به آرامی برگ‌ریزان‌

افسانه‌های خزان در ادامه دغدغه‌های ادوارد زویک در رابطه با مقوله جنگ و ارتباط جوامع بشری باآن است که ابتدا در فیلم «افتخار» و سپس در «آخرین سامورایی» نیز این مقوله را مطرح کرد که چطور جنگ همچون عفریته‌ای بر زندگی انسان‌ها سایه می‌افکند و همه چیز را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد اما در دل همین فضای تاریک، سرشت پاک انسان همچون چراغی پرتوافشانی کرده و موجب رستگاری نوع بشر می‌شود. سرهنگ ویلیام لادلو (با بازی آنتونی هاپکینز)‌ سه فرزند دارد به نام‌های آلفرد (آیدان کوئین)‌، تریستان (برادپیت)‌ و ساموئل (هنری توماس)‌.

در سال‌های جوانی، ساموئل با نامزدش سوزانا (جولیا آرموند)‌ به مزرعه پدری می‌آیند. در این زمان پسران لادلو داوطلبانه در جنگ جهانی اول شرکت می‌کنند که ساموئل در این بین کشته می‌شود، بعد از بازگشت آلفرد و تریستان هرکدام خواهان ازدواج با سوزانا هستند اما دست تقدیر سرنوشت دیگری را برای خانواده لادلو رقم زده است. این چند سطر خلاصه داستانی است که زویک با ضرباهنگی ملایم آن را در افسانه‌های خزان روایت می‌کند. بی‌شک تماشای این فیلم با دوبله فارسی برای مخاطب ایرانی تجربه لذت‌بخشی دارد که خوشبختانه دارای دوبله باکیفیتی است که حاصل کار مدیر دوبلا‌ژ باتجربه‌ای چون سعید مظفری می‌باشد. معرفی دوبله افسانه‌های خزان نمونه مناسبی است جهت نشان دادن تعامل کار مترجم با مدیر دوبلاژ که هرگاه این تعامل برقرار شود شاهد دوبله درخشانی خواهیم بود که در این بین ترجمه روان حمیدرضا راهی با مدیریت مسلط مظفری نقش بسزایی در به ثمر رساندن این دوبله مناسب داشته‌اند. آرامش مستتر در مسیر حوادث فیلم در دیالوگ‌نویسی دوبله‌اش نیز مشهود است. از دیگر نکات مثبت دوبله افسانه‌های خزان، انتخاب هوشمندانه گویندگان و نحوه نقش‌گویی تاثیرگذار آنان است بویژه صداپیشگی خود سعید مظفری به جای ستاره‌ای چون برادپیت که تناسب انکارناپذیری با چهره این بازیگر مشهور دارد. علاقه‌مندان دوبلاژ خاطرات شیرینی از صدای مظفری به جای هنرپیشه‌های شاخصی چون کلینت ایستوود (در فیلم‌های به‌‌‌خاطر یک مشت دلار، خوب، بد، زشت و ...)

رایان (قصه عشق، بری لیندن)‌ و در سال‌های اخیر به جای کیانو ریوز و تام کروز دارند؛ اما به‌شخصه معتقدم صدای همیشه جوان و باطراوت سعید مظفری به جای براد پیت چیز دیگری است و تصور صدایی دیگر به جای این ستاره هالیوود را غیرممکن می‌کند. این نقش‌گویی‌های با حس و حال مظفری به جای پیت را می‌توان در دوبله در فیلم‌هایی مانند جاسوس‌بازی، تروا، آقا و خانم اسمیت، سه‌گانه یاران اوشن، ترور جسی جیمز به دست رابرت فورد بزدل، خفتگان و... جستجو کرد. براد پیت در نقش تریستان بازی چشمگیری در افسانه‌های خزان ارائه کرده و حالتی اسطوره‌ای به آن داده است و مظفری نیز در دیالوگ‌گویی‌اش توانسته همگام او باشد با همان حرارت در اندوه، شادی و عواطف شخصیت تریستان. آغاز دوبله فیلم با صدای خسرو شمشیرگران است که عنوان‌بندی را می‌گوید و در ادامه صدای دلنشین مازیار بازیاران را به جای سرخ‌پوست پیر که قصه را روایت می‌کند، در جمله‌هایی این‌چنینی می‌شنویم: «بعضی‌ها ندای درونشان را با وضوح بسیار می‌شنوند و زندگی‌شان برپایه همین شنیده‌ها پی‌ریزی می‌شود. چنین افرادی سرانجام یا جنون پیدا می‌کنند یا به افسانه تبدیل می‌شوند...»

تمهید جالبی که در دوبله این قسمت اتخاذ شده، حفظ صدای اصلی زبان سرخ‌پوست در زیر صدای بازیاران است که حالتی مستندگونه به آن داده و نسبت به صدای نسخه اصلی نیز وفادار مانده است. این شیوه به‌مراتب مناسب‌تر از آوردن زیرنویس فارسی است که موجب سردرگمی بیننده می‌شود. در میانه‌های فیلم، (نبرد تریستان با دنی)‌ دیالوگ طلایی اثر را نیز از زبان بازیاران در نقش مرد سرخ‌پوست می‌شنویم:

«قدیمی‌ها می‌گویند، وقتی یک انسان یا حیوان از خون هم می‌گذرند، به‌هم تبدیل می‌شوند.» بازیاران با سابقه درخشانش در اجرای صدای نقش‌های مکمل، در اینجا نیز نقش‌گویی قابل باوری دارد. حضور مقتدرانه و تماشایی آنتونی‌هاپکینز در نقش سرهنگی بازنشسته که سرپرستی خانواده لادلو را عهده‌دار است از نقاط قوت افسانه‌های خزان است و انتخاب صدای نصرالله مدقالچی به جای وی نیز دوبله این فیلم را تماشایی‌تر کرده است. مدقالچی هرگاه برای دوبله فیلم‌های هاپکینز از سوی مدیران دوبلاژ انتخاب شده، بسیار علاقه‌مند و با وجدی مثال‌زدنی به جای این هنرپیشه صاحب سبک صحبت کرده و شاهد این مدعا دوبله فیلم‌های سکوت بره‌ها، نقاب زورو و بیووولف است. در افسانه‌های خزان، مدقالچی در لحنش صلابت و اقتدار پدری ارتشی را به خود گرفته که اوج این خصیصه در صحنه مشاجره لادلو با پسرانش بر سر نرفتن یا رفتن به جنگ، هویداست و یا هنگامی که لادلو بر اثر مصائب زندگی‌اش سکته مغزی می‌کند و قدرت تکلمش را از دست داده و با صدایی مبهم منظورش را به اطرافیان می‌رساند، مدقالچی هم در اجرای آن خرده اصوات بسیار تاثیرگذار تلاش خودش را کرده است.

در بررسی کارنامه دوبلورهای زن در دهه اخیر، مینو غزنوی از جایگاه شایسته‌ای برخوردار است و به دور از حاشیه و هیاهوهای مرسوم، دوبله هر نقشی را که بر عهده گرفته با دقت و نگاهی کاملا حرفه‌ای آن را به یاد ماندنی از آب درآورده است.

برای نمونه نقش سوزانا در افسانه‌های خزان که سیر تغییر حالت‌های این شخصیت را از دختری پرشور و فعال به زنی محافظه‌کار به خوبی در صدایش منعکس کرده که این نکته شاخص در کار مینو غزنوی قابل ستایش است. این سیر تحول شخصیتی که ذکر شد نمود بارزش پرسوناژ آلفرد لادلو فرزند بزرگ خانواده است که آرامش ابتدایی‌اش تبدیل به جاه‌طلبی‌های افسارگسیخته می‌شود ولی در انتها به کانون خانواده بازمی‌‌گردد و علیرضا باشکندی به عنوان دوبلور این شخصیت، کاری با قدرت ارائه کرده است. حیف است که در این قسمت یادداشت از نقش‌گویی موثر گوینده جوان سعید شیخ‌زاده به جای ساموئل، یادی نکنم بویژه در سکانس کشته‌شدن پرسوناژ در جنگ که در حال احتزار به برادرش وصیت می‌کند، آشکار است که شیخ‌زاده انرژی زیادی برای درآوردن حس و حال این صحنه خرج کرده است. صدابرداری با کیفیت دوبله این فیلم نیز سهم بسزایی در درخشان شدن این کار دارد. دیگر دوبلورهای افسانه‌های خزان عبارتند از: مریم صفی‌خانی، شهروز ملک‌آرایی، شهاب عسگری، حسین خدادادبیگی و بهروز علی‌محمدی.

افسانه‌های خزان در سال 1383 در موسسه تصویر دنیای هنر دوبله شده و هم‌اکنون نسخه آن در بازار موجود است.

نیروان غنی‌پور