حذف اسکناس از پرداخت‌های خرد

زمانی که دستگاه‌های خودپرداز رونمایی شد، افراد بر این باور بودندکه دیگرچه امکانی قراراست بیاید که بانک‌ها فعالیت غیر‌حضوری انجام دهند اما دیروز از ریال‌دیجیتال رونمایی شد؛ واحد پولی که ایران سیزدهمین کشور دارنده آن در جهان است و به‌صورت پایلوت در جزیره کیش پرداخت‌ها از طریق آن آغاز شده است. آن‌طور که مسئولان نظام بانکی می‌گویند به‌زودی در کل کشور نیز قابل اجراست. 

دیروز مراسم رونمایی از ریال دیجیتال برگزار شد؛ واحد پولی که دیگر اسکناس نیست اما ارزش اسکناس را داراست. این طرح اکنون در جزیره کیش در حال اجراست. مشتریان شبکه بانکی در جزیره کیش از این پس می‌توانند بدون نیاز به اسکناس یا کارت بانکی و فقط ازطریق کیف پول ریال دیجیتال و با اسکن بارکد ازطریق دستگاه‌های پرداخت و نرم‌افزار‌های موردنظر،عملیات انتقال وجه یا خرید را انجام دهند. ایران با این اقدام سیزدهمین کشوردارای پول دیجیتال بانک مرکزی با امکان پرداخت خرد در دنیاست. در دنیا ۷۶ کشور درحال بررسی وتلاش برای ایجادپول دیجیتال بانک مرکزی هستند که ازاین تعداد ۱۶کشور درمرحله مطالعات مقدماتی و پیش‌آزمایشی، ۱۰ کشور پایلوت و آزمایشی و سه کشور در مرحله عملیاتی قرار دارند. 
     
نحوه پرداخت
روش پرداخت با ریال دیجیتال این‌گونه است که فرد با اسکن QR می‌تواند پرداخت یا خرید خود را انجام دهد. این کار بین چهار تا شش ثانیه زمان می‌برد که نسبت به روش‌های پرداخت قبلی کوتاه‌تر است. کارشناسان بانکی معتقدند این روش پرداخت در دنیا همچنان تازگی دارد و ایران جزو کشورهای پیشرو در این زمینه است. 
     
پرداخت با کیف پول
مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی گفت: درغرب آسیا فقط کشور ایران از نظر شمول مالی در محدوده ۸۹تا صد‌درصد قرار دارد.درحال حاضر ۹۳.۵درصد از اشخاص بالای ۱۸سال ایرانی به شبکه بانکی دسترسی دارند که چنین اتفاقی در کشور‌های همسایه و منطقه غرب آسیا وجود ندارد.محرمیان افزود: هر ایرانی در روز پنج تراکنش الکترونیک انجام می‌دهد و با توجه به جمعیت ایران، روزانه حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تراکنش الکترونیک در کشور انجام می‌شود. در شبکه شتاب سالانه حدود ۵۰ میلیارد تراکنش با ۱۴هزارهمت ارزش انجام می‌شودو در سامانه ساتنا نیز ۱۰۰ میلیون تراکنش با ارزش ۴۰ هزار همت انجام می‌شود.
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی بیان کرد: با حذف اسکناس از جیب‌های مردم، گاهی افراد در پرداخت خرد با مشکل مواجه می‌شدند. برای حل این مشکل یک راهکار چاپ اسکناس است که اقدامی رو به عقب می‌شود. از طرفی کشور‌های دنیا نیز بیشتر در جهت حذف اسکناس حرکت کرده‌اند و در تجربه دوران کرونا نیز مشاهده کردیم که کشور در حذف اسکناس با هیچ مشکلی مواجه نشد. به همین دلیل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای برداشتن یک گام رو به جلو جهت حذف اسکناس از سطح جامعه، از ریال دیجیتال رونمایی کرده است.
وی افزود: بانک‌های مرکزی دنیا در طراحی پول دیجیتال دو رویکرد تراکنش‌های بزرگ و خرد دارند و ما با توجه به شرایط شبکه بانکی و اولویت در نیاز‌ها به سمت حوزه خرد حرکت کرده‌ایم تا مشکلات پرداخت خرد را برطرف کنیم. انتقال وجه و پرداخت در ریال دیجیتال از دو طریق اسکن بارکد و کد‌های کیف پول و با دو روش استفاده از کیو آر‌کد دستگاه پوز یا اسکن کیو آر‌کد ارائه شده توسط نرم‌افزار‌ها یا استفاده از کد ارائه شده توسط نرم‌افزار‌ها امکان‌پذیر است.
ازدیگر سو محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در آیین رونمایی اجرای آزمایشی ریال دیجیتال در جزیره کیش، اظهار کرد: حجم اسکناس و مسکوک در کشور به ۱.۳درصد رسیده که یکی از کمترین نسبت‌ها در دنیا است و امروزه کمتر کسی و کمتر منطقه‌ای در کشور به اسکناس نیاز پیدا می‌کند و تقریبا در همه جای کشور امکان پرداخت الکترونیک فراهم شده است.
به گفته فرزین، ریال دیجیتال، کارایی نظارت و جمع‌آوری اطلاعات در حوزه پرداخت را برای بانک مرکزی افزایش می‌دهد. یکی از رؤسای بانکی کشورهای عربی به من گفت خیلی تعجب کردم در روستاها هم پوز دارید.فرزین افزود: ریال دیجیتال همان اسکناس است اما دیجیتال بوده و بخشی از پایه پولی به‌شمار می‌رود. افزایش ریال دیجیتال همانند چاپ پول و اسکناس است و تفاوت‌هایی با حوزه رمزارز‌ها دارد. درواقع چیزی شبیه به رمزارز نیست، بلکه همان پول است. البته در حوزه رمزارز‌ها نیز اقداماتی انجام شده که به‌زودی اعلام می‌شود.

کم‌اثر کردن تحریم 
به گفته رئیس کل بانک مرکزی،از ۱۰۵کشورکه درحوزه مطالعاتی پول دیجیتال بانک مرکزی وارد شده‌اند، ۷۶کشور درمرحله تحقیقات و ۱۶کشور درمرحله اثبات مفهوم هستند ومرحله بعدی مرحله آزمایشی است. ما درحال حاضر از مرحله اثبات مفهوم وارد مرحله آزمایشی می‌شویم. سه کشور در دنیا وارد مرحله عملیاتی شده‌اند و به‌زودی کشور ما هم با تمام شدن مرحله آزمایشی وارد مرحله عملیاتی می‌شود. زیرساخت‌های لازم در جزیره کیش فراهم شده و در حال حاضر از ریال دیجیتال در جزیره کیش استفاده می‌شود. این اقدام توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور را بستر‌سازی می‌کند.وی اظهار کرد‌: ریال دیجیتال علاوه بر این ابزاری برای پدافند غیرعامل به‌شمار می‌رود و همچنین به کاهش آثار تحریم نیز کمک می‌کند. امروزه کشور‌های مختلف به سمت تشکیل بلوک‌های CBDC حرکت کرده‌اند و اگر بتوانیم از ریال دیجیتال در حوزه تشکیل بلوک‌های CBDC استفاده کنیم، می‌تواند به کاهش آثار تحریم‌ها کمک کند. همچنین از ریال دیجیتال در طرح ریال آفشور نیز استفاده خواهیم کرد. به‌زودی ریال آفشور را با روسیه شروع می‌کنیم و در‌خصوص سایر کشورها نیز تلاش داریم آن را عملیاتی کنیم.فرزین ادامه داد: دلیل انتخاب کیش برای عملیاتی کردن ریال دیجیتال این بوده که این منطقه آزاد در حوزه فناوری و تکنولوژی‌ها پیشتاز است؛ بنابراین بسترها برای توسعه چنین فناوری‌هایی در جزیره کیش فراهم‌ است. در این پروژه از کیو آر‌کد استفاده می‌شود و گام بعدی حرکت به سمت NFC است.وی افزود: طرح بعدی در حوزه توسعه خدمات و فعالیت‌های دیجیتال در بانک مرکزی، بحث سامانه‌ها در حوزه ارز و نظارت است. در این دو حوزه از سامانه‌های یکپارچه برخوردار نیستیم اما در اقداماتی که انجام شده به‌زودی یک سامانه متمرکز در حوزه نظارت خواهیم داشت تا پیش از اتفاقات بر تخلفات نظارت داشته باشیم و اقدام کنیم. رئیس کل بانک مرکزی گفت: در حوزه ارز نیز به‌دنبال این هستیم تا سامانه‌های متمرکزی داشته باشیم. سامانه مربوط به ارز توافقی را به‌زودی شروع می‌کنیم و این سامانه در مرکز مبادله ارز و طلای ایران افتتاح و سایر سامانه‌ها مثل بازار سلف ارزی نیز به‌زودی رونمایی و راه‌اندازی می‌شود. تمام این‌ اقدامات در جهت توسعه حوزه سامانه‌های الکترونیکی انجام شده است. در حوزه چک دیجیتال نیز در حال حاضر ۱۲ بانک متصل هستند و به‌زودی به سایر شبکه بانکی نیز توسعه داده خواهد شد.