امنیت ‌بهداشت ‌جهانی ‌در ‌سایه ‌سلا‌مت ‌‌مادران

در واقع امروزه حفظ امنیت زنان و البته مادران و نقش مردان در این راستا تا بدانجا اهمیت یافته است که تلاش به منظور نجات زنان یک ضرورت در حقوق بشر قلمداد شده و یک اولویت بسیار مهم در توسعه جهانی به شمار می‌آید و سران جهان خود را متعهد به بهبود وضعیت سلامت مادران کرده‌اند.

حتی کنفرانس بین‌المللی جمعیت و توسعه، تلاش‌های همگانی را از سوی کلیه کشورهای عضو سازمان ملل، به منظور کاهش 75 درصدی مرگ و میر مادران و دسترسی جهانی به بهداشت باروری بین سال‌های2015  1990خواستار شده است. در همین خصوص شعار روز جهانی جمعیت درسال2008 نیز که 10 جولای هر سال، مصادف با 20 تیرماه برگزار می‌شود، نقش مردان در حقوق و سلامت جنسی زنان اعلام شده است.

به این بهانه با هم گذری بر موضوع تامین امنیت جسمانی و روانی زنان و نقش مردان در این زمینه و البته اهمیت آن به عنوان محور اصلی روز جهانی جمعیت خواهیم داشت .

براساس آمارهای بین‌المللی، جمعیت کل زمین در فوریه2008، 65/6 میلیارد نفر برآورد شده است.

البته جمعیت جهان همچنان در حال افزایش است و نرخ رشد کنونی تا قبل از قرن بیستم بی‌سابقه بوده است. اگر چه نرخ کنونی رشد جمعیت تقریبا نصف نرخ رشد جمعیت‌ 2/2 درصدی در سال1963 است، با این حال با روند کنونی پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد جمعیت درسال2050 به 9 میلیارد نفر نیز برسد.

ارائه خدمات بهداشت باروری توسط صندوق جمعیت ملل متحد

به ‌منظور کاهش مرگ و میر مادران، صندوق جمعیت ملل متحد از خدمات سه‌گانه بهداشت باروری شامل استفاده از برنامه‌های تنظیم ‌خانواده، زایمان توسط افراد دوره‌دیده و مراقبت‌های اورژانسی زایمان حمایت می‌کند.
برنامه‌های صندوق همچنین گروه‌های مختلف مردان در دستیابی به اهداف مختلف ازجمله پیشگیری از ابتلا به اچ‌آی‌وی، مشارکت بیشتر آنان در خانواده و در آخر ارتقای مسوولانه جنسی و باروری در نوجوانان را دربر می‌گیرد.

جالب است بدانید در کشور ما نیز صندوق جمعیت ملل متحد طی 30 ‌سال گذشته همکاری‌های بسیار استواری با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه بهداشت باروری و سلامت مادران برقرار کرده است. این همکاری‌ها دستاوردهای بسیار باارزشی در پی داشته است که به وضوح در شاخص‌های بهداشت باروری کشور نمایان است. از سال 1990، نرخ مرگ و میر مادران و سطح مرگ و میر کودکان 50 درصد کاهش داشته است.
پوشش مراقبت‌های قبل از زایمان و زایمان ایمن در مراکز و بیمارستان‌ها تقریبا فراگیر شده و این در حالی است که استفاده از لوازم پیشگیری، در تمامی روش‌ها به 74 درصد افزایش یافته است. با وجود این، چالش‌هایی از قبیل نیاز به بهبود کیفیت مراقبت‌های بارداری، کاهش سطح نابرابری‌های موجود در سطح منطقه در شاخص‌های سلامت مادران و کاهش مرگ و میر کودکان در پیش‌رو قرار دارند.

نقش مردان در بهداشت باروری مادران‌

امروزه، بیش از نیم میلیون زن در هر سال در پی بارداری و زایمان جان خود را از دست می‌دهند.

99 درصد این زنان در جوامع در حال توسعه بسر می‌برند. بعضی‌ها از این عواقب بارداری و زایمان که پیامدهای بسیار جدی در کیفیت زندگی زنان و خانواده‌های آنان دارد، رنج می‌برند. تقریبا تمامی این مرگ و میرها و رنج‌ها قابل پیشگیری هستند.

مردان، به‌عنوان شرکای سلامت مادران می‌توانند نجات‌بخش زندگی آنان باشند. آنها در بسیاری از زمینه‌ها نقش تصمیم‌گیرنده‌ای را ایفا می‌نمایند. به‌طور معمول شوهران در مورد تنظیم خانواده و استفاده از منابع موجود که در سطح زندگی کل خانواده تاثیرگذار است، تصمیم‌گیری می‌کنند. حمایت یک همسر مطلع، بارداری و زایمان یک زن را بهبود می‌بخشد و می‌تواند در زندگی یا مرگ زنان در زمان مشکلات و هنگامی که زنان نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند تاثیرگذار باشد. پدران دلسوز می‌توانند نقش مهمی در محبت، مراقبت و تغذیه کودکان خود ایفا کنند.

گسترش هشداردهنده ویروس ایدز

تعداد بیشماری از زنان در طول بارداری و زایمان به این دلیل که حقوق جنسیتی باروری آنان نادیده گرفته شده است جان می‌بازند.

 گسترش هشدار دهنده ویروس اچ‌آی‌وی در میان زنان یادآور این مساله فاجعه‌آمیز است که در بسیاری از نقاط دنیا زنان قدرت حمایت از سلامت خود را در اختیار ندارند.

مطابق پیش‌بینی‌های علمی تا 5 سال آینده تعداد بیماران مبتلا به ایدز در سراسر دنیا به 45 میلیون نفر‌ افزایش خواهد یافت. حتی بنا به تخمین سازمان بهداشت جهانی، تا 5 سال آینده تعداد آلوده‌شدگان به ویروس در
آسیا به حدود 12 میلیون نفر خواهد رسید که متاسفانه زنان به علت وضعیت خاص فیزیولوژیکی نسبت به ابتلابه ویروس آن آسیب پذیرترند. در یک تماس جنسی احتمال آلوده شدن زن سالم به وسیله مرد آلوده به ویروس 5/2 برابر از انتقال زن آلوده به مرد سالم بیشتر است.

در واقع در زنان به دلیل آن که سطح مخاطی وسیع‌تری نسبت به مردان دارند و بیشتر در معرض خراشیدگی و خونریزی هستند، احتمال آلودگی به ویروس ایدز بیشتر از مردان است.

در ضمن برخی از عفونت‌های آمیزشی در بدن انسان بخصوص زنان بدون هیچ‌گونه علامتی مستقر شده و در تماس‌های جنسی حفاظت شده انتقال می‌یابد.

همچنین ابزار جراحی و وسایل به کار گرفته شده در طب زنان و زایمان و مامایی در صورت آلوده بودن سبب انتقال آلودگی به افراد سالم می‌شود.

طبق آمار 11 میلیون و 800 هزار نفر جوان 15 تا 24 ساله آلوده به عفونت اچ آی وی یا مبتلا به بیماری ایدز هستند که از این تعداد 3/7 میلیون نفر آنها را زنان جوان تشکیل می‌دهند. به نظر می‌رسد دلیل عمده آن را باید در نابرابری‌های جنسی و رعایت نکردن بهداشت جنسی دانست.

به منظور حفظ سلامت جامعه، لازم است رفع نابرابری‌های جنسیتی، پیشگیری از ازدواج‌های اجباری، پیشرفت و توسعه برنامه‌های آموزشی، آموزش مهارت‌های زندگی و بهداشت زنان در اولویت قرار داده شوند.

زنان و ایدز در ایران

در ایران اغلب زنان آلوده به اچ آی وی از طریق همسران‌شان مبتلا شده‌اند که بیشتر آنها یا معتاد تزریقی بوده‌اند یا دارای شرکای جنسی متعدد بوده‌اند. مطلب دیگری که حائز اهمیت است، تغییر جهت الگوی اشاعه ایدز در ایران از اعتیاد تزریقی به سوی روابط جنسی است و تعداد مراجعان زن به دلیل آلوده شدن به ویروس اچ آی وی در حال افزایش (به میزان 5/5 درصد) است. زنان قربانیان روابط جنسی ناخواسته و اجباری، روسپی‌گری و خشونت‌های جنسی هستند.

 ایدز در بستر فقر و نابرابری‌های اجتماعی، از جمله تبعیض و خشونت علیه زنان و کودکان و به حاشیه راندن گروه‌های اجتماعی خاص رشد می‌کند. مبارزه، جدا از ریشه‌ها و زمینه‌های گسترش آن نیست و این مساله نیاز به مشارکت گسترده بخش‌های مختلف دولتی، سازمان‌های بین‌المللی و نهاد‌های مدنی دارد.

خصوصی‌سازی در بخش درمان و بهداشت‌ و تشدید نابرابری‌ها

خصوصی‌سازی در بخش درمان و بهداشت منجر به خدمات نابرابرتر و با کیفیت نازل‌تر برای زنان شده است. کما این که یک میلیارد نفر از مردم دنیا روزانه با کمتر از یک دلار (کمتر از هزار تومان) زندگی می‌کنند و بیش از 70 درصد این تعداد را زنان تشکیل می‌دهند و این زنان پولی برای پرداخت هزینه‌های درمانی خود ندارند.

سقط جنین توسط اشخاص غیرمتخصص نیز گسترش وسیعی یافته است. خصوصی‌سازی بخش بهداشت و درمان، تندرستی همگانی و بویژه زنان را به مخاطره افکنده است. بنابر این دولت‌ها باید مسوولیت بهداشت زنان را به عهده بگیرند سلامت حق بشر است و باید توسط دولت‌ها تضمین شود. حقوق جنسی و باروری زنان باید در تمام سیاست‌های درمان در نظر گرفته شود و زنان امکان شرکت در تمامی سطوح برنامه‌ریزی، اجرا و بررسی را داشته باشند. باید کیفیت نظام مراقبت‌ها و خدمات بهداشتی بهبود یابد و حکومت‌ها فرآیندی را در پیش بگیرند که طی آن خدمات بهداشتی با نیاز‌های زنان تطابق داشته باشد.

مشارکت مردان در حقوق باروری‌

همکاری مردان با زنان استراتژی بسیار مهمی برای پیشرفت حقوق و بهداشت باروری است. دستیابی به برابری جنسیتی، هدفی دیگر در این خصوص است زیرا تنها زمانی که مردان به این نکته پی‌ببرند که زندگی مردان و زنان با هم پیوند دارد و از توانمندسازی زنان همه سودمند خواهند شد، می‌تواند کاملا به حقیقت بپیوندد. به‌عنوان پدر نیز مردان باید از ازدواج زودرس دختران خود جلوگیری و آنان را به ادامه تحصیل تشویق کنند. در نقش همسر، آنان باید روابطی عادلانه با زنان خود داشته و با مشارکت یکدیگر درباره تعداد، زمان و فاصله سنی کودکان خود تصمیم‌گیری کنند. آنها همچنین بایستی از دسترسی همسران خود به مراقبت‌های لازم توسط افراد دوره دیده در دوران بارداری و تولد و پس از زایمان اطمینان حاصل کنند.

ابعاد مشکلات کنونی زنان در دنیا وقتی فاجعه‌آمیزتر می‌شود که مردان به‌طور غیرمنصفانه‌ای به هیچیک از این مسائل در سطوح تصمیم‌گیری، در فعالیت‌های شغلی و در زندگی خانوادگی توجهی نشان ندهند. از همین‌روست که مساله مشارکت مردان در حقوق باروری و رفتارهای جنسی جلوه ویژه‌ای پیدا می‌کند.

مردان چگونه مشارکت کنند؟

امروزه بی‌توجهی مردان به بهداشت جنسی و رفتار جنسی سالم، بی‌خطر و مسوولانه از مشکلات اصلی درصد زیادی از زنان در سراسر دنیاست. راه‌حل این مشکل چیست؟

در این خصوص مسوولیت تولید مثل به عنوان یکی از اهداف تشکیل خانواده به عهده زن و مرد است. هیچ‌یک از طرفین نباید و نمی‌تواند از مسوولیت شانه خالی کند. بنابر این همه عواقب، مشکلات و مسائل بارداری به همان اندازه که به زنان مربوط است، به مردان نیز ارتباط دارد و مشارکت آنان را می‌طلبد.

درخصوص ناباروری نیز وضع به ‌همین صورت است. در 40 درصد موارد نازایی زوجین، مسوولیت وجود نازایی به عهده مردان است. پذیرش این مساله توسط مردان حتی در صورتی که علت ناباروری زنانه است، تحمل شرایط را برای زوج نابارور آسان‌تر می‌کند و از بروز شرایطی که منجر به متلاشی شدن خانواده می‌شود، می‌کاهد.

پیشگیری از بارداری عرصه دیگری است که با مشارکت مردان تقویت می‌شود. در این عرصه مشارکت مردان به معنای حمایت از زنان در پیشگیری از بارداری و استفاده از روش‌های مردانه پیشگیری از بارداری است.

از سوی دیگر پیشگیری از انتقال بیماری‌های آمیزشی به زنان از وظایف مهم مردان و جلوه دیگری از مشارکت آنان است. اگر به هر دلیل آلودگی به بیماری آمیزشی اتفاق افتاد، استفاده از وسایل لازم برای پیشگیری از انتقال بیماری به همسر ضروری است. همچنین وفاداری به همسر، اعتقاد به تک همسری و روابط جنسی سالم از وظایف مردان در این زمینه است.

فراموش نکنید که مردان حامیان مهم زنان در طول دوره بارداری در جهت تامین نیازهای مادی و روحی و عاطفی هستند. این نقش مردان در سلامت جسمی و روانی مادر و جنین بسیار مؤثر است و سبب استحکام روابط زناشویی می‌شود. بعلاوه مردان جایگاه مهمی در حمایت از زنان شیرده در طول دوره شیردهی دارند.

اعمال خشونت علیه زنان از قبیل تنبیه بدنی، تحقیر، محرومیت از حقوق و اطلاعات، محرومیت از خدمات بهداشتی درمانی و فعالیت‌های اجتماعی علاوه بر تبعات بسیار منفی جسمانی برای زنان، همه اعضای خانواده را در معرض خطر آسیب‌های روانی و اجتماعی قرار خواهد داد.

در مجموع زنان باید از کمک و مشارکت مردان در اداره امور خانواده و تربیت فرزندان بهره‌مند شوند و زندگی خانواده از هر جهت با مسوولیت مشترک زوجین اداره شود.

مردان به چه آموزش‌هایی نیاز دارند؟

برای تسهیل مشارکت مردان لازم است اطلاعات و آموزش‌های لازم در زمینه بهداشت باروری در اختیار آنان قرار گیرد، تا بتوانند با چشمان باز و آگاهانه برای مشارکت گام بردارند. امروزه این مشارکت بسیار کمرنگ و ناچیز است که ریشه در سنت‌ها و عادات و رسوم دارد. برای از بین بردن سنت‌ها و باورهای غلط، باید تلاش کرد. این تلاش وظیفه مشترک مردان و زنان در خانواده و اجتماع است.

یکی از سازمان‌های معتبر بین‌المللی (بریج) بتازگی یک فهرست از تحقیقات مربوط به استراتژی‌های مختلف در رابطه با ‌مشارکت مردان و پسران جوان را در تامین سلامت جنسی زنان منتشر کرده است که جالب است با هم مرور کنیم:

‌آموزش مردان به‌عنوان شریک زندگی و همسر و مقابله با خشونت جنسیتی،‌ تقویت مقاومت مردان علیه خشونت و درگیری،‌ نظم و تربیت مردان در موضوعات مربوط به سلامت جنسی و امور تولید مثل و ‌حقوق مربوط به آن (شامل ایدز / اچ آی وی)‌، تشویق شرکت مثبت مردان به‌عنوان پدران و سرپرستان،‌ ترویج بیشتر فرهنگ برابری جنسیتی.

مسلما در این خصوص آموزش و تمرین هوشیاری و ‌آگاهی مردان نسبت به مسائل جنسیتی و استفاده از نمایش‌ها و کتب مختلف برای ترویج نقش مثبتی که ‌مردان می‌توانند برای جلوگیری از بیماری ایدز ایفا کنند نیز بسیار موثر خواهد بود. ‌

تداوم تهدید سلامت زنان در دنیا

علی‌رغم پیشرفت‌های حاصل شده در زمینه دستیابی به معیارهای تامین سلامت عمومی، زنان در سراسر دنیا همچنان با مسائل و مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند.

خطرات بسیاری زنان را در سراسر دنیا تهدید می‌کند، همه‌ ساله حدود 580 هزار زن در سراسر دنیا به علل گوناگون مورد خشونت و آزار واقع می‌شوند. زنان بسیاری مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرند. زنان بسیاری در تمام دنیا بدون سرپرست، زندگی خود و فرزندشان را  اداره می‌کنند. هنوز زنان بسیاری از بارداری‌های متعدد ناخواسته رنج می‌برند. هنوز زنان زیادی به اجبار در سنین بسیار پایین ازدواج می‌کنند و در سنین زیر 20 سال باردار می‌شوند. هنوز زنان بسیاری در سراسر دنیا علی‌رغم مخاطرات برخی روش‌های زنانه پیشگیری از بارداری به تنهایی مسوولیت پیشگیری از بارداری را به عهده می‌گیرند. زنان هنوز از حقوق خود آگاه نیستند.

زنان در طول دوره زندگی خود از زندگی جنینی تا یائسگی در مقام فرزند، خواهر و همسر یا در مقام عضوی از اجتماع به دلیل شرایط زیستی و فیزیولوژیک، مسائل و مشکلات ویژه‌ای را متحمل می‌شوند و دشواری‌های بسیاری را به دوش می‌کشند. بعلاوه مشکلات بهداشتی و پزشکی زنان در کنار سایر دشواری‌ها به دلایل خاص فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در برخی جوامع بر زنان تحمیل می‌شود.