دیوارهای شیشه‌ای زندگی مجازی
در عصر حاضر که زندگی روزمره بیش از هر زمان دیگری با ابزارهای دیجیتال و فضای مجازی پیوند خورده، بحث حریم شخصی و امنیت اطلاعات به یکی از دغدغه‌های اصلی شهروندان تبدیل شده است. تلفن‌های همراه، شبکه‌های اجتماعی، خریدهای اینترنتی و حتی خدمات دولتی آنلاین، همگی با داده‌های شخصی کاربران گره خورده‌اند. همین وابستگی سبب شده هرگونه ضعف در صیانت از داده‌ها، پیامدهای گسترده اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی به همراه داشته باشد.
امروزه بیشتر شهروندان ایرانی، بخش مهمی از فعالیت‌های خود را در شبکه‌های اجتماعی یا بسترهای خدمات آنلاین انجام می‌دهند؛ از پرداخت قبوض و سفارش کالا گرفته تا ارتباطات کاری و شخصی. اما در کنار این فرصت‌ها، تهدیدهایی جدی نیز وجود دارد. هک حساب‌های کاربری، سوءاستفاده از اطلاعات هویتی، فروش داده‌های بانکی یا تلفن همراه کاربران و حتی جعل هویت در فضای مجازی ازجمله معضلاتی است که در سال‌های اخیر به‌وفور گزارش شده است. کارشناسان امنیت سایبری معتقدند بخشی از این تهدیدها به‌دلیل نبود آگاهی عمومی نسبت به شیوه‌های حفاظت از داده‌های شخصی رخ می‌دهد. برای مثال استفاده از رمزهای عبور ساده یا تکراری، دانلود نرم‌افزارهای ناشناس، یا کلیک روی لینک‌های مشکوک ازجمله مواردی است که راه نفوذ را برای مهاجمان باز می‌کند.
راه‌حل‌های پیش‌رو
برای‌حفظ‌حریم‌شخصی وارتقای امنیت اطلاعات‌درفضای دیجیتال ایران،کارشناسان مجموعه‌ای ازراهکارهاراپیشنهاد می‌کنند:
۱-ارتقای سواد رسانه‌ای و دیجیتال: نخستین گام، آموزش عمومی است. کاربران باید بیاموزند چگونه رمزهای عبور قوی انتخاب کنند، از نرم‌افزارهای اصیل و به‌روزرسانی‌شده استفاده کنند و به‌هیچ عنوان اطلاعات حساس خود را در سایت‌ها و اپلیکیشن‌های غیرمعتبر وارد نکنند. رسانه‌های عمومی و نظام آموزشی می‌توانند نقش مهمی در این آگاهی‌بخشی ایفا کنند.
۲-تدوین قوانین جامع حفاظت از داده‌ها: بسیاری از کشورها با تصویب قوانین مشخص برای حفاظت از داده‌های شخصی شهروندان، چارچوبی روشن برای بخش‌های دولتی و خصوصی ایجاد کرده‌اند. تدوین و اجرای چنین قوانینی در ایران نیز می‌تواند مانعی برای سوءاستفاده شرکت‌ها یا افراد از اطلاعات کاربران باشد.
۳- تقویت زیرساخت‌های ملی و بومی‌سازی خدمات: اتکابه خدمات بومی وامن درحوزه پیام‌رسانی،جست‌وجو یا ذخیره‌سازی داده‌ها می‌تواند سطح امنیت کاربران را افزایش دهد. البته این مسیر فقط در صورتی موفق خواهد بود که خدمات داخلی از کیفیت و جذابیت لازم برای جلب اعتماد عمومی برخوردار باشد.
۴-همکاری میان دستگاه‌های دولتی وخصوصی: تهدیدهای سایبری ابعادی فرامرزی دارندو فقط با همکاری میان دستگاه‌های مختلف می‌توان با آنها مقابله کرد. هماهنگی میان وزارت ارتباطات، قوه قضاییه، پلیس فتا و بخش خصوصی می‌تواند در واکنش سریع به حملات سایبری و جلوگیری از خسارت‌های گسترده مؤثر باشد.
۵-توسعه فناوری‌های نوین امنیتی: استفاده ازهوش مصنوعی برای شناسایی رفتارهای مشکوک،رمزنگاری پیشرفته درانتقال داده‌ها وبه‌کارگیری احراز هویت چندمرحله‌ای از جمله فناوری‌هایی است که می‌تواند امنیت کاربران را تضمین کند.
۶-نقش شهروندان در صیانت از خود: اگرچه دولت و بخش خصوصی موظف به فراهم کردن زیرساخت‌های ایمن هستند اما شهروندان نیز نقش مستقیم در حفاظت از داده‌های خود دارند. به‌عنوان مثال، نصب نرم‌افزارهای امنیتی، استفاده از شبکه‌های وای‌فای عمومی با احتیاط و پرهیز از انتشار بی‌رویه اطلاعات شخصی در شبکه‌های اجتماعی، از اقدامات ساده‌ای است که می‌تواند جلوی بسیاری از سوءاستفاده‌ها را بگیرد.
راه‌حل‌های پیش‌رو
برای‌حفظ‌حریم‌شخصی وارتقای امنیت اطلاعات‌درفضای دیجیتال ایران،کارشناسان مجموعه‌ای ازراهکارهاراپیشنهاد می‌کنند:
۱-ارتقای سواد رسانه‌ای و دیجیتال: نخستین گام، آموزش عمومی است. کاربران باید بیاموزند چگونه رمزهای عبور قوی انتخاب کنند، از نرم‌افزارهای اصیل و به‌روزرسانی‌شده استفاده کنند و به‌هیچ عنوان اطلاعات حساس خود را در سایت‌ها و اپلیکیشن‌های غیرمعتبر وارد نکنند. رسانه‌های عمومی و نظام آموزشی می‌توانند نقش مهمی در این آگاهی‌بخشی ایفا کنند.
۲-تدوین قوانین جامع حفاظت از داده‌ها: بسیاری از کشورها با تصویب قوانین مشخص برای حفاظت از داده‌های شخصی شهروندان، چارچوبی روشن برای بخش‌های دولتی و خصوصی ایجاد کرده‌اند. تدوین و اجرای چنین قوانینی در ایران نیز می‌تواند مانعی برای سوءاستفاده شرکت‌ها یا افراد از اطلاعات کاربران باشد.
۳- تقویت زیرساخت‌های ملی و بومی‌سازی خدمات: اتکابه خدمات بومی وامن درحوزه پیام‌رسانی،جست‌وجو یا ذخیره‌سازی داده‌ها می‌تواند سطح امنیت کاربران را افزایش دهد. البته این مسیر فقط در صورتی موفق خواهد بود که خدمات داخلی از کیفیت و جذابیت لازم برای جلب اعتماد عمومی برخوردار باشد.
۴-همکاری میان دستگاه‌های دولتی وخصوصی: تهدیدهای سایبری ابعادی فرامرزی دارندو فقط با همکاری میان دستگاه‌های مختلف می‌توان با آنها مقابله کرد. هماهنگی میان وزارت ارتباطات، قوه قضاییه، پلیس فتا و بخش خصوصی می‌تواند در واکنش سریع به حملات سایبری و جلوگیری از خسارت‌های گسترده مؤثر باشد.
۵-توسعه فناوری‌های نوین امنیتی: استفاده ازهوش مصنوعی برای شناسایی رفتارهای مشکوک،رمزنگاری پیشرفته درانتقال داده‌ها وبه‌کارگیری احراز هویت چندمرحله‌ای از جمله فناوری‌هایی است که می‌تواند امنیت کاربران را تضمین کند.
۶-نقش شهروندان در صیانت از خود: اگرچه دولت و بخش خصوصی موظف به فراهم کردن زیرساخت‌های ایمن هستند اما شهروندان نیز نقش مستقیم در حفاظت از داده‌های خود دارند. به‌عنوان مثال، نصب نرم‌افزارهای امنیتی، استفاده از شبکه‌های وای‌فای عمومی با احتیاط و پرهیز از انتشار بی‌رویه اطلاعات شخصی در شبکه‌های اجتماعی، از اقدامات ساده‌ای است که می‌تواند جلوی بسیاری از سوءاستفاده‌ها را بگیرد.
