وداع با رویای خودکفایی برنج

کاهش شدید قیمت برنج، نخریدن برنجهای ایرانی، واردات بی‌رویه برنج و افزایش 54 درصدی آن در پنج ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل، عرضه برنجهای خارجی در استانهای شمالی و قطب کشاورزی ایران، بی‌توجهی به برنجهای مرغوب محلی از سوی مسئولین، نبود نظارت دقیق و کافی بر واردات و تنظیم بازار برنج، قاچاق برنج به داخل، تعرفه پایین واردات برنج و تخلف دولت در اجرا نکردن مصوبه مجلس در این زمینه، عدم حمایت کشاورزان از سوی دولت، و وعده‌های عمل نشده دولت در خرید برنج توافقی، از جمله این مشکلات است.

این فهرست در شرایطی هر روز طولانی تر می شود که جنجال بر سر موضوع برنجهای وارداتی و معایب و کاستی های آن نیز روز به روز در رسانه ها ابعاد تازه تری به خود می گیرد.

«غیراستاندارد و سرطان‌زا بودن 23 برند برنج وارداتی، اسامی 13 نوع برنج وارداتی غیراستاندارد اعلام شد، 800 هزار تن برنج مازاد نیاز وارد کشور شد، برنج خارجی سرطان‌زاست، واردات برنج 3 برابر نیاز کشور، ابهام در سلامت برنج‌های دانه‌بلند وارداتی، ارجاع پرونده برنجهای وارداتی به مراجع قضایی، جمع‌آوری برنجهای وارداتی غیر استاندارد از بازار، برنج وارداتی 500 تومانی را در بازار 2000 تومان می‌فروشند، 200 هزار تن برنج ایرانی روی دست شالیکاران مانده است، وزارت بازرگانی نظارتی بر تنظیم بازار برنج ندارد، برنج های مارک دار تبلیغ شده سال‌های قبل آلوده نیستند»، تیتر خبرهایی است که ما این روزها بخصوص ظرف 2، سه هفته گذشته تاکنون بارها و بارها در روزنامه‌ها و سایت‌ها مشاهده کرده ایم.

 برنج وارداتی؛ سرطان زا یا سالم

واقعیت این است که زمزمه غیراستاندارد و سرطان‌زا بودن برنجهای خارجی از مدتها قبل شنیده می شد تا اینکه

سرانجام، مرکز تحقیقات برنج کشور این موضوع را تایید کرد.

البته عباس مشهدی کومله رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور دوشنبه 16 شهریور از ابهام در سلامت برنجهای دانه‌بلند وارداتی خبر داد و گفت: تحقیقی که روی کیفیت برنجهای دانه‌بلند خارجی انجام شده، بر ابهام سلامت آن افزوده است.

وی افزود: جمع شدن تمام ویژگی‌ها در یک رقم برنج از نظر علمی امری غیر عادی و غیر معمول است و این امر شائبه مضر بودن این برنج‌ها برای سلامت انسان را دامن می‌زند.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور گفت: ادعای داشتن مجموعه ویژگی‌های کیفی، ضدآفت و رژیمی بودن و ری آمدن در یک رقم برنج بدون دستکاری ژنتیکی و استفاده از مواد شیمیایی از نظر علمی کاری غیرمعمول تلقی می‌شود.

اما عنایت‌الله تورنگ رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران پا را فراتر گذاشت و به صراحت اعلام کرد به دلیل وجود ماده شیمیایی آرسنیک، برنجهای خارجی و وارداتی، سرطان‌زاست.

در چنین شرایطی، مهدی پورهاشم مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران 25 شهریور ناچار به اعتراف شد و از وجود فلزات سنگین نظیر سرب جیوه و کادمیم بالاتر از حد استاندارد در 23 برند برنج وارداتی موسوم به دانه بلند خبر داد.

وی گفت: 23 برندی که در روزهای گذشته بالاترین حجم تبلیغات در سازمان صداوسیما را به خود اختصاص داده بود، استاندارد نیست و فلزات سنگین آنها نظیر سرب، جیوه و کادمیم بالاتر از حد مجاز بوده است.

در این میان، از برنج های وارداتی با نام های " آریا ، خاطره 181 ، مینو یک ، پاندا ، محسن، مه کلاسیک ، آفرین ، مژده ، کریستال ، جادوگر ، کمال ، ملکی و طوبا طلایی " بعنوان برنجهایی نامبرده ‌شد که با استانداردهای بین المللی و داخلی مغایرت دارد.

این بحث‌ها ادامه داشت تا اینکه مرضیه وحید دستجردی که تنها چند روز از شروع وزارتش در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گذرد، روز چهارشنبه اول مهر در حاشیه مراسم زنگ مهر و سلامت در جمع خبرنگاران در خصوص اظهارات پورهاشم  گفت: باید ببینیم صحت و سقم این اظهارات چقدر است تا مورد بررسی قرار گیرد.

 وی در عین حال افزود: برنج های مارک دار تبلیغ شده سال‌های قبل، آلوده نیست و گزارش آزمایش روی ‌برنج های سال های قبل که توسط معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت انجام شده، نشان می دهد که آلودگی در این برنجها از حیث آرسنیک، جیوه و فلزات سنگین وجود ندارد.

اظهارات وزیر بهداشت در حالی بیان شد که در همان روز مهدی پورهاشم  بار دیگر در مصاحبه با خبرنگاران اعلام کرد که برنج های وارداتی آلوده اند و آزمایش های تخصصی دستگاه های فنی بررسی کننده، آلوده بودن این برنج های خارجی را تایید می کند.

در همین حال، عزت‌اله یوسفیان ملا نماینده آمل در مجلس با اشاره به اظهارات دستجردی گفت: واردات برنج به حدی متنوع و متفاوت است و از کشورهای مختلف وارد کشور می‌شود که امکان تایید همه آنها معقول نیست و باید سلامت و کیفیت این نوع برنجها بطور جدی مورد بررسی قرارگیرد.

وی تاکید کرد: اصل واردات برنج صرف نظر از این مسایل زیر سوال است.

مشکلات کشاورزان

ورای اینکه مباحث مربوط به سالم بودن برنجهای وارداتی تا چه اندازه پایه و اساس دارد، باید گفت این نوع برنجها حتی اگر کاملا سالم و بهداشتی هم باشد، لطمات سخت و جبران ناپذیری بر پیکر برنج تولیدی کشور و زندگی کشاورزان آنها زده است.

باید توجه داشت که کاهش شدید قیمت برنج، نخریدن برنجهای ایرانی، واردات بی‌رویه برنج و افزایش 54 درصدی آن در پنج ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل، عرضه برنجهای خارجی حتی در استانهای شمالی که قطب تولید برنج ایران است، بی‌توجهی به برنجهای مرغوب محلی از سوی مسئولین، نبود نظارت دقیق و کافی بر واردات و تنظیم بازار برنج، قاچاق برنج به داخل، تعرفه پایین واردات برنج و تخلف دولت در اجرا نکردن مصوبه مجلس در این زمینه، عدم حمایت کشاورزان از سوی دولت و وعده‌های عمل نشده دولت در خرید برنج توافقی، از جمله مشکلاتی است که روز به روز آینده مبهم و تیره تری را فراروی کشاورزان برنجکار قرار می دهد. 

یکی از سوالات جدی کشاورزان در این زمینه ، نبود نظارت دقیق و کافی وزارت بازرگانی بر واردات و تنظیم بازار برنج است.

امروزه حتی در شهرهای شمالی به عنوان مثال آمل که معدن برنج استان مازندران است، برنجهای خارجی به‌وفور یافت می‌شود. این در حالی است که از 2 میلیون تن برنج تولید داخل 900 هزار تن برنج در استان مازندران تولید می‌شود.

علی‌اصغر یوسف‌نژاد نماینده ساری در مجلس شورای اسلامی در این زمینه به خبرنگار جام جم آنلاین گفت: موضوع برنج در مازندران با اقتصاد خانواده‌ها و کشاورزان گره خورده است و متاسفانه در سالهای گذشته  سیاست‌ گذاریهای ضعیف و نامناسب و واردات بی‌رویه به گونه‌ای شده است که وضعیت برنج در استان مازندران، سطح زیر کشت و تنوع محصولات آن تحت تاثیر این سیاست‌ها قرار گرفته است .

وی افزود: ما اکنون کم‌توجهی به بزرگترین بخش غیردولتی در کشور که محصولات آن جزو محصولات استراتژیک بوده را شاهد هستیم.

نماینده ساری تصریح کرد: نمایندگان استان مازندران و شمال کشور پیگیر این موضوع هستند و با وزیر قبلی و جدید بازرگانی جلساتی در این زمینه داشته ایم. 

عزت‌الله یوسفیان‌ملا نماینده آمل و رییس مجمع نمایندگان استان مازندران نیز با تاکید بر اینکه واردات بی‌رویه و بدون زمانبندی برنج، ضربه شدیدی به 16 استان کشاورزی ایران وارد کرده است، گفت: بیشترین ضرر را کشاورزان استان‌های مازندران، گیلان و گلستان متقبل شده اند.

وی با بیان اینکه واردات برنج یک مساله ساده و عادی نیست، خاطرنشان کرد: واردات برنج در زمان برداشت آن ضربه مهلکی به پیکره این بخش اقتصادی است.

این نماینده استان مازندران افزود: متاسفانه واردات برنج در زمان برداشت این محصول و زمانی که برنج روی دست کشاورزان مانده، صورت می‌گیرد این در حالی است که واردات باید در زمانی که برنج در دست واسطه‌هاست، انجام شود.

به گفته یوسفیان ملا واردات، بی‌رویه برنج یک نوع شلاق زدن بر جنازه مرده اقتصاد کشاورزی استان است.

وی با بیان این که میزان مصرف برنج در داخل 2 میلیون و 400 هزار تن در سال است، خاطرنشان کرد: سالانه حدود 400 هزار تن برنج باید وارد کشور شود اما متاسفانه میلیون‌ها تن برنج بدون ضابطه وارد کشور می‌شود و این مساله عمیق‌تر از آن است که ما آن را یک واردات عادی بدانیم.

به عقیده این نماینده مجلس، یک برنامه‌ریزی سازماندهی شده برای نابودی تولید برنج در کشور در حال اجرا است.  

وی با اشاره به ارزان بودن برنج خارجی گفت: در بسیاری از کشورهای خارجی، زمین و امکانات مختلف در اختیار کشاورزان قرار داده می‌شود و در نتیجه، هزینه تمام شده تولید برنج برای آنان پایین است. 

احمدرضا عشریه یکی از کارخانه‌داران شالیکوبی در آمل هم با اشاره به واردات بی‌رویه برنج تصریح کرد: متاسفانه از زمین، هوا و دریا برنج وارد کشور می‌شود که چندین برابر نیاز داخلی است اما دولت از این گونه واردات اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.

 تخلف دولت در کاهش تعرفه واردات برنج

با اینکه مجلس هنگام تصویب بودجه سال 88 مصوب کرد که تعرفه واردات برنج باید در حد 95 درصد باشد، اما گویا دولت این قانون را رعایت نکرده و تعرفه 20 درصد و حتی کمتر از آن را مشخص کرده است که منجر به واردات گسترده برنج به داخل شده است.

یوسف نژاد با بیان اینکه متاسفانه به محصولات کشاورزی با اینکه اهمیت بالایی دارند، به اندازه خودرو هم در کشور توجه نمی‌شود، اظهار داشت: تعرفه دولت برای واردات خودرو 95 درصد ولی برای محصولات کشاورزی حدود 10 درصد است و این کم‌لطفی در حق کشاورزان است.

وی تصریح کرد: در کمیسیون تلفیق مجلس ما پیشنهاد دادیم که دولت تعرفه واردات محصولات کشاورزی را در حد 95 درصد تنظیم کند و این در مجلس تصویب شد و بصورت قانون در بند 40 قانون بودجه آمده است. ولی متاسفانه دولت با وجود مصوبه مجلس قانون را زیر پا گذاشته و برنج را با تعرفه پایین و در حدود 10 درصد وارد کرده که ما این موضوع را به عنوان نمایندگان مجلس پیگیری می‌کنیم.

 نخریدن برنج با نرخ تضمینی

هیئت وزیران اواخر شهریور امسال بنا به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های بازرگانی و جهادکشاورزی، قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم برنج فجر- خزر و ارقام مشابه را 1250 تومان، برنج سپیدرود 1100 تومان، برنج ندا و نعمت 920 تومان و برنج آمل 750 تومان تعیین کرد.

اگرچه این نرخ خیلی دیر اعلام شد و نرخ تورم ایجاب می‌کرد قیمت خرید تضمینی در سال‌جاری افزایش یابد اما قیمت یادشده برای امسال کاهش یافته است.

به گفته جمیل علیزاده شایق دبیر انجمن برنج کشور در بهار گذشته قیمت تضمینی اعلام شده از سوی دولت برای برنج‌های فجر، ساحل و خزر 1350 تومان برای هر کیلوگرم بوده که امسال به 1250 تومان رسیده است، ضمن این‌که ارقام نعمت و ندا نیز از 1050 تومان سال قبل به 920 تومان در هر کیلوگرم در سال جاری رسیده است.

از طرف دیگر برخی از کشاورزان هنگام فروش محصولات خود با همین قیمت تضمینی اعلام شده دچار مشکل شده و نمی توانند محصولات خود را با آن قیمت بفروشند.

 یوسف نژاد در این زمینه به خبرنگار ما گفت: طی روزهای گذشته مردم با مراجع به ما از تغییر در نرخ تضمینی خرید برنج گلایه داشتند و با مذاکراتی که با غضنفری وزیر بازگانی داشتیم، قرار شد که این موضوع برطرف شود اما  گلایه کشاورزان به جای خود باقی است و باید به شکل اصولی برطرف شود.

فرامرز نبی‌پور نایب رئیس خانه کشاورز آمل و از کشاورزان این شهرستان هم نخریدن برنج و قیمت پایین آن را یکی از اصلی‌ترین مشکلات کنونی کشاورزان برشمرد و گفت: حتی قیمتی که دولت برای خرید تضمینی محصولات کشاورزی اعلام کرده است نیز مورد عمل قرار نمی‌گیرد و تا روز چهارشنبه اول مهر دولت هیچ خریدی را از کشاورزان انجام نداده است.

وی افزود: در چنین شرایطی، عده‌ای واسطه‌ و دلال، این برنج‌ها را از کشاورزان با قیمت پایین‌تر از آنچه که دولت اعلام کرده است، خریداری می‌کنند.

عشریه نیز گرانی کود و سم، افزایش دستمزد کارگران و نخریدن برنج را از جمله مشکلات اصلی کشاورزان در فصل برداشت اعلام کرد و گفت: کشاورزان برای برداشت محصول روزی 50 تا 65 هزار تومان به یک کارگر ساده مزد پرداخت کردند، اما محصولات آنها اکنون در کارخانه‌ها باقی مانده و هیچ خریداری ندارد.

این کارخانه دار افزود: در حال حاضر کارخانه‌هایی در شمال هستند که بیش از 6 تا 7 هزار کیسه برنج در آن وجود دارد و هیچ خریداری برای خرید این برنج مراجعه نمی‌کند.

 خودکفایی برنج

با توجه به زمین‌های حاصلخیز و هوای مناسب، با کمی برنامه‌ریزی و همت مسوولان می‌توان در زمینه برنج به خودکفایی رسید و علاوه بر تامین نیاز داخلی حتی به خارج نیز صادر کرد.

 به گفته علیزاده شایق رئیس انجمن برنج در چهار سال گذشته اراده ای برای خودکفایی برنج نبوده و گامی در این جهت برداشته نشده است.

یوسفیان ملا نماینده آمل در مجلس در این زمینه معتقد است که با سیاست‌های فعلی مسئولین بحث خودکفایی را باید فراموش کرد چرا که کشاورزان دیگر رغبتی برای تولید برنج ندارند.

وی با اشاره به تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی تصریح کرد: کشاورزان از روی ناچاری و اجبار به کشت برنج اقدام می‌کنند و اگر دولت لحظه‌ای تغییر کاربری را مجاز اعلام کند، قطعا کشاورزان زمین‌های خود را تغییر کاربری خواهند داد.

یوسف نژاد نیز در این زمینه معتقد است: اگر دولت حمایت از محصولات کشاورزی را در دستور کار قرار دهد کشاورزان ایرانی نه تنها مصرف محصولات داخل را تامین می‌کنند بلکه نیازهای منطقه‌ را پاسخگو خواهند بود.

عدم حمایت دولت از کشاورزان

 نبود سیاست درست و هماهنگی لازم بین دستگاهها بخصوص وزارت بازرگانی و جهاد کشاورزی  و بی توجهی دولت به مشکلات کشاورزان و عدم حمایت جدی از آنان همواره کشاورزان را رنج می‌دهد.

نبی‌پور از کشاورزان آملی با بیان اینکه متاسفانه دولت حمایتی از کشاورزان به عمل نمی‌آورد، به جلسات برخی از نمایندگان کشاورزان با مسوولین استان از جمله مدیر جهادکشاورزی استان مازندران اشاره کرد و اظهارداشت:  در این جلسات از این مدیران سوال شد که شما در طول مدت مدیریت خود چه خدمتی به کشاورزان کرده و چه اقداماتی را برای پیشرفت اوضاع کشاورزان انجام داده اید؟! 

این کشاورز گفت: بعد از بازگشایی مجلس برای پیگیری وضعیت کشاورزان به کمیسیون کشاورزی مجلس خواهیم رفت و با نمایندگان استان مازندران درمجلس جلسه خواهیم داشت.

عشریه، کارخانه دار شالیکوبی، هم کشاورزان را حامی دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: متاسفانه دولت از این حامی خود هیچ حمایتی به عمل نمی‌آورد.

وی گفت: کشاورز هر روز برای تامین مخارج و فروش محصولات خود به کارخانه مراجعه می‌کند و حتی برای تهیه نان شب خود با التماس از کارخانه‌داران پول قرض می‌خواهد ولی کارخانه‌دار نیز همچون خود کشاورزان به دلیل عدم فروش برنج بی‌پول بوده و کشاورز هر روز ناامیدتر از گذشته به خانه برمی‌گردد.

این کشاورز تاکید کرد: عاجزانه از دولت تقاضا می‌کنیم که به فریاد این پابرهنگان که پول نان شب خود را ندارند، برسد.

گزارش: یوسف اسدی

جام جم آنلاین