این سفرمی‌تواندفرصتی برای عبورازنگاه سنتی واحساسی به تحولات قفقازودر‌پیش‌گرفتن‌سیاستی‌عمل‌گرایانه‌تر و آینده‌محورتر در حوزه دیپلماسی بین دو کشور باشد؛ سیاستی که بر‌پایه منافع و امنیت ملی، حسن همجواری با همسایگان و حضور فعال در معادلات منطقه‌ای استوار می‌شود.از همین‌رو، ترمیم روابط تهران- باکو که در سال‌های گذشته با فراز‌و‌نشیب‌های زیادی همراه بوده می‌تواند نه‌تنها جایگاه تهران در قفقاز را تغییر دهد بلکه ادامه وضعیت گذشته را که بر سوءتفاهم و بی‌اعتمادی متکی بود و به پاشنه آشیل سیاست خارجی ایران در قفقاز تبدیل شده بود، اصلاح نماید. سفر مسعود پزشکیان به جمهوری آذربایجان می‌تواند اولین گام در این مسیر تحول‌آفرین باشد.
دستاوردهای سفر به باکو
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران دیروز در رأس هیأتی بلند‌پایه به‌دعوت مقامات آذربایجانی وارد باکو شد و طی مراسمی رسمی مورد استقبال الهام علی‌اف،رئیس‌جمهورجمهوری آذربایجان قرارگرفت.پزشکیان پیش ازعزیمت به باکودر مصاحبه‌ای هدف خود از این سفر را در وهله نخست استحکام پیوندهای برادری میان دو کشوری که به‌لحاظ تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارای اشتراکات فراوانی هستند ودروهله بعد،گسترش روابط میان دو کشور درحوزه‌های گوناگون علمی، اقتصادی، صنعتی، فرهنگی، بهداشتی، درمانی و تجاری عنوان کرد. بر همین مبنا رؤسای‌جمهور دو کشور در دیدارهای کارشناسانه تاکید خاصی برتکمیل پروژه‌های زیر‌ساختی به‌خصوص‌کریدور شمال-جنوب داشتندو ازاین طرح به‌عنوان ستون همکاری‌های نوین اقتصادی میان دوکشوریادکردند.درادامه دیدارهای انجام‌گرفته میان هیأت‌های عالی دوکشور،هفت تفاهم‌نامه درزمینه‌های رایزنی سیاسی،حمل‌و‌نقل، مبادلات فرهنگی،همکاری‌های بهداشتی،رسانه‌ای و سرمایه‌گذاری به امضا رسید.
آنچه از نتایج سفر به باکو انتظار می‌رود
مطمئنا سفررئیس‌جمهورکشورمان به باکو باتوجه به دلایل متعدد داخلی ومنطقه‌ای،موجب شده افکارعمومی کشور با حساسیت بالاتری به کم‌و‌کیف و نتایج سفر رئیس‌جمهور به باکو از منظر پیگیری الزامات منافع ملی ایران توجه کنند. از همین‌رو باید به این نکته اشاره کرد که الزاما دیدارهای دیپلماتیک به‌خودی خود نمی‌تواند تغییری جدی در روند سیاست خارجی کشور ایجاد کند بلکه آنچه دیدارهای دیپلماتیک را پر‌اهمیت می‌کند، ایده‌ها و رویکرد دستگاه دیپلماسی به چنین دیدارهایی است.
از سوی دیگر جمهوری آذربایجان برای ایران تنها یک همسایه نزدیک نیست؛ پیوندهای تاریخی، فرهنگی و اقتصادی دو کشور، جایگاه باکو را در معادلات قفقاز جنوبی و کریدورهای انرژی و ترانزیتی منطقه‌ای بسیار برجسته ساخته است. تجربه دولت‌های پیشین نشان می‌دهد که تقویت روابط دوجانبه نیازمند درکی عمیق از واقعیت‌های منطقه‌ای و پرهیز از هیجان‌زدگی یا بی‌تحرکی و انفعال دراین حوزه است. باید گفت که حضور دکتر پزشکیان در باکو حامل پیام‌های روشنی است: ایران اهل تعامل و مذاکره با همسایگان است و تهران قصد دارد نقشی فعال در پروژه‌های منطقه‌ای مانند کریدور شمال- جنوب ایفا کند. اما برای رسیدن به چنین منظوری، دستگاه دیپلماسی کشور وظیفه دارد با بازتعریف سیاست‌های منطقه‌ای خود در قبال قفقاز و کشورهایی مانند آذربایجان و ارمنستان نقشی تعیین‌کننده برای خود درنظر بگیرد.این موضوع بدین‌معنی است که باید ریل‌گذاری روابط میان ایران و پایتخت کشورهای منطقه قفقاز در تهران انجام گیرد. به‌تعبیر دیگر، باید مدل ارتباطی و نوع تعامل با کشورهای منطقه قفقاز با درنظرگرفتن شرایط حسن همجواری و منافع کشورهای منطقه از سوی ایران و نه قدرت‌های فرامنطقه‌ای اعلام شود.ازهمین رو انتظار می‌رود ضمن دیدارهای دیپلماتیک سران دستگاه سیاست خارجی توانسته باشند خواسته‌های معقول سیاسی و امنیتی خود را به‌طرف آذربایجانی اعلام کنند. باید این موضوع را در نظر داشت که دستگاه سیاست خارجی کشور در سال‌های قبل به‌کرات از باکو خواسته تا ازدخالت و اثرگذاری کشورها و بازیگران ثالث از جمله رژیم‌صهیونیستی در روابط خود با تهران جلوگیری به‌عمل آورد تا هردو کشور در پرتو اشتراکات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و مذهبی روابطی سازنده را شکل دهند.
اثرگذاری در قفقاز در پرتو ارتباطی سازنده با باکو
سفر دکتر پزشکیان به جمهوری آذربایجان می‌تواند نقش جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان بازیگری فعال در روندهای جاری قفقازجنوبی تقویت کند. گسترش ارتباطات تهران- باکو درزمینه‌های مختلف این امکان رابه ایران می‌دهدتا با اثرگذاری در سیاست‌های منطقه‌ای باکو نقش بازیگران ثالث را کمرنگ کند و هرچه بیشتر از چالش‌های امنیتی و سیاسی در این منطقه بکاهد.همچنین تقویت و بهبود روابط با جمهوری آذربایجان می‌تواند نقشی جدید به دستگاه سیاست خارجی ایران واگذار کند و تهران را به‌عنوان میانجی در منازعات ارمنستان و جمهوری آذربایجان معرفی کند.این امر به نوبه خود می‌تواند از حضور کشورهای فرامنطقه‌ای در قفقاز جنوبی جلوگیری کرده و تأمین کننده منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران باشد.
فصل جدید در روابط تهران - باکو
دکتر پزشکیان در نشست هیات‌های عالی‌رتبه ایران و جمهوری آذربایجان با ابراز خرسندی از حضور در باکو گفت: مایه افتخار است که در جمهوری آذربایجان حضور دارم و در جمع مقامات کشور برادر و دوست شرکت می‌کنم. امیدوارم این سفر و توافقات حاصل از جلسات کارشناسی پیشین، سرآغاز گام‌های بلندتر در مسیر توسعه روابط میان دو کشور باشد.
رئیس‌جمهور با اشاره به پیوندهای تاریخی، فرهنگی و خانوادگی میان ملت‌های ایران و آذربایجان افزود: این ارتباطات، زمینه‌ساز شکل‌گیری مسیری مناسب برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای خواهد بود. پزشکیان همچنین با ابلاغ سلام‌های گرم مقام معظم رهبری به مقامات آذربایجان، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره بر حمایت از حقوق مردم آذربایجان تأکید داشته و بر این باور است که منطقه قره‌باغ بخشی جدایی‌ناپذیر از خاک جمهوری آذربایجان است. رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان حضور هیات ایرانی در باکو را نشانه عزم جدی دو کشور برای تحکیم پیوندها، تقویت وحدت و گسترش انسجام میان ایران و جمهوری آذربایجان دانست.
الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان نیز در سخنانی این سفر را از نقطه‌نظر تاریخی سفر بسیار با‌اهمیتی دانست و افزود: در ملاقات‌های انجام گرفته بر توسعه مناسبات در تمام بخش‌ها تاکید کردیم و یقینا این توسعه مناسبات در خدمت منافع دو ملت برادر خواهد بود. رئیس‌جمهوری آذربایجان همچنین تاکید کرد: جمهوری آذربایجان کریدور شمال- جنوب را تقویت خواهد کرد. این کریدور برای کشورهایی که در این پروژه حضور دارند اهمیت بسیاری دارد. امیدوارم امضای اسناد مشترک، زمینه‌ساز پیشرفت روابط دو کشور شود.
