روح‌ آند، قلب‌ جهان ‌هستی را نشانه ‌می‌گیرد

در کشور شیلی و ارتفاع 5000 متری درون کوه‌های آند، در اعماق صحرای آتاکاما، دشت چاژننتور قرار دارد. این پهنه دورافتاده، باد زده و لم‌‌یزرع پوشیده از سنگ و شن سرخ‌رنگ، یکی از خشک‌ترین و صاف‌ترین قسمت‌های روی زمین است که عین سرزمینی هرز رخ می‌نماید و براستی اگر انسان‌ بخواهد رویش قدم بگذارد، چیزی برای پیشکش کردن در خود نمی‌یابد.

در هوای سبک این ارتفاعات، تجهیزات ساختمانی و حفاری غول پیکر در آزمایشگاه اصلی  مشغول انجام عملیات هستند. پروژه آلما که پهناورترین سیستم دریافت‌کننده الکترونیک مافوق هادی جهان لقب گرفته، مشتمل بر 66 آنتن رادیویی است که در عرض 17 کیلومتر گسترده شده و قرار است تا  مناطقی از فضا را که پیش از این چشم هیچ انسانی بر آن گشوده نشده با دقت نگاه کند. دشت چاژننتور به دنبال تحقیقاتی گسترده به این دلیل برای اجرای این پروژه انتخاب شد که دارای آسمانی بدون ابر و جوی کاملا صاف و نازک است که اجازه می‌دهد گیرنده‌های فوق حساس آنتن‌ها طول موج‌های الکترومغناطیسی کمتر از عرض یک مو و زیر 3/0 میلی‌متر را پیدا کنند. به زودی و با شروع بهره‌برداری از طیف نگار فوق‌العاده حساس آلما، تصاویری از کیهان سرد، مناطق تاریکی از گاز و غبار که در آن ستارگان جدید شکل می‌گیرند ایجاد خواهد شد و به این ترتیب اخترشناسان برای نخستین بار قادر به مشاهده‌ای 14 میلیارد ساله به اعماق گذشته و به تشکیل کهکشان‌های اولیه خواهند شد.

محققان با جابه‌جایی و تغییر آرایش آنتن‌ها می‌توانند عدسی زوم غول پیکری با قدرت تفکیک و درشت نمایی 10 برابر بهتر از توانایی تلسکوپ فضایی هابل ایجاد کنند. تکمیل این پروژه 3/1‌‌میلیارد دلاری که با ائتلاف و مشارکت سازمان‌های نجومی از آمریکای شمالی، اروپا و ژاپن بنا گذاشته شده، برای  سال 2012 برنامه‌ریزی شده است و در حال حاضر گروه‌های مختلف کاری در تدارک ساخت این غول فناوری هستند. در ارتفاع 3000 متری، سایت تاسیسات عملیاتی و پشتیبانی پروژه با ساختمان‌های مدرن فلزی و شیشه‌ای قرار دارد که مسوول برپایی محوطه‌ای با فناوری برتر شامل خانه‌هایی برای اسکان 500 نفر، نیروگاه برق، فروشگاه، سینما، درمانگاه، علائم راهنمایی و روشنایی معابر تحت عنوان پایگاه اصلی پروژه آلما است. بعد از این که آنتن‌ها از بندری دوردست بارگیری و در این سایت تخلیه شدند، توسط مهندسان مربوط مونتاژ شده و تکنسین‌های پروژه از همین محل آنتن‌ها را بهره‌برداری می‌کنند.

آنتن‌ها

بنیاد ملی علوم آمریکا و انجمن ملی پژوهش کانادا 25 آنتن، اروپا 25 آنتن و ژاپن 16 آنتن در اختیار این پروژه قرار می‌دهند. 3 تیم عملیاتی همصدا و هماهنگ با هم به‌طور جدی تلاش می‌کنند تاهر 3 ماه یکی از این آنتن‌های غول پیکر را برپا نمایند. در واقع یک جدول زمان‌بندی تولید است که به‌ مدت 4 سال ادامه خواهد یافت. بیشتر آنتن‌ها مشتمل بر یک بازتابنده بشقابی به پهنای 12 مترهستند که امواج الکترومغناطیسی ورودی را جمع‌آوری خواهد کرد و به یک گیرنده ارسال می‌کند. البته تعدادی از این بشقاب‌ها تنها 7 متر پهنا دارند. هر آیینه شامل 264 صفحه آلومینیومی است که با دقت چند میکرون روی یک سطح تنظیم شده‌اند. به اعتقاد مهندسان داشتن چنین دقتی در چنین وسعتی باورنکردنی است. دو موتور رانش مستقیم که روی پایه فولادی محکمی سوار شده و به یک سکوی بتنی پیچ شده‌اند، این آیینه‌ها را می‌گردانند. آیینه‌های عظیم روی زمین مونتاژ می‌شوند و توسط جرثقیلی 100 تنی به سکوی پایه منتقل می‌شوند. گام بعدی نصب کردن گیرنده‌های رادیویی است.

تجهیزات ترابری

این سفر تاریخی به فراز کوهستان در اواسط سال 2009 زمانی که دو ماشین ترابری غول‌پیکر 1400 اسب بخاری برای جابه‌جا کردن آنتن‌های 115 تنی آماده حرکت شوند، صورت خواهد گرفت. این دو غول ترابری به نام‌های «اتو» و «لوری» که برای این پروژه طراحی شده‌اند، دارای 28 چرخ و یک سیستم هیدرولیکی خودکار ویژه برای جلوگیری از تکان خوردن حداکثر بار طی سفری 30 کیلومتری است و حدود 11 کیلومتر در ساعت پیشرفت می‌کند. وزن هر کدام از این ترابرها که در آلمان ساخته شده، 130 تن است. آنها با شناورهای مخصوص به آنتورپ حمل و از آنجا با کشتی به بندری در شیلی منتقل شده‌اند و تا سایت پروژه حرکت کرده‌اند. به اعتقاد کارشناسان، پروژه آلما بدون وجود نیروی قدرتمند این ماشین‌ها امکان ساخت نداشت. بعد از عبور کل محموله‌های پروژه به سایت بالا، اتو و لوری به طور روزانه برای تغییر موقعیت آنتن‌ها روی دشت چاژننتور استفاده می‌شوند و همین کار امکان گسترش دادن یا جمع کردن آرایش قرارگیری آنتن‌ها را برای اخترشناسان فراهم می‌آورد. برای پیشگیری از بروز حوادث ناشی از ارتفاع گرفتگی، رانندگان ماشین‌آلات از ماسک‌های اکسیژن استفاده می‌کنند.

سایت مرتفع

کار کردن در ارتفاع 5000 متری سخت و دشوار پیش می‌رود، زیرا وضوح و روشنی ذهنی نقصان یافته و جنبش و حرکت بکندی صورت می‌گیرد. کارکنان تحت مراقبت‌های منظم پزشکی برای سازگاری با محیط قرار می‌گیرند و اجازه ندارند بیشتر از 8 ساعت در سایت بالای پروژه در وضعیت تنش جسمانی بمانند. فشار خون افرادی که می‌خواهند به سایت بالا بروند، توسط پزشک کنترل می‌شود و پس از امضای اجازه‌نامه، یک کپسول اکسیژن برای احتیاط دریافت می‌کنند. با نیم ساعت رانندگی از میان سکونتگاه‌های متعدد، پشت‌سر گذاشتن کاکتوس‌ها و شترهای بی‌کوهان در حال چرا و رسیدن به فراز خط‌الراس منطقه هر چیزی که نشان از حیات داشته باشد ناپدید می‌شود، مگر گلسنگ‌های کم‌پشت و پراکنده. اینجا چشم‌اندازی مریخی است که با سنگ‌های خرد شده قله‌های کوهستان و زمینی خشک و لم‌یزرع محصور شده است. اینجا ساختمان فنی سایت عملیاتی پروژه قرار دارد که در واقع تاسیسات حفاظت و نگهداری آنتن‌ها و مغز آلما به شمار می‌رود.

همبسته‌ساز

همبسته‌ساز پروژه که مغز آلما لقب گرفته، بدون وقفه و به طور مستمر سیگنال‌های منتقل شده به وسیله کابل فیبر نوری از هر آنتن را ترکیب می‌کند.64 آنتن می‌توانند یک دفعه با بازده 2016 جفتی عمل کنند. این همبسته‌ساز عظیم با سرعت محاسباتی 17 میلیون میلیارد پردازش در ثانیه معادل 150 هزار رایانه شخصی کار خواهد کرد. این ابرپردازشگر مثل یک ماشین ام‌آرآی بیمارستانی تقویت شده، داده‌ها را به صورت تصاویری فرآیند‌سازی می‌کند که توسط کابل‌های فیبر نوری به سایت پایین پروژه منتقل خواهند شد. این تصاویر برخی از نخستین نگاه‌های کلی از کهکشان‌های معروف به انتقال سرخ را برملا خواهد کرد که دورتر از زمین در حرکتند و دیدنشان با تلسکوپ‌هایی نظیر هابل دشوار است. تخمین زده می‌شود 80 درصد کهکشان‌هایی که توسط مغز آلما به تصویر کشیده می‌شوند، کهکشان‌های انتقال سرخ هستند.

ساختن این رایانه کاری بسیار پرزحمت است، ولی زمانی که به اتمام برسد 2912 مدار الکتریکی در قطع کاغذ 4A، 5200 کابل رابط مشترک و 20‌‌میلیون نقطه لحیم‌کاری خواهد داشت.

پروژه آینده نگر

در سال 2010 نخستین طرح‌ها و پیشنهادهای علمی ارائه خواهند شد. در سال 2011 عملیات بهره‌برداری با 16 آنتن شروع می‌شود. اخترشناسان همواره در پی موضوعات ناپیدا و تاریک هستند و آلما پیشرفت و جهشی بسیار خیره‌کننده به سوی آینده و پاسخ به این حساسیت دانشمندان خواهد بود. به اعتقاد کارشناسان این پروژه مانند رسیدن از فناوری بعد از جنگ به تلسکوپ هابل در فضا با یک جهش است. با تصاویری که آلما ارائه خواهد کرد، معلوم نیست از این جهان به میانه کدامین هیچ کجایی پرتاب خواهیم شد!

مهریار میرنیا
منبع :  popular mechanics