سفر به تاریخ ۱۲هزار ساله شهر دهدشت

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، شهر تاریخی دهدشت، طبیعتی بکر و بیش از یکصد منطقه گردشگری و تفریحی ایرانگردان و جهانگردان را به سوی می‌خواند.

بافت تاریخی شهر دهدشت مجموعه‌ای از عناصر مختلف معماری شهری مانند ارگ حکومتی، برج و بارو، بقاع متبرکه مساجد، بازار، کاروانسرا، حمام‌ها و تاسیسات آب رسانی است که در محدوده‌ای به وسعت ۴۲ هکتار در بخش جنوبی شهر کنونی دهدشت قرار دارد.

باستان شناسان کهگیلویه و بویراحمدی می‌گویند که رونق شهر تاریخی دهدشت در زمان اوج خود به حدی بوده که تاجران زیادی در این منطقه فعالیت می‌کردند و با حمله عشایر و تخریب این منطقه تاجران به استان‌های مختلف کشور مهاجرت کردند.

کاروانسرای بلادشاپور یادگار ارزشمند تمدن ایران در کهگیلویه و بویراحمد امسال در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد و بی گمان این آغاز راهی برای معرفی، حفاظت و بهره وری بهتر و شایسته‌تر از این شاهکار هنر معماری ایرانی طی پنج قرن است.

این کاروانسرا که در قرون متمادی به دلایل مختلفی، چون نظامی، تجاری و مذهبی توسعه و تکامل یافته با تلاش‌های فراوان از مرمت تا پیگیری‌های بین المللی به عنوان نخستین اثر میراث فرهنگی استان است که در فهرست یونسکو ثبت شده، اما این تازه آغاز راهی برای رونق و آینده‌ای بهتر است.

این کاروانسرای به‌جا مانده از عصر طلایی صفویه در بافت تاریخی و منحصربفرد بلادشاپور دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه عصر یکشنبه، ۲۶ شهریور (۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳)، در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) در شهر ریاض عربستان به همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی در ایران ثبت جهانی شد.

شهر تاریخی دهدشت که در غرب کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد از شمال به جاده اصفهان، از شرق به چرام، از غرب و جنوب غربی به سوق و شهر بهبهان و از جنوب به شهر دوگنبدان منتهی می‌شود.

وجود کوه نور (نیر) در شمال، کوه خائیز در جنوب و رودخانه خروشان مارون در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شمال دهدشت جاری و قرار داشتن بلاد شاپور در قلب این شهر تاریخی اینجا را به یکی از مقاصد مهم ایرانگردی در تعطیلات نوروزی تبدیل کرده است.

بلاد شاپور

شهر تاریخی دهدشت متشکل از کاروانسرا، مسجد، امامزاده، بازار، حمام و ارگ به عنوان یکی از منزلگاه‌های مسیر کاروان‌های مسیر اصفهان به ارجان و عراق و سوریه شاخص‌ترین جاذبه گردشگری شهر تاریخی دهدشت است.

سفر به تاریخ ۱۲هزار ساله شهر دهدشت

بلادشاپور به عنوان یکی از مهمترین یادگار‌های معماری نیاکان ایرانی در کهگیلویه و بویراحمد، در بردارنده روح زندگی و سبک معماری کهن ایران زمین محسوب می‌شود که موجودیت آن از ایران باستان آغاز و در قرون متمادی به دلایل مختلفی، چون نظامی، تجاری و مذهبی توسعه و تکامل یافته است.

کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت که در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) در شهر ریاض عربستان به همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی در ایران ثبت جهانی شد مهمترین بنای تاریخی بلاد شاپور است.

کاروانسرای بلاد شاپور در ضلع غربی شهر و در کنار حمام کهیار، امامزاده ابراهیم (ع) و امامزاده جابر (ع) قرار دارد، این سازه تاریخی با آجرو سنگ احداث و دارای حیاط است و دیگر بخش‌ها در اطراف آن چیده شده اند، پلان کاروانسرای بلاد شاپور به صورت یک ساختمان چهار گوش است و ۳۷ حجره و ۳۰ ایوان دور تا دور حیاط قرار گرفته است.

این کهن سازه تاریخی به شکلی ساخته شده که برخی از حجره به یکدیگر راه دارند و می‌توان در بین آن رفت و آمد کرد و در داخل ایوان‌ها طاقچه‌هایی برای گذاشتن اشیاء و نیز دودکش تعبیه شده است، کف حیاط با سنگ‌های لاشه‌ای بزرگ سنگ فرش شده است و سطح آن را اندکی پایین‌تر از کف حجره‌ها ساخته اند و در حیاط چاه آبی به چشم می‌خورد که به نظر می‌رسد برای تامین آب مورد نیاز کاروانیان بوده است، برای دسترسی به پشت بام راه پله مارپیچ و باریکی در ضلع شمالی آن قرار دارد.

وجود بیش از دو هزار خانه، مسجد، حمام، کاروانسرا و بازار بزرگ در این بافت قدیمی نشان از اهمیت بالای آن دارد، در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به‌جا مانده از عصر طلایی صفویه وجود دارد، این بنا دارای ۳۷ حجره و ۳۰ ایوان در جلوی حجره‎ها بوده که دور تا دور حیاط بنا شده‎اند.

چهار ایوان بزرگ در چهار گوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد و این کاروانسرا محل بیتوته بازرگانان آن روزگار بوده است.

باستان شناسان قدمت ۱۲ هزار ساله شهر تاریخی دهدشت را تایید می‌کنند

سرپرست تیم کاوش‌های باستان شناسی ارگ تاریخی گفت:براساس کاوش‌های باستان شناسی در ارگ تاریخی صورت گرفته مشخص شد شکل گیری شهر دهدشت دست کم به قرون سوم هجری بر می‌گردد.

حسین سپیدنامه افزود:اگر درب چوبی امامزاده حمزه معصوم (ع) را به عنوان سند ارزشمندی از دوره آل بویه در نظر بگیریم می‌توان ادعا کرد یکی از مراکز تشیع در سده‌های سوم و چهارم هجری، شهر دهدشت بوده است.

وی ادامه داد:این ادعا را نشانه‌های حضور اسماعیلیان در منطقه نیز تقویت می‌کند که دارای قلعه‌های زیادی در کهگیلویه و بویراحمد تا پایان دوره سلجوقی بوده اند.

سپیدنامه تاکید کرد:اهمیت قرون سوم و چهارم هجری در ارتباط با دهدشت از آن روست که گیلویه و نوادگان او در این مدت نقش مهمی در تامین امنیت پایدار داشته اند بنابراین، احتمال شکل گیری شهر در این دوره دور از ذهن نیست.

سرپرست تیم کاوش‌های باستان شناسی ارگ تاریخی در خصوص ارگ تاریخی بلاد شاپور در دهدشت تاکید کرد:ارگ، حاکم نشین شهر و رکن اصلی شهر در کنار مسجد جامع و بازار شهر هر ناحیه‌ای است که معمولا در هنگام طراحی شهر‌ها مدنظر مهندسان قرار می‌گیرد.

وی عنوان کرد:ارگ به طور معمول محل سکونت درباریان و تشکیلات حکومتی بوده و در مطالعه ساختار اجتماعی و سیاسی ادوار مختلف مورد توجه بوده است.

سپیدنامه خاطرنشان کرد: با توجه به فضا‌های اداری موجود در ارگ دهدشت، در صورت کاوش، می‌تواند شواهد مرتبط با مدیریت اداری جنوب غربی ایران را ارایه دهد، زیرا حاکم نشین این شهر طی دوره صفویه، تا نواحی خلیج فارس را تحت مدیریت خود داشته است.

وی تاکید کرد:معمولا تاریخ و تحولات یک شهر با تاریخ ارگ گره خورده است بنابراین، هر گونه مطالعه‌ای در خصوص تاریخ شکل گیری شهر دهدشت ابتدا باید با مطالعه این عنصر شهری آغاز شود.

این پژوهشگر سازه‌های تاریخی افزود:ارگ تاریخی دهدشت با توجه به اینکه در گوشه شرقی شهر واقع شده در نوع خود منحصربفرد است و مطالعه و کاوش آن می‌تواند به تکمیل مطالعات شهر ایرانی اسلامی کمک فراوانی نماید.

سپیدنامه تصریح کرد:ارگ دهدشت حدود ۱۵۰ متر طول و ۱۰۰ متر عرض و حدود یک و نیم هکتار وسعت دارد که متاسفانه بخش‌هایی از برج و باروی آن برای ساخت فضا‌های آموزشی کاملا تخریب شده و از بین رفته است.

گردشگرانی که برای بازدید بلاد شاپور به شهر تاریخی دهدشت سفر می‌کنند می‌توانند با اقامت در جاذبه‌های طبیعی نزدیک شهر دهدشت با نوای بهاری طبیعت همراه شوند.

تنگ پیرزال

تنگ پیرزال که در دل کوه سیاه و صخره‌های بلند قرار دارد جلوه‌ای از زیبایی‌های طبیعت زیبای زاگرس مرکزی است.

تنگ پیرزال با مناظر طبیعی کم مانندش و چندین چشمه بزرگ و کوچک و رودخانه‌ای در این تنگ جاری از جاذبه‌های طبیعی پرطرفدار نزدیک شهر تاریخی دهدشت است.

تنگ پیرزال در حدود ۱۵ کیلومتری شمال شرق شهر دهدشت در مسیر اصلی جاده دهدشت به یاسوج و در حدفاصل شهر‌های دهدشت و سرفاریاب قرار دارد منظرگاهی جذاب برای همنشینی با طبیعت است.

چشمه کورسا

چشمه فصلی کورسا در ۱۴ کیلومتری حومه شرق دهدشت واقع شده یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی نزدیک به این شهر تاریخی است.

کورسا نامی است قدیمی بر چشمه‌ای زیبا با آبی زلال و گوارا که از پر آب‌ترین چشمه‌های کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود و از دل رشته کوه‌های زاگرس می‌جوشد.

این چشمه در میان روستای موگرم و تنگه پیرزال واقع شده و با خارج شدن از شکاف‌های تخته سنگ و جاری شدن در دشت، منظره‌ای زیبا و دل‌انگیزی را به وجود آورده است.

برای دیدن این جاذبه طبیعی زیبا باید مزارع سرسبز و زرد رنگ کلزا را در مسیر جاده طولیان به سرفاریاب به تماشا نشست و پس از عبور از این دشت رنگارنگ ورودی تنگ پیزال جاده باریکی در سمت راست مسافران را به چشمه شگفت انگیز کورسا هدایت می‌کند.

پارک جنگلی

پارک جنگلی بزرگ دشت مازه در سه کیلومتری شمال دهدشت که وجود درخت‌ان سر به فلک کشیده جنگلی منظره کم مانند را ایجاد کرده نزدیک‌ترین جلوه طبیعت زیبا در شهر دهدشت است.

جایی که بسیاری از ایرانگردان پس از سیر و سیاحت در بلاد شاپور در زیر درختان و در طبیعت زیبایش ساعتی استراحت می‌کنند.