برای همه سلیقه‌ها در سینمای ایران جا هست

نمی‌توانم درصدی تعیین کنم، اما همیشه دوست دارم فیلمی ‌را تولید کنم که خودم هم دوست دارم تماشاگر آن باشم.

فیلمنامه اولیه را بهرام عظیمی‌ نوشته بود و فضای کار نیز خیلی ساده بود. او قرار بود فیلمی‌30 تا 40 دقیقه‌ای بسازد و کل داستان نیز رویارویی با شخصیت آل بود. اما من گفتم این سوژه حیف است و می‌توان متن بهتری نوشت. فیلمنامه به چند نفر داده شد، اما کم‌کم متوجه شدم هر فیلمنامه‌نویسی متن متفاوتی را می‌نویسد. یک فیلمنامه‌نویس داستان را اکشن کرد، دیگری به درام روانکاوانه فکر کرد و یک نفر هم چیزی نوشت که قابل ساخت نبود. همه این کارها داشت تازگی داستان را از بین می‌برد که من به عظیمی‌ پیشنهاد کردم خودش داستان را بنویسد.

ژانر وحشت کمتر با هنرپیشه مشهور کار می‌کند و بسیاری از فیلم‌های این سینما با هنرپیشه مشهور ساخته نشده‌اند. البته گزینه‌های مشهور هم داشتیم اما دنبال فرد جوانی بودم که بتواند نقش اول باشد. در همان مقطع سریال یوسف پیامبر در حال پخش بود و من در آن مقطع بعد از دیدن قسمت‌هایی از سریال، از چهره و صدای مصطفی زمانی خوشم آمد. به نظرم یکی از ویژگی‌های خوب بازیگر این است که صدای او باید خیلی خوب باشد.

زمانی که ما این پیشنهاد را مطرح کردیم، مصطفی زمانی خیلی توی بورس نبود. به همین دلیل تصمیم من از ابتدا چندان تجاری نبود. خود کارگردان هم چندان با این تصمیم موافق نبود و می‌گفت ممکن است مصطفی زمانی از پس انجام این نقش خوب برنیاید. بهرامیان معتقد بود نقش سینا بسیار پیچیده است و زمانی در فیلم یوسف نقش فردی را ایفا کرده که خیلی مثبت و همیشه در حال نصیحت کردن مردم بوده است.

بله. البته در طول فیلم هم خودش خیلی خوب دقت و همکاری کرد. زیاد هم هوا برش نداشت. هنگامه حمیدزاده هم بجز فیلم «دلخون» و یکی از کارهای رضا عطاران کار دیگری انجام نداده بود، اما او هم در این فیلم خیلی خوب ایفای نقش کرد.

او هم می‌توانست این نقش را ایفا‌ کند. برای نقش همسر مصطفی به الهام حمیدی هم فکر کردم اما دیدم با نقش یوسف توارد دارد و حالا حضور کتایون ریاحی می‌توانست میان این فیلم با سریال یوسف تشابه ایجاد کند.

ساخت چنین فیلم‌هایی به نوعی تجربه کسب کردن است. 2 روز پس از نمایش این فیلم در جشنواره فیلم فجر به جشنواره فیلم برلین رفتم. در این جشنواره اولین نمایش فیلم «شاتر آیلند» ساخته مارتین اسکورسیزی بود. در آنجا همین ایده در فیلم استفاده شده بود و مخاطب دائم با یک کابوس در کابوس مواجه بود و همه چیز را از زاویه ذهن شخصیت اصلی داستان می‌دید. به نظرم این یک سبک است و حالا ممکن است عده‌ای آن را پسند نکنند، ولی این شکل کابوس‌گونگی و وهمی‌ که در فیلم است، در سینمای دنیا رواج دارد.

بله. برای اکران عمومی ‌چند کابوس حذف شد. البته در نسخه بین‌‌المللی کم نشد چون چنین چیزی در سینمای جهان چندان عجیب نیست که در یک فیلم مرز بین واقعیت و کابوس به هم بخورد. البته این مرزها در فیلمنامه ما نشانه‌گذاری شده و فقط بخش‌هایی از فیلم که از ذهن سینا روایت می‌شود کابوس است.

به نظرم بهتر بود بیشتر به تنهایی و انزوای دختر می‌پرداختیم. کارگردان از کنار این موضوع رد شده و بیشتر به کابوس‌های سینا پرداخته است.

بله. تلاش کردم با این ایده‌های تبلیغاتی کمبودهای مرحله نمایش را جبران کنم، اما چنین فعالیت‌هایی در سینمای ایران چندان رایج نیست و عملا در مرحله اکران، به فیلم‌های متفاوت اجازه داده نمی‌شود خودشان را مطرح کنند. حتی فیلم مردم‌پسند و با استانداردی مانند ازدواج به سبک ایرانی هم فرصت عرضه پیدا نکرد.

مجموع نقدهایی که نوشته شد، چندان مثبت نبود و همه می‌گفتند این فیلم خیلی تجاری است. خیلی دوست دارم منتقدان این فیلم بگویند که آیا آن فیلم اثر مبتذلی بود یا فیلم‌هایی که امروز در سینمای ایران نمایش داده می‌شود؟! در آن فیلم تلاش کردیم یک کمدی حساب شده و مردم‌پسند ارائه کنیم، اما فیلم‌هایی که این روزها ساخته می‌شود کف و سطح زیرین فیلمسازی است.

به نظرم علتش این است که ما هیچ وقت وجه تعادل را در سینمای ایران تقویت نکردیم و به همین دلیل بخش رسانه‌ای سینما هم همیشه یا خیلی روشنفکرانه با این صنعت ـ هنر برخورد کرده یا خیلی عوامانه. که البته هر دوی این برخوردها غلط است.

ماجرای خانه سینما و صنوف سینما به نظرم بیش از حد رسانه‌ای شد. اتفاقا من علیه این رسانه‌ای شدن صحبت کردم و گفتم اگر مدیریت خانه سینما مدیریت بهنجاری بود و به وظایف خودش عمل می‌کرد، نباید این مسائل به بحران تبدیل می‌شد. انتقاد من هم دقیقا به این موضوع برمی‌گردد که دوستان خانه سینما به دلیل اهمال و در اثر نادیده گرفتن نقش صنوف و دخالت در سربندی گروه‌های صنفی صاحب نفوذ در سینما همچون تهیه‌کنندگان و کارگردان‌ها که به طور خودکار جزو عناصر اصلی سینمای ایران محسوب می‌شوند، نباید مسائلشان اینقدر رسانه‌ای می‌شد. انتقاد من این بود که چرا با دخالت در کار صنوف و رهبری نکردن این اختلاف‌ها عملا باعث بیرون افتادن مسائل سینما از درون به بیرون آن شدید و من علیه این مدیریت اعتراض داشتم. در حال حاضر خانه سینما در مقابل دفترچه سیاست‌های سینمایی واکنشی نشان نداده و تنها دو نهاد «شورای عالی تهیه‌کنندگان» و «اتحادیه تهیه‌کنندگان» از معاونت سینمایی تقاضای وقت کرده و درخصوص دفترچه سیاست‌های سینمایی بحث و گفتگو کردند.

به نظرم کمی ‌تساهل و کم‌کاری در امر صنفی صورت گرفته است. من به عنوان فردی که ‌3‌ دوره بازرس خانه سینما و یک دوره نایب رئیس هیات مدیره بوده‌ام و در حال حاضر در نهاد تهیه‌کنندگی این صنف هم مسوولیت دارم، فکر می‌کنم این مساله حق طبیعی من است که نسبت به این موضوع انتقاد داشته و ابراز کنم. البته این حرف‌ها باعث شد بالاخره یک نماینده بگوید پول خانه سینما را بدهید و معاونت سینمایی هم قدم جلو گذاشت تا حداقل برخی وجدان‌های خفته از خواب بیدار شوند.

آینده فعالیت‌های صنفی به فعالیت خود اصناف برمی‌گردد. من هم این انتقاد را دارم که نحوه رویکرد دولت به اصناف باید روشن شود. این‌طور نیست که فقط صنف بتواند به تنهایی فعالیت کند، اما دولت وقتی می‌تواند صنوف را جدی بگیرد که خود صنوف هم جدی باشند و خودشان در پی حل مسائل خود باشند. البته بخشی از این اختلاف‌ها نشان‌دهنده بلوغ اصناف است. جدی شدن اختلاف‌نظرها به این معنی است که صنف‌ها هم در حال پوست‌اندازی هستند. الان صنف‌های ما بیشتر پناهگاه هستند تا صنف. به نظرم خانه سینما بیشتر یک چتر و پناهگاه است که عده‌ای در آن جمع شده‌اند.

چون اگر صنف بود، حتما خواسته مشخصی داشت و دولت را وادار می‌کرد به خواسته‌اش احترام بگذارد.

مهم‌ترین ابزار صنف تجمع است. متاسفانه سینمای ایران محل بروز نیروهای منفرد است. همه به شکل انفرادی فعالیت می‌کنند و هر وقت نیاز پیدا کنند که مجتمع شوند و نیازهایشان را که برآورنده کلیت مجموعه و نه یک فرد خاص است پیش ببرند، صنف تشکیل می‌شود. به نظرم الان هر کس دنبال توپ خودش می‌دود، اما اگر قرار باشد به شکل تیمی‌کار کنیم، همه باید دنبال یک توپ بدوند. اگر صنف واقعی شود دولت نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد، چون یک صنف قوی دولت را وادار می‌کند او را جدی بگیرند. به نظرم دولت نسبت به فعالیت‌های صنفی تردید دارد و این تردید را هر دو طرف باید رفع کنند. چون برای پیشبرد هر هدفی، دو طرف به هم نیاز دارند.

در چند سال اخیر هم گاهی این اتفاق رخ داده و دولت راه خودش را رفته و جریان صنفی را کلا رها کرده است. برخی مواقع هم کار دست بخش صنفی افتاده است. اما باید تعادل پیش بیاید و هر کدام وظایف خود را انجام دهند و در اداره سینما اشتراک نظر داشته باشند.