ریفلاکس ‌شایع‌ترین ‌ناراحتی ‌گوارشی

ترش کردن و سوزش سر دل برای بیشتر ما اصطلاحاتی آشنا هستند که خودمان یا اطرافیانمان آنها را تجربه کرده‌ایم. این عبارت و نمونه‌های مشابه آنها که در زبان عامیانه استفاده می‌کنیم معادل علمی دقیق‌تری در پزشکی دارند GERD . مخفف اختلال ریفلاکس معدی مروی در زبان انگلیسی است. به زبان ساده، این همان حالت سوزش وسط قفسه سینه است که بعد از غذا خوردن، ورزش یا حتی شب هنگام خواب برای خیلی از ما اتفاق می‌افتد.

کد خبر: ۱۸۲۸۱۰

وقتی چیزی می‌خورید، لقمه غذا از حلق پایین رفته، از طریق عضوی لوله‌ای به نام مری به معده می‌رسد. در محل اتصال مری به معده، ماهیچه‌ای به نام «دریچه تحتانی مری» وجود دارد، این دریچه به طور طبیعی بسته است و جلوی برگشت مواد داخل معده به مری و حلق را می‌گیرد؛ ولی زمانی که لقمه غذا از مری پایین آمده و به معده می‌رسد، باز می‌شود تا غذا وارد معده شود. معده برای هضم مواد غذایی نوعی اسید ترشح می‌کند. این ماده تا وقتی دریچه تحتانی مری بسته باشد نمی‌تواند وارد مری شود و فقط به هضم مواد غذایی در معده کمک می‌کند، اما در بیماری GERD این دریچه خوب عمل نمی‌کند و مواد غذایی به همراه اسید به داخل مری می‌آیند و به لایه داخلی این عضو آسیب می‌زنند. این همان زمانی است که ما احساس درد و سوزش در این منطقه می‌کنیم.

این عارضه یکی از شایع‌ترین ناراحتی‌های گوارشی است؛ به صورتی که از هر 10 نفر 2 نفر حداقل یک بار در هفته دچار این مشکل می‌شوند و 10 درصد افراد هم هر روز دچار آن هستند. البته این میزان در همه یکسان نیست. مثلا در زنان باردار به دلیل فشاری که وجود جنین در شکم بر معده مادر می‌آورد، این عارضه خیلی شایع‌تر است. البته عوامل هورمونی هم در این میان موثر هستند.

عوامل مختلف، باعث سوزش سر دل می‌شوند

عوامل مختلفی در ایجاد بیماری نقش دارند، مثلا دریچه تحتانی مری ممکن است خوب عمل نکند و به نوعی نارسا باشد. اختلال دیگری که می‌تواند باعث شدیدتر شدن این بیماری شود، هرنی هیاتال نام دارد. در این عارضه بخشی از معده به صورت غیرطبیعی بالای دیافراگم قرار می‌گیرد و این باعث می‌شود میزان مواد برگشتی به مری بیشتر شود. به علاوه بازگشت این مواد به درون معده هم آهسته‌تر صورت می‌گیرد و در نتیجه مدت زمان تماس مری با مواد اسیدی بیشتر می‌شود. در ضمن ‌بعضی بیماری‌های روماتیسمی هم می‌تواند باعث ریفلاکس شدید شوند.در این میان، تماس مداوم مری با اسید در طول زمان باعث آسیب به این عضو می‌شود. در نتیجه لایه داخلی مری دچار تغییراتی می‌شود که در نهایت باعث ایجاد عارضه‌ای به نام «مری بارت» می‌شود. این تغییر زمینه‌ساز سرطان قسمت پایین مری است. مشکل دیگری که می‌تواند در بیماران دچار ریفلاکس مزمن ایجاد شود، چسبندگی و تنگ شدن قسمت پایین مری است. در نتیجه عبور غذا به معده دچار مشکل می‌شود.

توصیه‌هایی برای مقابله باGERD

موارد زیر می‌تواند به کاهش علایم این بیماری در شما کمک کند:

1- سر تخت خود را حدود 15 سانتی‌متر بالا بیاورید.

2 - به جای 2 یا 3 وعده غذای سنگین؛ از چند وعده غذای سبک و میان وعده در بین آنها استفاده کنید.

3 - درست پیش از خواب غذا نخورید و سعی کنید حداقل 30 دقیقه بین خوردن شام و دراز کشیدن شما فاصله باشد.

4 - اگر چاق هستید، سعی کنید وزن خود را پایین بیاورد. کاهش وزن کمک زیادی به کاهش فشار بر معده می‌کند.

5 - مصرف مواد غذایی‌ای که باعث شل شدن دریچه تحتانی مری می‌شوند را محدود کنید نمونه این مواد، غذاهای چرب، شکلات،‌ ادویه‌جاتی مثل دارچین، چای، قهوه، نوشابه و مخصوصا الکل هستند.

6- سیگار نکشید. دود سیگار یک عامل مهم در شل شدن دریچه تحتانی مری است. به علاوه سیگار خطر سرطان مری را هم زیاد می‌کند.

7 - شلوار تنگ یا کمربند با فشار به معده باعث افزایش ریفلاکس می‌شوند. سعی کنید از لباس‌های راحت‌تر استفاده کنید.

راه‌هایی برای رهایی از بیماری‌

شدت GERD در بیشتر افراد مبتلا با رعایت توصیه‌ها کاهش ‌یافته و حتی در مواردی کاملا بهبود پیدا می‌کنند.

بنابراین در صورتی که این روش‌ها به بهبود علایم در شما کمک نمی‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است لازم بداند از روش آندوسکوپی استفاده کند. در این روش داخل مری و معده به صورت مستقیم توسط دستگاهی لوله‌ای شکل دیده می‌شود. امکان نمونه‌برداری و تشخیص عوارضی مثل «مری بارت» هم با این روش وجود دارد.

داروهای مختلفی برای مقابله با این عارضه موجود هستند. این داروها از روش‌های مختلف مثل کم کردن ترشح اسیدمعده، سفت کردن دریچه تحتانی مری و غیره استفاده می‌کنند و باعث کاهش علایم و عوارض این بیماری می‌شوند. رانیتیدین، امپرازول و شربت‌های آنتی‌اسید نمونه‌هایی از این محصولات هستند.

نکته مهم در مصرف این داروها پرهیز از خوددرمانی و رعایت دقیق دستورات پزشکی در مورد زمان و میزان مصرف است. در موارد شدیدGERD که پاسخ مناسب به این داروها دیده نمی‌شود، ممکن است جراحی ضرورت پیدا کند. این جراحی ممکن است به صورت باز یا از طریق دستگاهی به نام لاپارسکوپ انجام شود؛ البته روش‌های جدیدتر جراحی با استفاده از آندوسکوپ هم وجود دارند.

وقتی تشخیص بیماری مشکل می‌شود...

سوزش سردل و ناراحتی در این ناحیه، علامت معمول بیماری GERD است که بیشتر بیماران تجربه می‌کنند ولی این بیماری هم مثل بیشتر بیماری‌ها در پزشکی می‌تواند با علامت‌های غیرمعمول و ناشایع بروز و تشخیص را مشکل کند، مخصوصا که بعضی وقت‌ها علامت‌های غیرشایع تنها علایم این مریضی هستند.

در صورتی که پزشک با مشکل تشخیصی در این بیماری روبه‌رو شود، ممکن است برای تشخیص نهایی از آزمایش‌های تخصصی‌تر مثل «PH متری» استفاده کند. این روش دقیق‌ترین راه تشخیص GERD است و مخصوصا در موارد مشکل از نظر تشخیصی کاربرد دارد. روش کار به این صورت است که دستگاهی قابل حمل برای مدت 24 ساعت به مریض متصل می‌شود و از او خواسته می‌شود مواد غذایی را طبق معمول همیشه مصرف کند. لوله‌ای به این دستگاه متصل است که از طریق بینی بیمار وارد مری او می‌شود. این لوله که «کاتتر» نامیده می‌شود می‌تواند PH یا میزان اسید را در مری اندازه‌گیری کند. اطلاعات از کاتتر به رایانه کوچکی که در دستگاه تعبیه شده فرستاده و ذخیره می‌شود.

بعد از 24 ساعت پزشک دستگاه را از بیمار جدا کرده و اطلاعات ذخیره شده در آن در طول این مدت را تجزیه و تحلیل می‌کند. در صورتی که تماس مری با مواد اسیدی از میزان خاصی بیشتر باشد، تشخیص GERD قطعی در درمان بیمار شروع می‌شود.

نارسایی دریچه تحتانی مری	علت
سیگار، الکل، نوشابه‌های گازدار، مواد چرب، ادویه	عوامل تشدیدکننده
سوزش و درد در وسط قفسه سینه	علامت معمول
سرفه مزمن، آسم، گرفتگی صدا	علایم غیرمعمول
تنگی مری، «مری بارت»	عارضه‌ها
تقسیم وعده‌های غذایی در طول روز فاصله بین مصرف مواد غذایی و دراز کشیدن مصرف نکردن غذاهایی که دریچه تحتانی مری را شل می‌کنند	توصیه‌ها
آنتی اسید، امپرازول، رانیتیدین، متوکلوپرامید	داروهای مورد استفاده