فرصتی برای تقویت هویت جمعی
خیابان‌های سرزمین‌مان بار دیگر با عطر عید غدیر خم زنده می‌شوند؛ جشنی که نه فقط شادباش یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان به‌شمار می‌رود، بلکه بهانه‌ای است برای دورهم آمدن، خندیدن و ساختن خاطراتی که قلب‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کند. «مهمانی غدیر» امسال با حضور حدود ۲۰ میلیون نفر از مردم قرار است برای چهارمین بار صحنه‌ای بی‌نظیر از همبستگی و نشاط اجتماعی را به نمایش بگذارد. حالا بیش از ۲۴۰۰ موکب مردمی در مسیرهای مشخص شده در حال برپایی است، حدود ۱۰۰ هزار خادم افتخاری در تدارک خدمت‌رسانی به زائران غدیری هستند و این جشن همزمان در ۵۰۰ شهر ایران و ۲۰ کشور جهان نیز برگزار می‌شود. این حجم از مشارکت داوطلبانه در دل پایتخت، نشان می‌دهد که به‌رغم همه مشکلات، ظرفیت‌های پنهان همدلی و همکاری هنوز دربافت اجتماعی تهران وجود دارد. مهدی محمدصادقی پژوهشگر در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: مهمانی غدیر نوعی تمرین زندگی جمعی بر مدار عقل و ارزش‌های الهی و انسانی است؛ نشانه‌ای از پویایی جامعه‌ای که با وجود همه چالش‌ها و مشکلات، زنده و بانشاط است. این رویداد همچنین پتانسیل بالایی برای شکل‌گیری و تقویت هویت جمعی دارد. این جامعه‌شناس دراین‌باره می‌افزاید: افراد دراین گردهمایی، فراتر از نقش‌های فردی و خانوادگی، در یک ساختار اجتماعی وسیع‌تر مشارکت می‌کنند و این مشارکت، بازتاب‌دهنده یک هویت مشترک است. بسیاری از شرکت‌کنندگان در این مراسم، نقش‌های داوطلبانه برعهده دارند؛ از خدمات‌رسانی گرفته تا همراهی با دیگران در مسیرهای طولانی؛ این فعالیت‌ها، بُعد اجتماعی مناسبت را برجسته می‌کند.
افزایش همبستگی اجتماعی
یکی دیگر از برجسته‌ترین ویژگی‌های مهمانی غدیر، تقویت همبستگی اجتماعی است. این رویداد، فارغ از تفاوت‌های قومی، اقتصادی و فرهنگی، فضایی فراهم می‌کند تا افراد با هدفی مشترک در کنار یکدیگر قرار گیرند. آنها در این جشن همبستگی خود را به نمایش می‌گذارند و تاکید می‌کنند که وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند از پس همه مشکلات بر‌می‌آیند زیرا بیش از گذشته به فکر همنوعان خود هستند.به گفته ساسان زارع، سخنگوی جشن مهمانی غدیر، امسال بیش از ۳۰ هزار دیگ غذای گرم در کشور بار گذاشته می‌شود که برابر با ۹ میلیون پرس غذاست. افرادی هم که توانایی موکب‌داری ندارند، با شرکت در پویش «لقمه میلیونی» و ارسال عدد یک به سامانه ۳۰۰۰۶۰۳۰ می‌توانند در این پویش شرکت کنند و درحد بضاعت خود در مهمانی غدیر شریک شوند. آن‌طور که او می‌گوید سال گذشته ۶۷۰ هزار تراکنش مالی برای کمک به مهمانی غدیر انجام شده و همین چند مصداق کافی است تا مفهوم همبستگی و اتحاد را فارغ از هر تفاوتی اثبات کند.
محمدصادقی کارکرد اجتماعی آیین‌هایی نظیر مهمانی غدیر را از چند بعد قابل تحلیل می‌داند؛ نخست این‌که این آیین‌ها، بازسازی‌کننده هویت جمعی در دنیای مدرن هستند، به‌خصوص در جهانی که فردگرایی و گسست از سنت‌ها غالب شده، جامعه بیش از هر زمان دیگری به بازتولید حس تعلق نیاز دارد. در چنین شرایطی برگزاری چنین رویدادهایی به افراد این امکان را می‌دهد که خود را بخشی از یک کلیت عظیم و تاریخی ببینند وحس تعلق اجتماعی درآنها تقویت شود؛ احساس تعلقی که با عضویت در یک گروه بزرگ و یک ملت گره خورده وبه امنیت روانی ورضایت اجتماعی افراد منجر می‌شود.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد، در واقع وقتی میلیون‌ها نفر در یک مسیر مشترک حرکت می‌کنند، یک ارزش جمعی را جشن می‌گیرند و هم‌صدا می‌شوند، این هم‌افزایی، تجربه‌ای ماندگار می‌سازد که مانند چسب اجتماعی، اجزای جامعه را به هم متصل می‌کند. البته در کنار همه اینها، نباید از اشتراکات دینی و ایمانی غافل شد. به عقیده پژوهشگران اجتماعی، آیین‌هایی مانند مهمانی غدیر، فرصتی برای تعمیق پیوندهای ایمانی میان مردم است؛ به‌ویژه در جامعه‌ای که با آسیب‌هایی چون ازخودبیگانگی و گسست اجتماعی مواجه است، این گونه رویدادها می‌تواند روح جمعی و فضای همدلی را تقویت کرده و چنین همدلی‌ای، بستر مهمی برای احیای سرمایه اجتماعی فراهم می‌کند.
جامعه بانشاط
یکی دیگر ازابعاد این رویداد بزرگ، پیوند زدن مناسبت‌های مذهبی با فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی شاد و مردمی است. در مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر، ۵۰۰موکب فرهنگی درحوزه نقالی، شعر،داستان، کارهای تجسمی وحجمی،خدمات مشاوره‌ای، طرح‌های انس با نهج‌البلاغه در مواکب فرهنگی تدارک دیده شده است. علاوه بر آن، چهار صحنه نمایش نیز در میادین امام حسین(ع)، فردوسی، انقلاب و آزادی نیز پیش‌بینی شده و قرار است بزرگ‌ترین نورافشانی هم بین ساعت ۱۷ تا ۱۹ در تهران انجام شود. همین تنوع برنامه‌ها سبب می‌شود تاعیدغدیر ازیک مراسم صرفا مذهبی، به یک جشن اجتماعی ــ فرهنگی فراگیرتبدیل شود؛جشنی که همزمان هم هویت دینی راتقویت می‌کندوهم نشاط اجتماعی رابه فضای عمومی‌شهر بازمی‌گرداند. محمدصادقی، پژوهشگر این‌گونه رویدادها رامواجهه با نوعی بازتعریف فضای عمومی شهری می‌داند و می‌گوید: خیابان‌هایی که معمولا محل تردد فردی و رفتارهای منفعلانه هستند، در این رویداد ناگهان به فضایی برای کنش جمعی، شادی و نشاط اجتماعی بدل می‌شوند. لبخندها، همدلی‌ها وحس مشترک جشن گرفتن یک واقعه مهم دینی، نوعی همبستگی خودجوش و پویایی اجتماعی را رقم می‌زند؛ آن هم بر مبنای واقعه‌ای مثل غدیر که ریشه‌ای عمیق در باورهای ایمانی، فرهنگی و هویتی ایرانی- اسلامی دارد.ازاین منظر، این مهمانی نوعی تمرین زندگی جمعی برمدارعقل و ارزش‌های الهی و انسانی است؛ نشانه‌ای از پویایی جامعه‌ای که با وجود همه چالش‌ها و مشکلات، زنده و بانشاط است.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد چنین مراسم‌هایی برخلاف تصویرسازی‌های برخی نهادهای بین‌المللی که ایرانیان را افسرده معرفی می‌کنند، نشان می‌دهد مردم با‌انگیزه و نشاط، داوطلبانه در یک تجربه جمعی باشکوه شرکت می‌کنند. این مشارکت، نماد سرمایه عظیم فرهنگی و اجتماعی مردم ایران است.مهمانی غدیر، دعوتی است از همه ما؛ از هر کجای ایران، از هر سن و سالی، برای این‌که لحظه‌ای از روزمرگی فاصله بگیریم و در کنار هم، شادی و همدلی را تجربه کنیم. روز شنبه، خیابان‌های بسیاری از شهرهای ایران بار دیگر شاهد این همایش بزرگ مردمی خواهد بود. یادمان باشد مهمانی غدیر، فقط یک رویداد نیست؛ قصه‌ای است از ما، از همدلی‌مان و از شادی‌هایی که با هم می‌سازیم.
