ام‌ البنین (س)؛ شکوه ایمان در حاشیه‌های تاریخ

او نه تنها همسر امیرالمؤمنین (ع) و مادر چهار شهید دشت کربلاست، بلکه نماد نوعی از ایمان و وفاداری است که در هیچ قالب محدود و معمولی نمی‌گنجد.

زندگی‌ام‌البنین را نباید تنها با عنوان «مادر حضرت عباس (ع)» خطاب نمود؛ هرچند همین افتخار برای بلندآوازگی‌اش کافی بوده و هست. اما ارزش واقعی ایشان در انتخابی آشکار می‌شود که سال‌ها پیش از واقعه کربلا انجام داد: این‌که تربیت فرزندانی را بر عهده بگیرد که نه برای خود او، بلکه برای حقیقت، برای امام حسین (ع) و برای آرمان عدالت پرورش یابند.‌ام‌البنین از همان آغاز، موقعیت خود را به‌عنوان «همسر علی (ع)» نه وسیله‌ای برای شأن شخصی، بلکه مسئولیتی سنگین و الهی دانست.

روایت‌ها نشان می‌دهد که حتی پس از ورود به خانهٔ اهل‌بیت (ع)، بیشترین حساسیت او احترام به جایگاه حضرت زهرا (س) و فرزندان ایشان بود. این روحیه، بعد‌ها در رفتار فرزندانش نیز دیده شد؛ از عباس (ع) تا عبدالله و جعفر و عثمان؛ فرزندانی که همه، در میدان کربلا یک‌صدا گفتند: «لا نفارق الحسین ع».

پس از عاشورا،‌ام‌البنین به الگویی کم‌نظیر از سوگواری آگاهانه تبدیل شد. گریه‌های او گریه مادرانه بود، اما نه از جنس ضعف؛ روایتی روشن از عمق فاجعه و ظلمی که بر اهل‌بیت (ع) رفت. گفته‌اند وقتی بشیر خبر شهادت فرزندانش را آورد، نخستین پرسش او این بود: «از حسین برایم بگو.» این جمله نه یک جمله عاطفی، بلکه یک موضع تاریخی است؛ موضع زنی که می‌داند مقام مادری در برابر حقیقت، معنایی وسیع‌تر پیدا می‌کند.‌ام‌البنین حتی در سوگواری، مدرسه‌ای ساخت.

مردم مدینه گرد او جمع می‌شدند تا از زبان زنی که فرزندانش را در راه امامش تقدیم کرد، حقیقت عاشورا را بشنوند. او به کربلا نرفته بود، اما کربلا در صدایش جاری بود؛ و شاید به همین دلیل است که تاریخ، صدای او را به‌عنوان یکی از اولین راویان مصیبت کربلا ثبت کرده است.

امروزه، در کنار جنبه‌های عاطفی شخصیت او، باید به یک نکتهٔ مهم‌تر نیز توجه کرد: حضرت‌ام‌البنین (س) نمونه‌ای است از زنانی که در تاریخ اسلام نقش سیاسی ـ اجتماعی ایفا کرده‌اند، بی‌آنکه نامشان در صف فرماندهان، حاکمان یا خطیبان باشد. حضور ایشان از جنس تصمیم و تربیت بود؛ نوعی اثرگذاری عمیق و ماندگار که در سکوت رخ می‌دهد، اما تاریخ را تغییر می‌دهد.

شخصیت‌ ام‌ البنین (س) را نه تنها باید با مقام مادری‌اش شناخت، بلکه با فهمی که از ولایت داشت؛ شناخت. ایشان به حقه متوجه بود که جایگاهش در کنار علی (ع) و در پرتو خاندان نبوت معنا پیدا می‌کند. فرزندانی تربیت کرد که همه هستی‌شان را در دفاع از امام زمان خود گذاشتند. این، اوج بلوغ ایمانی یک انسان است؛ ایمانِ آگاهانه، عاشقانه و مسئولانه.‌

ام‌ البنین (س) برای زنان و مردان امروز یک پیام روشن دارد: گاهی بزرگ‌ترین نقش‌ها در سایه رقم می‌خورند؛ در تربیت، در وفاداری، در انتخاب‌هایی که شاید دیده نشوند، اما سرنوشت یک امت را تغییر می‌دهند.