پوشاک قاچاق دیگر همسان خود، صنعت پوشاک داخلی را نابود کنند و با سوغاتی از انواع عوامل بیماری‌زا، به مردمی فروخته شوند که کشورشان از نظر فراوانی ذخایر نفت و گاز در دنیا رتبه دوم را دارد. مرد، لباس‌هایی را که سوسک‌های ریز سوراخ‌سوراخ‌شان کرده‌اند، دور می‌اندازد و باقیمانده را زیر و رو می‌کند تا نوترها را به جای پوشاک خارجی استفاده نشده به بوتیک‌های شمال شهری و کهنه‌ترها را که بوی تند محلول ضدعفونی‌کننده می‌دهند به مغازه‌های فکسنی و نمور تاناکورا در سراسر کشور بفرستد. او می‌گوید خودش اهل قاچاق کردن پوشاک دست دوم ـ که از حدود 15 سال پیش هنوز مردم به آنها تاناکورا می‌گویندـ نیست اما از مشتری‌های پر و پا قرص تاناکورا فروش‌هایی است که عدل‌های بزرگ پوشاک قاچاق را از آن طرف مرز می‌آورند. هر عدل ممکن است در فاصله کشور مبدا تا مقصد 6 ـ‌ 5 بار میان قاچاقچیان پوشاک دست به دست شود و ماه‌ها در انبارهای کشورهای مختلف باقی بماند و خاک بخورد تا فصل سفرش برسد و در همین انبارهاست که گاهی پوشاک خوراک حشرات می‌شود.

کد خبر: ۳۳۴۴۱۴

کم ولی زیاد

براساس قانون، ورود پوشاک دست‌دوم به کشور ممنوع است، اما استقبال مردم از این نوع لباس‌ها در کنار برخورد ضعیف قانونی با قاچاق شان سبب شده است واردات پوشاک دست دوم چنان فزونی یابد که فروشگاه‌هایی دائمی بدون ترس از برخورد قانونی، برای فروش آنها در پایتخت و استان‌های دیگر دایر شوند و حتی در استان‌هایی مانند آذربایجان غربی، بازار فروش پررونق‌شان به جاذبه گردشگری تبدیل شود.

مانند دیگر انواع کالاهای قاچاق، آمار دقیقی از میزان پوشاک دست‌دوم ورودی به کشور وجود ندارد. آخرین آمار موجود درباره قاچاق این نوع پوشاک در ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز مربوط به سال 87 است که ارزش پوشاک کشف شده در مرزهای کشور در آن زمان را 4 میلیون تومان نشان می‌دهد. هرچند در نگاه اول این رقم بزرگ به نظر نمی‌رسد اما واقعیت این است که در این نرخ‌گذاری ارزش هر تکه پوشاک کشف شده از سوی دولت فقط 200 تا 400 تومان تخمین زده شده است در حالی که تاناکورا فروش‌ها تحفه‌هایشان را با چنین قیمت‌های اندکی نمی‌فروشند. ضمن آن که حجم کشفیات قاچاق در کشور حدود 3 درصد از حجم کل کالاهای قاچاق است و این ثابت می‌کند که احتمالا نسبت میان کشفیات تاناکوراها و میزان کل پوشاک ورودی قاچاق هم باید چیزی در همین حدود باشد.

تاناکورا‌ها به عنوان لباس نو

علاوه بر این که نرخ به دست آمده از ارزش‌گذاری کالاهای کشف شده ارزش واقعی آنها را نشان نمی‌دهد و فقط درصد ناچیزی از پوشاک دست‌دوم قاچاق در مرزها کشف می‌شوند، عباس نخعی، مدیرکل برنامه‌ریزی دستگاه‌های اقتصادی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفتگو با جام‌جم به نکته‌ای مهم‌تر نیز درباره این نوع کالای قاچاق اشاره می‌کند: «از میان هر 300 تکه پوشاک مستعمل در یک عدل، معمولا حدود 10ـ 5 درصد لباس‌ها تقریبا نو هستند که جریان قاچاق، آنها را به عنوان پوشاک خارجی دست اول، به فروشگاه‌های معمولی پوشاک یا فروشگاه‌های خانگی هدایت می‌کند.» نخعی با اشاره به تنوع مبدا تاناکوراها می‌گوید: «پوشاک دست‌دوم از کشورهایی چون پرو، آرژانتین، آلمان، ایتالیا، انگلیس، آمریکا و ترکیه می‌آیند و از امارات و شمال عراق به سوی مرزهای جنوبی و غربی ایران قاچاق می‌شوند اما نکته مهم این است که این پوشاک در کشورهای مبدا معمولا به قصد فعالیت‌های نیکوکارانه جمع‌آوری می‌شوند، نه به نیت فروش.»

از سیاه‌زخم تا هپاتیت

شاید نخستین دلیلی که باعث شده است رسانه‌ها سالیان متمادی مردم را از خرید پوشاک تاناکورا بازدارند، ضرر اقتصادی باشد که به واسطه به وجود آمدن شغل‌های کاذب حاصل از قاچاق این کالا، تعطیلی تولیدی‌های داخلی پوشاک و بیکار شدن شاغلان در این صنعت، گریبانگیر جامعه می‌شود اما این تنها دلیل هشدارها نیست و خطری جدی‌تر نیز در این زمینه وجود دارد که مستقیما خریداران تاناکوراها را تهدید می‌کند.

هرچند به گفته مدیرکل برنامه‌ریزی دستگاه‌های اقتصادی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، قانونی صریح برای این که وزارت بهداشت را ملزم به سنجش وضعیت بهداشتی این نوع پوشاک کند، وجود ندارد و به همین دلیل این وزارتخانه در این باره سهل‌انگارانه عمل کرده است و پژوهشی جامع در این باره وجود ندارد اما اظهارات گروهی از استادان رشته‌های گوناگون پزشکی در جلسه مرکز مدیریت بیماری‌های کشور در فروردین سال 1383 ثابت می‌کند برخی میکروب‌های پاتوژن و غیرپاتوژن، باکتری‌هایی چون سیاه‌زخم و ویروس‌هایی مانند هپاتیت B و انواعی از قارچ‌ها و انگل‌ها (بویژه اکسیور) از راه پوشاک تاناکورا منتقل می‌شوند.

دکتر زهره نیکبخت، متخصص پوست، مو و لیزر نیز در گفتگو با «جام‌جم» درباره این اظهارات توضیح می‌دهد:. هرچند احتمال دارد این لباس‌ها گاهی پیش از آغاز سفر با مواد ضدعفونی‌کننده شسته شوند، اما این کافی نیست چون میکروب‌ها، ویروس‌ها، حشرات و انگل‌های موجود در آنها باید به روش‌های مختلف نابود شوند و استفاده از یک نوع ضدعفونی‌کننده همه آن را از بین نمی‌برد.

این عضو انجمن متخصصان پوست و لیزر آمریکا با یادآوری این که استفاده از پوشاک دست‌دوم، امکان ابتلا به آلرژی و بیماری‌های انگلی و قارچی را افزایش می‌دهد، به مردم هشدار می‌دهد: لباس‌های زیر و کفش‌های دست دوم را به هیچ وجه خریداری نکنید. خرید انواع دیگر تاناکورا نیز خطرناک است اما اگر چاره‌ای ندارید، حتما پیش از استفاده، آنها را بشویید و گندزدایی کنید.

قانون کمرنگ

با وجود خطرات بهداشتی پوشاک دست دوم و تاکید ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز برممنوعیت واردات آنها به کشور، این فعالیت غیرقانونی چنان عادی شده است که این روزها فروشگاه‌های تاناکورا به فراوانی در سطح شهر دیده می‌شوند. مدیرکل برنامه‌ریزی دستگاه‌های اقتصادی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اشاره به این که به هیچ وجه پروانه کسبی با عنوان پروانه خرید و فروش پوشاک دست دوم وجود ندارد، اظهار می‌کند: این فروشگاه‌ها بدون پروانه کسب به فعالیت ادامه می‌دهند اما هیچ برخورد قانونی‌ای با آن نمی‌شود!

نبود برخورد قانونی با فروشگاه‌های تاناکورا تنها دلیل افزایش عرضه این نوع پوشاک نیست و نمی‌توان در این زمینه از ضعف قانون در برخورد با قاچاقچیان تاناکوراها چشم پوشید، چرا که از دید قانون مجازات قاچاقچیان این کالا‌ها در صورتی که ارزش آنها کمتر از یک میلیون تومان باشد، فقط ضبط کالا و در صورتی که بیش از این مقدار باشد، جریمه‌ای دوبرابر ارزش ریالی آنهاست و چنین تاوانی برای جرمی که سلامت مردم را نشانه رفته است، ناچیز به نظر می‌رسد.

تسمه دور عدل که به ضرب تیغ موکت‌بری از هم گسسته می‌شود، لباس‌های رنگارنگ بیرون می‌ریزند و کسی چه می‌داند آن تکه‌پارچه‌های بدبو این بار کدام بیماری را با خود سوغات آورده‌اند یا تجارتشان چند کارگر شاغل در صنعت داخلی پوشاک را بیکار کرده است، فروشنده روی حجمی عظیم از رنگ‌های روشن و تند زانو می‌زند، لباس‌ها را زیر و رو می‌کند و می‌خندد: «تاناکورا، قیمت کم، جنس مرغوب، نمی‌خری؟»