از دین تا معنا در سینما

در حاشیه این جشنواره نشست‌های تخصصی هم درباره ماهیت سینمای دینی برگزار می‌شد که صاحب‌نظران و کارشناسان درباره ماهیت فیلم‌های دینی به تبادل نظر می‌پرداختند.

درست سال‌هایی که سینمای دینی داشت به دستاوردهای تازه‌ای می‌رسید این جشنواره منحل شد، اما چون سینمای ایران باید براساس دین بنا گذاشته شود، سینمایی به نام معناگرا شکل گرفت و بخشی هم در جشنواره فیلم فجر برایش در نظر گرفتند و جوایزی هم به نامش ثبت و حتی یک نفر در بنیاد سینمایی فارابی مسوول شد تا این نوع از سینما را پر و بال دهد. بعدا این بخش از جشنواره فیلم فجر «در جستجوی حقیقت» نام گرفت.

البته فیلم‌هایی که در این بخش به نمایش در می‌آمدند با حمایت ویژه بنیاد سینمایی فارابی ساخته می‌شدند، اما کمتر روی اکران عمومی ‌را می‌دیدند یا اکران بسیار محدودی نصیب آنها می‌شد.

دیروز که مقررات جشنواره فیلم فجر اعلام شد، دیدیم که این بخش «در جستجوی حقیقت و عدالت» نام گرفته است. یعنی عدالت هم در زیر مجموعه فیلم‌های معناگرا قرار داده شده است.

با نگاهی به این تحولات و همچنین جوایزی که به نام مصطفی عقاد (بیرق طلایی) و جایزه بین الادیان به فیلم‌هایی که معنا و مفهوم دینی دارند اهدا می‌شود، می‌توان بازهم به مفهوم دین برای این نوع از سینما رسید. فیلم‌های دینی، در تمام کشورهای دنیا ساخته می‌شوند، کشورهایی که با ما بده‌بستان‌های فرهنگی و هنری دارند و فیلم‌های تولیدیشان امکان نمایش در سینما و جشنواره‌های کشور ما را دارند.

دین، مفهوم گسترده‌ای است که عدالت، حقیقت، راستگویی، منجی‌گرایی، ماورا، کفرستیزی و... را در برمی‌گیرد و همه فیلم‌هایی را که با نگاهی خداجویانه، انساندوستانه و... ساخته می‌شود را می‌توان با عنوان فیلم‌های دینی به نمایش گذاشت و جوایزی را نیز به آنها اهدا کرد. در حقیقت فیلم‌هایی که اکنون در بخش‌های مختلف جشنواره فیلم فجر تحت عنوان در جستجوی حقیقت و عدالت، مصطفی عقاد و جایزه بین الادیان به نمایش در می‌آیند و با یکدیگر رقابت می‌کنند، همان فیلم‌های دینی هستند که بنیان رقابت بین آنها در جشنواره فیلم‌های دینی یزد گذاشته شد و تقسیم‌بندی آنها در جشنواره فجر فقط جشنواره را بزرگ کرده و تعداد جوایز و سیمرغ‌های آن را افزایش داده، اما نتوانسته در مفهوم فیلم‌ها و نوع ساختار و روایت آنها تغییری ایجاد کند.

مفاهیم دینی در چند سال گذشته در سراسر دنیا مورد توجه فیلمسازان قرار گرفته است، توجه به دنیای بعد از مرگ و عقبی که مردم از ورای کارها و تفکرات خود در دنیا و آخرت به آن می‌رسند، ذهن فیلمسازان و مردم را به خود مشغول کرده است و این دلیل خوبی است برای رونق گرفتن بخش‌های مختلف جشنواره فیلم فجر که به معنا و دین در فیلم‌های مختلف می‌پردازد.

فیلمسازان ایرانی هم با نگاهی متفاوت به این موضوعات نگاه می‌کنند و نتیجه این نوع نگاه مثلا می‌شود، فیلم «استشهادی برای خدا.» اما آنچه مهم است عمق مفاهیمی‌ است که در این فیلم‌ها منعکس می‌شود، نه عناوینی که برای آنها در نظر گرفته می‌شود.

طاهره ‌آشیانی