آدم‌های عصر ویکتوریا مقابل دوربین تلویزیون

مری اسمیت (با بازی لیزا دیلن)‌ که زن جوانی است، پس از مدتی دوری از دهکده نزد این دو خواهر برمی‌گردد. همزمان با او ، پزشک جوانی به نام فرانک (سایمن وودز)‌ نیز وارد این دهکده کوچک می‌شود. بزودی او دلباخته سوفی می‌شود که همراه برادر کوچک و دو خواهر خود با پدرشان زندگی مرفهی دارند. پیردختری به نام کارولین هم دلباخته دکتر فرانک می‌شود. در یک روز بارانی که جشن بزرگی در دهکده برپا شده، خواهر کارولین بحث ازدواج دکتر و خواهرش را مطرح و با این کار سوفی و پدر او را بشدت شوکه می‌کند. علت این شوک این است که فرانک، چند روز قبل به منزل سوفی رفته و او را از پدرش خواستگاری کرده است. سوفی و پدرش جشن را با خشم بسیار ترک می‌کنند. دکتر فرانک هم که بی‌دلیل مورد تهمت و ناسزا قرار گرفته، به صورت یک آدم منزوی درآمده و خودش را در منزل حبس می‌کند، تا این که ...

به گفته منتقدان ادبی نوشته‌های الیزابت گاسکل تاثیر زیادی بر دوستداران کتاب ـ ‌بویژه خانم‌ها ـ دارند و کتابخوان‌ها اکثر مواقع جزو مشتریان پر و پا قرص نوشته‌های ادبی و اخلاقی او هستند. همین نکته هم باعث توجه صنعت تلویزیون به نوشته‌ها و کارهای او شده است. گاسکل به باور منتقدان ادبی و تلویزیونی نویسنده‌ای است که به دوران عصر ویکتوریایی تعلق ندارد و قصه‌هایش را به زبانی امروزی و مدرن تعریف می‌کند. همین نکته یکی از دلایل اصلی تهیه‌کنندگان کرانفورد برای تولید مجموعه تلویزیونی آن بوده است. گاسکل برخلاف بسیاری از همکاران خود به قضاوت درباره کارکترهای خود نمی‌پردازد و همین نکته باعث می‌شود تا خوانندگان و تماشاگران کارهایش به صورت مستقیم،‌ درگیر ماجراجویی‌ها و مسائل این کاراکترها شوند. شخصیت‌های اصلی کرانفورد شامل دسته وسیعی از آدم‌های متفاوتی می‌شود که به بخش‌های مختلف جامعه تعلق دارند. در عین حال،‌ بخش وسیعی از آنان جزو آدم‌های معمولی جامعه خود می‌شوند. همین مساله تازگی خاصی به کرانفورد و ماجراهای آن می‌دهد.

برتویسل این موضوع را از ناحیه دیگری هم مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و می‌گوید: «یکی از نکات فوق‌العاده کار گاسکل روش ابداعی و خارق‌العاده او در دراماتیزه کردن تراژدی و کمدی است. او از هر دوی اینها استفاده خیلی خوبی می‌کند و به صورت همزمان آنها را مورد استفاده قرار می‌دهد. در هم تنیدن این دو در یک زمان واحد، کار بسیار مشکلی است. این دقیقا همان چیزی است که ما در زندگی واقعی با آن طرف هستیم و فیلمسازان در سینما و تلویزیون همه تلاش خود را به کار می‌برند تا در ساخته‌هایشان استفاده درستی از آن بکنند. در مجموعه کرانفورد صحنه‌های زیادی وجود دارد که شما به صحبت‌های جودی دنچ یا ایملدا استانتن گوش می‌دهید و به آنها می‌خندید. ولی در همان حال، شما به طرز شگفت‌آمیزی تحت‌تاثیر قرار گرفته و تکان می‌خورید. علت اصلی امر این است که شما در مقام بیننده یک حس واقعی و طبیعی را در دل این صحنه‌ها احساس می‌کنید.»

برتویسل از تهیه‌کنندگان قدیمی تلویزیون انگلستان است که فعالیت خود را از سال 1982 شروع کرد. او تا به حال بیش از 12 مجموعه تهیه‌کرده که اکثر آنها جزو کارهای پر تماشاچی تلویزیونی بوده و نظر مثبت منتقدان را نیز به خود جلب کرده است. علاقه وی به تاریخ و مسائل زنان در کارهایی که تولید کرده بخوبی دیده می‌شود. از بین مجموعه‌های موفق وی می‌توان به «اما»،‌«همسران و دختران» و «آرمادیلو» اشاره کرد. منتقدان هنری می‌گویند بازیگران جوان و مسن سینما و تلویزیون انگلستان تعدادی از بهترین بازی‌های کارنامه هنری خود را در مجموعه‌های وی انجام داده‌‌اند. به همین دلیل است که اکثر آنها برای حضور در این مجموعه‌ها، نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر زن مراسم‌های تلویزیونی هر دو کشور آمریکا و انگلستان شده‌اند.

جودی دنچ بازیگر اصلی کرانفورد ـ که لقب dame یعنی بالاترین لقب هنری کشور انگلیس در سال 1988 را گرفته ـ بیش از 50 سال است که در دنیای سینما، تئاتر و تلویزیون فعالیت دارد. این بازیگر اسکار گرفته سینما در کنار یک دوجین فیلم و تئاتر مطرح و غیرمتعارف خود، برای سینما دوستان معمولی با نقش «ام» در مجموعه فیلم جیمزباند شناخته شده است. او در این مجموعه فیلم در نقش رئیس خونسرد و دلسوز مامور دو صفر هفت ظاهر شده است. نکته جالب در مورد این بازیگر این است که وی بلافاصله پس از اتمام کار در کرانفورد، جلوی دوربین سینما در اقتباس تازه‌ای از قصه کلاسیک «جین ایر» ظاهر شد که حال و هوایی شبیه این مجموعه تلویزیونی دارد.

هم منتقدان ادبی و هم منتقدان سینمایی و تلویزیونی عقیده دارند برگردان تصویری قصه کتاب‌های تاریخی و دوره‌‌ای کار ساده‌ای نیست.

این قصه‌ها معمولا حالتی توصیفی دارند و برای ترجمان تصویری قابلیت و انعطاف‌ زیادی ندارند. به همین دلیل است که معمولا فیلم‌ها یا مجموعه‌هایی که براساس قصه‌های این کتاب‌ها تولید می‌شوند، حالت خواب‌آور و کسالت‌باری دارند که بیننده خود را دلزده می‌کنند. تهیه‌کنندگان کرانفورد با آگاهی از این وضعیت، تلاش کردند تا فضا و حال و هوای مجموعه، متنوع، سرزنده و سرشار از نقش و تحول باشد. به کمک این عوامل، آنها توانستند مجموعه‌‌ای پرتحرک تولید کنند که بیننده به صورت جدی پیگیر ماجراهای آن طی هفته‌های متمادی باشد. نظرخواهی‌های عمومی در انگلستان نشان می‌دهد در هر قسمت از مجموعه، تماشاگران آن با غم و غصه کاراکترها و با خنده و گریه آنها همراه بوده‌اند. یک منتقد تلویزیونی در این رابطه می‌نویسد: «اگر شبکه‌های تلویزیونی آمریکا متخصص تولید و ساخت کارهای اکشن و پر رمز و رازی مثل «24» یا «لاست» هستند،‌ ما هم متخصص تولید این نوع درام‌های تاریخی هستیم. شاید ما نتوانیم مثل آنها یک «24» یا «لاست» بسازیم، ولی مطمئن هستم که آنها هم نمی‌توانند چیزی تاثیرگذار مثل کرانفورد را تهیه کنند.»

با این حال، برخی از منتقدان از برتویسل گله کرده‌اند که چرا برای مجموعه خود سراغ نویسنده کمتر شناخته شده‌ای مثل گاسکل رفته است. اما این تهیه‌کننده ـ که نویسنده فیلمنامه مجموعه کرانفورد هم بوده و با آن،‌ به جرگه فیلمنامه‌نویسان هم پیوسته قبول ندارد که گاسکل در مقایسه با بقیه همکاران خود، آدم کمتر شناخته شده‌‌ای است. او می‌گوید: «مطمئن نیستم این حرفی که زده می‌شود درست باشد. او وقتی می‌نوشت آدم سرشناسی بود و از دوستان چارلز دیکنز بود. حتی قصه کرانفورد را برای مجله ادبی او نوشت. تمام قصه‌های کوتاه گاسکل در این مجله چاپ شد. اما طبیعی است که هر چیزی در ارتباط با گذر زمان و دوران‌های مختلف تاریخی یا از مد می‌افتد یا به صورت مد در می‌آید، حس شخصی‌ام این است که در دوره‌هایی او مورد بی‌مهری قرار گرفت و نسبت به نوشته‌های او غفلت شد. خود من ـ که کیلومترها از محل زندگی و کار او فاصله دارم ـ وقتی تحصیلاتم را به پایان رساندم با او و کارهایش آشنا شدم، اما از وقتی مجموعه «همسران و دختران» به نمایش درآمد، او دوباره مورد توجه فراوان قرار گرفته است. فکر می‌کردم با تولید مجموعه‌هایی براساس قصه‌های او، وظیفه دارم نسل جوان را با نوشته‌هایش آشنا کنم. یکی از وظایف رسانه تلویزیون یا سینما همین است که شما را با نویسندگان و هنرمندان گمنام یا کمتر شناخته شده آشتی دهد. در حال حاضر، کتاب‌های گاسکل فروش خوبی در سراسر انگلستان دارند.»

زمانی که برتویسل تصمیم گرفت ایفای نقش اصلی مجموعه کرانفورد را به جودی دنچ بسپارد، شک داشت که وی الیزابت گاسکل را بشناسد یا مایل باشد در چنین مجموعه‌ای ایفای نقش کند، اما وی متوجه شد دنچ قصه را در دوران مدرسه خوانده و در آن زمان علاقه خاصی هم به این نوول داشته است. این بازیگر زمان بازی در مجموعه کرانفورد گفت یکی از دلایل اصلی قبول بازی در آن ـ بجز جذابیت خود قصه و کاراکتر محوری آن ـ این بوده که حضورش در مجموعه باعث شود تا مردم عادی علاقه‌مند به مطالعه نوول گاسکل شوند. این بازیگر قدیمی هم قصه نوول و هم اقتباس تلویزیونی آن را یک کار خارق‌العاده و الهام‌بخش توصیف کرده است. سازندگان مجموعه در بخش طراحی لباس و صحنه با مشکلات و چالش‌های زیادی روبه‌رو شدند، زیرا بسیاری از عناصر صحنه را باید به کمک قوه تخیل خود خلق می‌کردند. آنها برای فیلمبرداری مجموعه ـ که بیش از 7 ماه طول کشید ـ به یکی از مناطق کم‌جمعیت روستایی انگلستان رفتند، اما این روستا پس از حضور گروه سازنده کرانفورد به یک مکان شلوغ و پرجمعیت تبدیل شد و به صورت یک نقطه توریستی درآمد. اهالی محل کمک زیادی به گروه سازنده مجموعه کردند و بسیاری از آنان، به عنوان هنرور جلوی دوربین ظاهر شدند.

استقبال تماشاگران از کرانفورد، بحث تولید دنباله‌ای بر آن را پیش کشید. البته تهیه‌کنندگان مجموعه از همان زمانی که آن را جلوی دوربین بردند، در فکر تولید اپیزودهای جدید آن نیز بودند. برتویسل و سوزی کانکلین حدود یک سال وقت صرف جمع‌آوری مواد اولیه و اصلی مجموعه خود کردند. زمانی که آنها تمام مواد را کنار هم قرار دادند، متوجه این نکته شدند که می‌توانند با آن قسمت‌های جدید از مجموعه را نیز ـ که تا پیش از این به آن فکر نکرده بودند ـ تولید کنند. استقبال تماشاگران از مجموعه باعث شد تا مسوولان شبکه تلویزیونی از آنها بپرسند آیا دوست دارند اپیزودهای جدید مجموعه را تولید کنند یا خیر. تهیه‌کنندگان مجموعه، قصد تولید قسمت‌های جدید آن را در یک آینده نزدیک دارند، اما هنوز زمان دقیقی برای انجام این کار اعلام نشده است. برتویسل تصمیم دارد پس از یک استراحت، به سراغ قصه اورژینال رفته و آن را با کمی تغییرات با همراهی همکارانش در قسمت اول مجموعه، جلوی دوربین ببرد.

منتقدان تلویزیونی هنگام بحث درباره کرانفورد به رابطه قوی و صمیمی برتویسل با بازیگران آن اشاره می‌کنند. برتویسل که قبل از کار تهیه‌کنندگی یک بازیگر نیمه‌آماتور بوده است، از این تخصص خود در کار تولید مجموعه‌های تلویزیونی استفاده خوب و درستی می‌کند. او حتی زمانی هم می‌خواست کارگردان شود. البته سایمن کرتیس کارگردان اصلی مجموعه می‌گوید که برتویسل در کار او دخالت چندانی نکرد و تلاش نداشت کارگردان پنهان مجموعه باشد. منتقدان تلویزیونی می‌گویند تا زمانی که تماشاگران از ادامه قصه مجموعه کرانفورد استقبال می‌کنند، تهیه‌کنندگان آن می‌توانند به تولید آن ادامه دهند و این در شرایطی است که نوول اصلی که مجموعه براساس آن ساخته شد، در یک زمان مشخص به پایان خود می‌رسد. نویسنده قصه هم دیگر در قید حیات نیست که بتواند دنباله تازه‌ای برای آن بنویسد. با این حال، برتویسل علاقه خود برای تولید سری سوم مجموعه را نیز پنهان نمی‌کند. او در حال حاضر مشغول آماده کردن کتابی است که به تولید کرانفورد و مسائل پشت پرده آن اختصاص دارد. برتویسل این کار را قبل از این در مورد مجموعه غرور و تعصب و «اما» هم انجام داد و با موفقیت روبه‌رو شد. کتاب کرانفورد که یک کتاب حجیم است شامل وقایع‌نگاری کامل کار مجموعه از پیش‌تولید تا روزهای تدوین صدا و تصویر آن در لابراتوار می‌شود. تماشاگران مجموعه با مطالعه این کتاب می‌توانند وارد دنیای عجیب و غریبی شوند که سازندگان آن در طول دوران تولید مجموعه، با آن رودررو شدند. به گفته برتویسل، بخشی از ماجراهای قصه کتاب خیالی و ساخته و پرداخته ذهن این تهیه‌کننده است.

سایت پریاد فیلمز / مترجم : کیکاووس زیاری