پشت پرده سینما

«آقا کارگردانی باش، جایزه جهانی گرفته‌ای نوش جانت، چرا سر خود می‌روی پا توی کفش محققان و پژوهشگران ادبی می‌کنی، معنی ندارد این کارها. تو را چه به حافظ‌پژوهی عزیز من. همان فیلم‌هایت را بسازی بهتر نیست.»

«هر کارگردان تئاتری که می‌خواهد نمایشش پرفروش شود کافی است چند تا ستاره سینما را بیاورد روی صحنه، اصلا مهم نیست، ستاره‌های سینما خاک صحنه خورده باشند یا نه؟ مهم این است که بیایند و یک لشگر آدم هم به هوای دیدن آنها به تئاتر شهر یا تالار وحدت بیایند.»

این جملاتی که خواندید نظر مخالفان پروپاقرص حضور ستاره‌های سینما در عرصه‌ای به غیر از هنر هفتم است، اما این نظر همه جامعه نیست، به همان نسبت که حضور سینماگران در سایر عرصه‌های هنری منتقد دارد، خیلی‌ها هم هستند که از مدافعان حضور آنها در عرصه‌های دیگرند.

«هر کس به خودش اجازه می‌دهد در هر حوزه‌ای وارد شود و اظهارنظر کند، حالا اگر یک کارگردان سینما بیاید بیت‌هایی را که از دیوان حافظ یا سعدی دوست داشته، انتخاب و منتشر کند به کجای ادبیات ایران لطمه می‌خورد. او که نیامده دیوان اینها را جمع کند و آتش بزند و بگوید فقط روایت مرا از دیوان اشعار فلان شاعر بخوانید که این طور همه ناراحت شده‌اند.»

«چون یک نفر در حوزه‌ای تثبیت شد. ما باید به او بگوییم، اگر به عکاسی علاقه داری و سال‌ها در این حوزه هم کار کرده‌ای، بعد از این که بازیگر شدی، باید دوربینت را بیندازی دور و قید عکاسی را بزنی. این منطقی است.»

«ما که نفهمیدیم چرا همه گیر داده‌اند به حضور پرویز پرستویی روی صحنه تئاتر، آقایان اگر یادتان رفته، بگویید تا ما یادتان بیاوریم که جناب پرستویی قبل از این که وارد سینما شود بازیگر تئاتر بود و اتفاقا خیلی هم خاک صحنه خورده است. باور نمی‌کنید این هم فهرست کارهایش....»

البته این اظهارنظر‌ها در جمع‌های خصوصی این طور لحن‌های قاطعانه می‌گیرد و در مطبوعات طبیعی است که تعدیل می‌شود، اما روح حاکم بر ادبیات موافقان و مخالفان حضور بازیگران در حوزه‌های دیگر تقریبا همینی است که خواندید.

ما اینجا البته قصد نداریم قضاوت کنیم که ستاره‌های سینما باید یا نباید وارد حوزه‌های دیگر شوند. چون به ما ربطی ندارد، ما فقط به بهانه پایان سال می‌خواهیم به دنیای ستاره‌ها سرک بکشیم و ببینیم که آنها درسالی که گذشت به غیر از بازیگری سراغ چه حرفه‌های دیگری رفتند. این فهرست حتما از قلم افتاده‌هایی هم دارد.

یک فیلمساز همه‌کاره

عباس کیارستمی را همه به عنوان کارگردان سینما می‌شناسند، آدمی قد بلند با عینک سیاه روی چشم که کلکسیونی از جوایز سینمایی دارد.

در ایران فیلم‌های کیارستمی را خیلی‌ها دوست دارند و خیلی‌ها اصلا با فیلم‌های او ارتباط برقرار نمی‌کنند، در خارج از ایران اما کارگردانان صاحب‌نام سینمای جهان که همه هم مستقل هستند، سینمای او را ستایش کرده‌اند. نمونه‌اش آکیرو کوروساوا کارگردان صاحب‌نام ژاپنی.

کیارستمی اما به غیر از فیلمسازی و نوشتن فیلمنامه (تا اینجا شد 2 کار) کار‌های دیگر هم انجام می‌دهد. او هم عکاس است و هم شعر می‌گوید، در نمایشگاه‌های هنر مفهومی شرکت می‌کند و کار‌های عجیب و غریبی هم به نمایش می‌گذارد. تازه چند سالی هم هست که یک دلمشغولی جدید پیدا کرده که این دلمشغولی حسابی برایش دردسرساز شده، اما خودش به این دردسر‌ها عادت دارد.

او از چند سال پیش سراغ دیوان شاعرانی مثل حافظ و سعدی رفته و تک‌بیت‌ها یا تک‌مصراع‌هایی را که دوست دارد، از بین شعر‌ها انتخاب می‌کند و با چیدمان‌های متفاوت این کتاب‌ها را به ناشر می‌سپارد. او که آدم باهوشی است، اولین کتاب از این مجموعه را با مقدمه خرمشاهی که حافظ‌پژوه است، منتشر کرد و همین کار هم خرمشاهی را توی دردسر انداخت. اولین کتاب که چاپ شد موج انتقادات در مورد کیارستمی بالا گرفت، چرا که معتقد بودند نباید کیارستمی این طور بی‌رحمانه دست به انتخاب بیت و مصراع از بین آثار حافظ بزند.

با این حال در سال 1387 کیارستمی هم «سعدی از دست خویشتن فریاد» را منتشر کرد (که انتخاب او از اشعار سعدی بود) و هم خبر داد که به زودی روایت خودش از دیوان غزلیات شمس را منتشر می‌کند. این کار کیارستمی نشان داد که او اهل کنار کشیدن نیست و به این راحتی‌ها جا نمی‌زند.

البته این تنها اتفاقی نبود که باعث شد کیارستمی در سال گذشته خبرساز باشد. این کارگردان در نمایشگاه‌های عکس هم حضور داشت و عکس‌هایش را هم اتفاقا خوب خریدند.

مخالفان کیارستمی هم تا دلتان بخواهد به او انتقاد کردند و موافقان او هم تا دلتان بخواهد از او تعریف کردند، خودش هم چند مصاحبه محدود انجام داد و جواب منتقدان را داد. از دیگر دلمشغولی‌های کارگردان ما می‌توان به تعزیه اشاره کرد. او تعزیه‌گردانی هم در کارنامه کاری‌اش دارد و البته که اپرا هم کارگردانی می‌کند. با این حال مهم‌ترین خبرسازی او به حضورش در جشنواره و نیز برای نمایش آخرین فیلمش بازمی‌گردد. در این جشنواره او در کمال تعجب حاضران عینکش را برداشت و عکاس‌ها هم تا دلتان بخواهد از او عکس گرفتند. البته بد نیست بدانید که کیارستمی قبل از ورود تمام قد به حوزه سینما به عنوان کارگردان، تیترا ژ فیلم ساخته و عکاس هم بوده است.

مردی با رویاهای زیاد

رضا کیانیان هم امسال سال پرکاری را پشت‌سر گذاشت، فیلم بازی کرد، نمایشگاه عکس زد، مجسمه‌هایش را به نمایش گذاشت و کتاب‌هایش به چاپ‌های مختلف رسیدند.

رضا کیانیان که مشهدی است، فعالیت هنری را از شهر زادگاهش و در گروه برادرش داوود کیانیان آغاز کرده است. او جزو بازیگرانی است که بعد از انقلاب از تئاتر به دنیای سینما وارد شده‌اند.

امسال هم البته او منتظر روشن شدن تکلیف نمایش «مردی برای تمامی فصول» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا ماند تا در این نمایش هم به ایفای نقش بپردازد.

یکی از کار‌های مهم جناب کیانیان که خیلی جدی هم در آن فعال است، نگارش کتاب و انجام مصاحبه با بازیگران قدیمی سینماست.

او تا به حال 8 کتاب منتشر کرده که تا این لحظه همه آنها در مورد سینما و بازیگری در سینما بوده است. این کتاب‌ها وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند، مجموعه‌ای هدفمند را شکل می‌دهند که به خوبی می‌تواند نکات تازه و کاربردی از هنر هفتم را به دوستداران سینما و بازیگری (حتی منتقدان هنری) آموزش دهد. معمولا تا قبل از امسال کسی به کیانیان گیر نداده بود و حضورگاه و بیگاهش در تئاتر هم تعجب کسی را برنمی‌انگیخت، اما وقتی او نمایشگاه عکس گذاشت و در نمایشگاه‌های دیگر عکاسی هم شرکت کرد، یکهو داد خیلی‌ها به هوا رفت.

داوری هم می‌کنیم

از احوالات بهرام رادان اگر خواسته باشید که او هم خوب است و دارد به کارهایش می‌رسد. او امسال کار‌های متفاوت زیادی انجام داد که هیچ کدام به اندازه حضورش در کنار ساحل برای داوری خبرساز نشد. اگر فکر می‌کنید او داور جشنواره فیلم‌های ساحلی بوده، کاملا در اشتباه هستید، چون اصلا این جور جشنواره‌ای در ایران برگزار نمی‌شود.

بهرام رادان امسال در تیم داوری اولین جشنواره بین‌المللی جت اسکی حضور یافت تا نشان دهد که همه بازیگران نباید فقط در حوزه ورزش فعال باشند، آنها می‌توانند در حوزه‌های دیگر هم فعالیت کنند.

خوش‌تیپ و پرکار

داستان محمدرضا گلزار، اما با بقیه فرق می‌کند، این بازیگر به اصطلا‌ح خوش‌تیپ و خوش‌پوش مدتی است که نمی‌تواند روی پرده نقره‌ای ظاهر شود و به اصطلاح ممنوع‌التصویر است تا حساب کار دستش بیاید و خیلی هم رقم‌های بالا سفارش ندهد.

اما گلزار کار برای انجام دادن زیاد دارد تا جای خالی سینما (فعلا) در زندگی‌اش پر شود تا بعد که دوباره هوس کند بر پرده نقره‌ای ظاهر شود.

گلزار البته از دنیای موسیقی وارد دنیای سینما شد، او یکی از اعضای گروه موسیقی آریان بود، اما بعد از مدتی به سینما راه یافت و بعد هم از گروه آریان جدا شد، اما موسیقی را رها نکرد. او به فعالیت در حوزه موسیقی ادامه می‌دهد و قرار بود با گروه دارکوب همین امسال به صحنه بیاید و پرکاشن بنوازد که این اتفاق نیفتاد. او برای فیلم مجنون لیلی ترانه هم ساخت که این ترانه را یک بازیگر دیگر خواند (به این بازیگر هم می‌رسیم.)

سوپراستار سینمای ما، اما برای اوقات بیکاری‌اش کار‌های دیگری هم دارد. او با یک نشریه همکاری می‌کند و برای این نشریه پیشنهاد مد و لباس می‌دهد. گاهی خبر‌های سینمایی هم می‌نویسد. یک باشگاه بدنسازی مجهز هم راه انداخته که آریشگاه مردانه هم دارد. او مربی بدنساز هم هست و می‌گویند با یک تیم والیبال کار می‌کند.

اعتماد به نفس ستودنی

نام حامد بهداد با سریال سایه آفتاب روی زبان‌ها افتاد. او هم اتفاقا مشهدی است و دانشجوی دانشگاه آزاد بوده است. هیچ بازیگری را هم به اندازه مارلون براندو دوست ندارد.

او امسال به عنوان خواننده، ترانه‌ای را که محمدرضا گلزار ساخته بود اجرا کرد تا صدایش هم به اندازه سیمایش معروف شود. این اتفاق اما تنها کار موسیقایی بهداد نبود. او همین امسال در یک کنسرت موسیقی حضور یافت و به عنوان خواننده هنرنمایی کرد.

اگر فکر می‌کنید فعالیت‌های جنبی او به پایان رسیده، اشتباه می‌کنید، بهداد یکی از سینماگرانی بود که در نمایشگاه اکسپوی عکس تهران هم حضور یافت. اگر یک مدت صبر کنید خبر‌های دیگر هم از او به گوش می‌رسد. او هم آدمی است که انگار می‌تواند همزمان در خیلی از حوزه‌ها حضور داشته باشد.

حضور در فضا‌های متفاوت

هدیه تهرانی بازگر توانایی است، این را با نقش‌آفرینی‌های متفاوتش نشان داده و سعی کرده در هر فیلم نسبت به فیلم‌های دیگرش پخته‌تر حضور پیدا کند. او اما دلمشغولی‌های دیگری دارد که این روز‌ها یک جور‌هایی باعث دوری‌اش از فضای سینما شده است.

تهرانی چند وقت پیش به خاطر دل یک کودک به دفتر مجله‌ای رفت و برای کمک به او هم اعلام آمادگی کرد. بعد هم در نمایشگاه رضا کیانیان حضور یافت، اما مهم‌ترین کار او فعالیت در عرصه طراحی صحنه و لباس است. او امسال طراح صحنه و لباس نمایش «یرما» نوشه فدریکو گارسیا لورکا به کارگردانی رضا گوران بود. برای طراحی صحنه این نمایش از رنگ‌های سیاه و سفید استفاده کرد که با استقبال منتقدان هم روبه‌رو شد.

مترجم و البته کارگردان

نیکی کریمی هم از آن ستاره‌هایی است که از سال‌ها پیش فعالیت در عرصه‌های دیگر را تجربه می‌کند. او به غیر از بازی در سینما کارگردانی را تجربه کرده و مترجم هم هست. کریمی اتفاقا اثر نویسنده‌ای را به فارسی برگردانده که جزو نویسندگان مطرح جهان است و در ایران به غیر از این کتاب، کتاب مستقلی از او ترجمه و چاپ نشده است. این نویسنده حنیف قریشی است و رمانی که کریمی از او ترجمه کرده، «نزدیکی» نام دارد. به غیر از این او کتاب گفتگو با مارلون براندو را هم به فارسی برگردانده است. او سال گذشته در دفتریکی از نشریات رو در روی علی دایی نشست و با او در مورد فوتبال گپ زد. در این گفتگو کریمی نشان داد که چقدر در مباحث ورزشی به روز است. برعکس او علی دایی انگار خیلی اهل سینما نبود.

مرد چند چهره

مهران مدیری نیازی به معرفی ندارد. او بازیگر، کارگردان، نویسنده و خواننده است. اولین کنسرتش را 4 سال پیش برگزار کرد، اما به گفته خودش پس از پایان کنسرت پیرزنی به او گفت: «پسرم بازی کنی بهتر است تا بخوانی.» مدیری اما گوش نداد، در تیترا ژ پایانی چند تا از سریال‌هایش به عنوان خواننده حضور یافت و بعد هم در آذر ماه امسال به همراه چهره‌های موسیقی پاپ در یک کنسرت مشترک حاضر شد. می‌گویند؛ مدیری امسال می‌خواسته نخستین فیلم سینمایی‌اش را بسازد که این اتفاق رخ نداده و مانده برای سال آینده.

بازیگران روزنامه‌نگار: تب روزنامه‌نگاری هم این روزها بازیگران و مجری‌های سیما را گرفته است. رضا رشیدپور سردبیر روزنامه شده و پیش از او هم هرمز شجاعی‌مهر همزمان با فعالیت در سیما یک مجله هفتگی منتشر می‌کرد. الناز شاکردوست، محمدرضا فروتن و البته (همان طور که ذکرش رفت) محمدرضا گلزار هم در این حوزه فعال هستند. آنها در انتشار یک مجله همکاری می‌کنند، نقد می‌نویسند، پیشنهاد می‌دهند و... .

سینماگران نویسنده شاعر: بهاره رهنما، افسانه بایگان، مرجان شیرمحمدی ازجمله بازیگران نویسنده شاعر سینمای ایران هستند. بایگان البته شاعر است و یک سال پیش یک مجموعه شعر هم منتشر کرد. اندیشه فولادوند هم در کنار بازیگری شعر می‌گوید که امسال اولین مجموعه شعرش منتشر شد. مسعود کیمیایی اما از قدیم‌الایام نویسنده و ترانه‌سرا بود. او تا به حال رمان‌های «جسد‌های شیشه‌ای» و «حسد» را روانه بازار کتاب کرده است. رمان دوم او امسال منتشر شد و در آن به شرح زندگی عین‌القضات عارف همدانی پرداخته شده است.

بازیگر عکاس: ستاره اسکندری و فریبرز عرب‌نیا هم بی‌علاقه به کار عکاسی نیستند. آنها امسال در نمایشگاه اکسپوی عکس حضور یافتند و عکس‌هایشان را به نمایش گذاشتند. اسکندری یک نمایشگاه دیگر هم در تالار رایزن برپا کرد که در برگیرنده عکس‌هایش از سفر‌های مختلف او بود.

هلیا کیانی - رضا امید وار