جهش تولید با حضور در بازارهای جهانی
ارتباطات و شبکه‌سازی بین‌المللی در دنیای علم و فناوری از ضروریات رشد و پیشرفت به‌شمار می‌رود. توسعه زیست‌بوم دانش‌بنیان هر کشوری در سراسر دنیا بدون تعاملات بین‌المللی شکل نمی‌گیرد و از کشورهای توسعه یافته تا کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته مورد توجه است. بازارهای بزرگ بین‌المللی فرصت رقابت، افزایش کیفیت و نوآوری را برای محصولات فراهم می‌کند و تحقق رشد اقتصاد دانش‌بنیان در کشور را دست‌یافتنی‌تر می‌کند.
در سال‌های اخیر معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری به عنوان متولی زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور با کمک بازوی ارتباطات برون‌مرزی خود، یعنی مرکز تعاملات بین‌المللی اقدامات مؤثری را در جهت افزایش تبادلات و بازارسازی بین‌المللی برای شرکت‌های دانش‌بنیان پیش برده است. فعالیت‌های این مرکز تا جایی تأثیرگذار بوده است که در سال گذشته با حکم رئیس‌جمهور به سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی ارتقا یافت تا بتواند به‌عنوان مجموعه‌ای کلان‌تر در مسیر رشد اقتصاد دانش‌بنیان کشور و جهش تولید ایفای نقش کند. در گفت‌وگو با دکتر امیرحسین میرآبادی، ریاست این سازمان، اهمیت توسعه تعاملات بین‌المللی علم و فناوری درکشور ونحوه حمایت‌های این سازمان ازتوسعه بازارهای بین‌المللی محصولات دانش‌بنیان را بررسی کرده‌ایم.
تعاملات بین‌المللی علم و فناوری شامل تبادلات علمی، همکاری‌های فناورانه و انتقال فناوری و در نهایت اتصال به بازار جهانی و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.دکتر امیرحسین میرآبادی در این خصوص تصریح می‌کند: «تعاملات و همافزایی میان محققان و پژوهشگران کشورهای مختلف هم سبب شکل‌گیری ایده‌های جدید و به‌دنبال آن دستیابی به علوم و محصول نوآورانه خواهد شد و هم می‌تواند به رفع چالش‌ها و نقصان‌های مسیر پژوهش کمک کند.»
وی درادامه به ضرورت همکاری‌های بین‌المللی درحوزه فناوری اشاره کرده ومی‌افزاید: «به طور معمول هر کشوری اولویت‌هایی را برای توسعه فناوری مشخص می‌کند و به‌دنبال دستیابی هرچه سریع‌تر به این اولویت‌هاست. از راهکارهایی که در تسریع دستیابی به این اهداف نقش مهمی دارد تعاملات بین‌المللی است. این موارد می‌تواند میان کشورهایی که اولویت‌های مشترکی دارند به تشکیل تیم‌‌های همکاری و همافزایی شود تا دستیابی به فناوری مورد نظر با سرعت و کیفیت بالاتری فراهم شود.»
به عقیده رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی، علاوه بر اینها موضوع دیگری که در تعاملات بین‌المللی علم و فناوری مطرح است، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است. دکتر میرآبادی بیان می‌کند: «بخشی از سبد تجارت خارجی کشورها مربوط به محصولات با فناوری‌های پیشرفته بوده که در همه کشورهای دنیا متداول است. این موضوع با شناسایی نیازهای مختلف در بازار جهانی از سوی کشورها و ارائه محصولات‌شان احصا می‌شود. به همین دلیل در هر سال نمایشگاه‌های مختلفی در جهان در حوزه فناوری برگزار می‌شود. این نمایشگاه‌ها محل مناسبی برای ارائه توانمندی‌ها و آخرین دستاوردهای فناورانه کشورها به سایر کشورهاست تا با شناسایی مخاطبان‌شان بتوانند ارتباطات تجاری را شکل دهند.»
توسعه متوازن تعاملات بین‌المللی
از دکتر میرآبادی پرسیدیم؛ در کشور ما تعاملات بین‌المللی علم و فناوری در کدام بخش پررنگ‌تر است، وی در پاسخ می‌گوید: «نیاز کشورهای مختلف در زمینه تعاملات بین‌المللی متفاوت است. اما در کشور ما از آنجا که در ساختار معاونت علمی و فناوری و زیست‌بوم شکل‌گرفته دانش‌بنیان اجزای مختلفی درگیر هستند، زمینه مناسب برای تعاملات بین‌المللی علم و فناوری در هر سه بخش ارتباطات علمی، تبادلات فناوری و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان فراهم است. برای مثال بنیاد ملی علم ایران در همکاری با سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی بیشتر در زمینه تبادلات علمی فعالیت دارد؛ ستادهای توسعه فناوری که تمرکز فعالیت‌شان در زمینه فناوری است، تعاملاتی را از جنس انتقال فناوری و همکاری‌های فناورانه شکل می‌دهند و ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نیز به دنبال شکلدهی ارتباطاتی همسو با مسیر فعالیت‌شان هستند. به همین خاطر سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی نیز به عنوان بازوی تعاملات بین‌المللی در تلاش است تا در هر سه حوزه ارائه خدمت کند و مسیر همکاری‌های بین‌المللی را برای تمام اجزا فراهم و تسهیل کند.»
ضعف در بازاررسانی
دکتر میرآبادی با اشاره به این که ما در کشور شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار قوی و توانمندی داریم که محصولات ارزشمندی تولید می‌کنند، تصریح می‌کند: «اما همچنان بخش مهمی از این شرکت‌ها در بازاررسانی و ارائه محصول‌شان به شکل قابل‌قبول در بازار جهانی ضعف دارند. این ضعف از جنس فنی نیست، بلکه بیشتر از جنس ناآشنایی با بازار متناسب، نآشنایی با نیازها و الزامات بازار حتی به لحاظ طراحی صنعتی محصول یا نحوه ارائه محصول است. به همین دلیل حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بازارهای جهانی متناسب با رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور نیست.» وی در ادامه می‌افزاید: «در حال حاضر بیش از ۹۶۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور داریم در حالی که فقط کمتر از هزار شرکت آمادگی ورود به بازار جهانی یا تجارت بین‌المللی را دارند. البته در سال‌های اخیر با اقدامات صورت گرفته دیدگاه ترویجی خوبی در بین شرکت‌های دانش‌بنیان شکل گرفته است و اکنون شرکت‌ها در زمان تولید محصول نگاه صادراتی هم دارند و به دنبال دریافت گواهینامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی برای محصولات‌شان هستند.»
دکتر میرآبادی در خصوص اقداماتی که منجر به ترویج نگاه به بازارهای بین‌المللی در میان شرکت‌های دانش‌بنیان شده است، به «پیشران» می‌گوید: «این روند در تمام سال‌های فعالیت زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور وجود داشت. واقعیت این است که شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر تمرکزشان معطوف به توسعه دانش فنی و محصولات با فناوری پیشرفته است و در بحث‌های بازرگانی و تجارت خارجی ضعف جدی دارند. در یکی دو سال اخیر با جدیت بیشتری در حال پیگیری رفع این ضعف‌ها در شرکت‌ها هستیم. در این مدت تعداد اعزام به نمایشگاه‌های خارجی، هیأت‌های خارجی پذیرش شده، بوت‌کمپ‌ها و دوره‌های آموزشی مرتبط با صادرات برگزار شده برای شرکت‌ها نسبت به سال‌های گذشته افزایش قابل‌توجهی داشته است و شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتری اکنون آمادگی اتصال به بازارهای خارجی دارند.»
ظرفیت بازارهای جهانی برای تحقق شعار سال
رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی با اشاره به اهمیت تولید از نگاه رهبر معظم انقلاب که شعار سال ۱۴۰۳ را «جهش تولید با مشارکت مردمی» اعلام کرده‌اند، سال ۱۴۰۲ نیز بر رشد تولید تأکید داشتند و سال ۱۴۰۱ هم سال تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین نامگذاری شده بود، خاطرنشان می‌کند: «این موضوع اتفاق بسیار خوبی است؛ تحقق رشد و جهش تولید وابسته به ایجاد بازارهای بزرگ‌تر و تقاضای بیشتر برای تولیدکنندگان است. از مهم‌ترین راهکارهای توسعه بازار، ایجاد بازارهای جدید خارجی است که در حال حاضر با جدیت در حال پیگیری آن هستیم؛ مانند برخی از کشورهای همسایه که کمتر به ظرفیت بازارشان توجه شده بود و برخی کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای آفریقایی که تابه‌حال به آنها کمتر توجه شده بود. این بازارهای جدید زمینه را برای رشد تولید شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم و تجربیات خوبی را هم برای‌شان ایجاد می‌کند. زیرا برای این که از محصولی در بازارهای خارجی استقبال شود، حتما کمک می‌کنیم که روی مؤلفه‌های مختلف آن از جمله کیفیت، ویژگی‌های ظاهری، خدمات پس از فروش، تأمین قطعات و... کار شود. بنابراین این روند علاوه‌بر افزایش تولید، موجب ارتقای کیفیت محصول و دستیابی به بازارهای جذاب‌تری هم برای شرکت‌ها خواهد شد.»
نهادی بالادستی برای تعاملات گسترده‌تر
در روزهای پایانی سال ۱۴۰۲ با حکمی از سوی رئیس‌جمهور، شاهد ارتقای مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری به سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی بودیم. از دکتر میرآبادی درخصوص اهمیت این ارتقا پرسیدیم؛ وی در پاسخ می‌گوید: «این موضوع از چند سال پیش مطرح شده بود و در نهایت در اسفند سال گذشته به صورت رسمی انجام شد. واقعیت این است که بازیگران متعددی در حوزه علم و فناوری کشور در حال فعالیت هستند؛ از معاونت علمی و فناوری گرفته، تا وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت علوم، وزارت بهداشت و نهادهای سیاست‌گذاری مانند شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. با تصویب سند جامع توسعه روابط علمی و فناورانه بین‌المللی از سوی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مسئولیت اجرایی‌سازی آن به معاونت علمی و فناوری واگذار شد. این سند تکمیل‌کننده و متصل‌کننده همه اقدامات نهادهایی است که در حوزه علم و فناوری فعالیت دارند. تا پیش از این مسئولیت از مسیر مرکز تعاملات انجام می‌شد اما این هماهنگی، همافزایی، رفع موانع و تسهیل‌سازی به مجموعه‌ای بالادستی‌تر از مرکز تعاملات نیاز داشت تا بتواند علاوه‌بر مأموریت‌های اجرایی که بر عهده مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی و فناوری بود بتواند نقش تنظیم‌کننده‌ای در تعاملات بین‌المللی کل زیست‌بوم علم و فناوری کشور و میان نهادها و دستگاه‌های اجریی فعال در این حوزه ایفا کند.»
وی در ادامه تأکید می‌کند: «البته این ارتقا به معنی این نیست که سازمان در حوزه مسئولیت‌های اجرایی دستگاه‌های مختلف وارد شود؛ امااگردرفعالیت‌های این مجموعه‌ها نیازبه تسهیل‌گری،هماهنگی یا رفع موانع وجود داشته باشد، سازمان وارد عمل شده و نقش خود را ایفا خواهد کرد. همچنین در حوزه مسئولیت‌های معاونت علمی وفناوری دراین رابطه کاملا عملیات خواهدداشت و نقش‌های اجرایی که برعهده مرکزتعاملات بودحالا درسازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی پیگیری خواهد شد.»
ایجاد تعاملات با کشورهای مختلف
شناسایی بازارهای بزرگ و جذاب در حوزه‌های مختلف فناوری‌های پیشرفته می‌تواند شانس موفقیت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بازارهای جهانی را افزایش دهد. به عبارت دیگر در تعامل با چند کشور محدود امکان بازارسازی برای همه حوزه‌های فناوری پیشرفته فراهم نخواهد بود. از دکتر میرآبادی درخصوص راهکار این مجموعه برای رفع این چالش پرسیدیم؛ وی در پاسخ می‌گوید: «در حال حاضر تعاملات متنوعی با بخش‌های مختلف دنیا داریم. از شرق آسیا با مالزی، اندونزی و چین ارتباطات بسیار خوبی داریم، همچنین با روسیه و ترکیه همکاری‌های خوبی را پیش برده‌ایم. کشورهای آفریقایی با تمرکز بیشتر در شمال و شرق آفریقا و آمریکای لاتین با محوریت ونزوئلا، کوبا و برزیل دیگر اهداف جدید صادراتی به‌شمار می‌آیند. همچنین با کشورهای آسیای میانه مانند ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و سایر کشورهای همسایه ارتباطات و تعاملات خوبی داریم.»
وی می‌افزاید: «همان‌طور که اشاره شد، در تلاشیم تا بازارهایی که قبلا مورد بهره‌برداری قرار نگرفته بودند به فهرست کشورهای در حال تبادل و همکاری بیفزاییم و از فرصت‌های موجود برای گسترش بازار بین‌المللی محصولات دانش‌بنیان استفاده کنیم. برای مثال همکاری با کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین بسیار محدود بود که اکنون بسیار گسترده‌تر شده است. همچنین برای اولین بار معاونت علمی و فناوری ریاست کمسیون مشترک دو کشور اتیوپی و بلغارستان را نیز عهده‌دار شده که اتفاق بسیار خوبی در حوزه تعاملات بین‌الملل است.»
در انتظار ثمردهی دانه‌های ۱۴۰۲
دکتر میرآبادی در پاسخ به پرسش پیشران درخصوص اهداف جدید سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی در سال ۱۴۰۳، می‌گوید: «از ویژگی‌های غیرقابل انکار فعالیت در حوزه بین‌الملل زمانبر بودن فصل حصول نتیجه و برداشت است. زمان قابل‌توجهی برای رسیدن به ایجاد ارتباط، اعتمادسازی، ایجاد درک مشترک و شکل‌گیری پروژه‌های مشترک مورد نیاز است تا در نهایت به نتیجه دلخواه برسیم.به همین دلیل درسال۱۴۰۳برآن هستیم تا بذرهایی که درسال۱۴۰۲ کاشته بودیم را به مرحله شکوفایی برسانیم که مهم‌ترین آنها بحث ایجاد بازارهای جدید بین‌المللی و تقویت حضور در کشورهای آفریقایی، آسیای مرکزی و برخی کشورهای همسایه خواهد بود.»
وی می‌افزاید: «اکنون در شش کشور، پایگاه صادراتی محصولات دانش‌بنیان داریم و درصدد هستیم تا پایان دولت سیزدهم این تعداد را به ۱۲ کشور ارتقا دهیم. این پایگاه‌ها یا به شکل مراکز همکاری مشترک با کشورها خواهد بود مانند مرکز فناوری و نوآوری مشترک ایران ــ ونزوئلا که با مشارکت دولت ونزوئلا در حال احداث است یا با مشارکت بخش خصوصی و در قالب خانه‌های فناوری و نوآوری جدید تأسیس خواهد شد تا پایگاه‌های صادراتی و تعاملات حوزه علم و فناوری خود را در کشورهای مختلف گسترش دهیم.»
دکتر میرآبادی درخصوص برنامه‌های حمایتی برای هم‌رسانی محصولات دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف به بازارهای هدف جذاب می‌گوید: «برای این موضوع هم باید به دنبال مناطقی باشیم که بازار خوب و جذابی دارند و هم باید شرکت‌هایی را تقویت کنیم که بتوانند نیاز این بازارهای جذاب را تأمین کنند؛ بنابراین عملکرد ما درهردو جهت خواهد بود. اما به طور کلی حوزه‌های محصولات شیمیایی و مواد پیشرفته، سلامت که شامل دارو و تجهیزات پزشکی است، کشاورزی و انرژی از جمله حوزه‌هایی هستند که عملکرد پررنگ‌تری در بحث تعاملات و همکاری با بازارهای بین‌المللی دارند.»
به‌گفته رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی، برگزاری برنامه‌های حمایتی، ظرفیت‌سازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و از طرف دیگر شناسایی بازارهایی متناسب با توان تولیدمی‌تواند به افزایش توان صادراتی محصولات دانش‌بنیان کمک کند. وی خاطرنشان می‌کند: «در کریدور صادرات، شرکت‌های مستعد صادراتی راشناسایی و با شناسایی نیازها و چالش‌های آنها و کمک می‌کنیم تا بتوانند به شرکت‌های صادراتی ستاره‌دار ارتقا یافته و پله‌پله رشد و توان صادراتی‌شان را تقویت کنند.»
تعاملات بین‌المللی علم و فناوری شامل تبادلات علمی، همکاری‌های فناورانه و انتقال فناوری و در نهایت اتصال به بازار جهانی و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.دکتر امیرحسین میرآبادی در این خصوص تصریح می‌کند: «تعاملات و همافزایی میان محققان و پژوهشگران کشورهای مختلف هم سبب شکل‌گیری ایده‌های جدید و به‌دنبال آن دستیابی به علوم و محصول نوآورانه خواهد شد و هم می‌تواند به رفع چالش‌ها و نقصان‌های مسیر پژوهش کمک کند.»
وی درادامه به ضرورت همکاری‌های بین‌المللی درحوزه فناوری اشاره کرده ومی‌افزاید: «به طور معمول هر کشوری اولویت‌هایی را برای توسعه فناوری مشخص می‌کند و به‌دنبال دستیابی هرچه سریع‌تر به این اولویت‌هاست. از راهکارهایی که در تسریع دستیابی به این اهداف نقش مهمی دارد تعاملات بین‌المللی است. این موارد می‌تواند میان کشورهایی که اولویت‌های مشترکی دارند به تشکیل تیم‌‌های همکاری و همافزایی شود تا دستیابی به فناوری مورد نظر با سرعت و کیفیت بالاتری فراهم شود.»
به عقیده رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی، علاوه بر اینها موضوع دیگری که در تعاملات بین‌المللی علم و فناوری مطرح است، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است. دکتر میرآبادی بیان می‌کند: «بخشی از سبد تجارت خارجی کشورها مربوط به محصولات با فناوری‌های پیشرفته بوده که در همه کشورهای دنیا متداول است. این موضوع با شناسایی نیازهای مختلف در بازار جهانی از سوی کشورها و ارائه محصولات‌شان احصا می‌شود. به همین دلیل در هر سال نمایشگاه‌های مختلفی در جهان در حوزه فناوری برگزار می‌شود. این نمایشگاه‌ها محل مناسبی برای ارائه توانمندی‌ها و آخرین دستاوردهای فناورانه کشورها به سایر کشورهاست تا با شناسایی مخاطبان‌شان بتوانند ارتباطات تجاری را شکل دهند.»
توسعه متوازن تعاملات بین‌المللی
از دکتر میرآبادی پرسیدیم؛ در کشور ما تعاملات بین‌المللی علم و فناوری در کدام بخش پررنگ‌تر است، وی در پاسخ می‌گوید: «نیاز کشورهای مختلف در زمینه تعاملات بین‌المللی متفاوت است. اما در کشور ما از آنجا که در ساختار معاونت علمی و فناوری و زیست‌بوم شکل‌گرفته دانش‌بنیان اجزای مختلفی درگیر هستند، زمینه مناسب برای تعاملات بین‌المللی علم و فناوری در هر سه بخش ارتباطات علمی، تبادلات فناوری و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان فراهم است. برای مثال بنیاد ملی علم ایران در همکاری با سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی بیشتر در زمینه تبادلات علمی فعالیت دارد؛ ستادهای توسعه فناوری که تمرکز فعالیت‌شان در زمینه فناوری است، تعاملاتی را از جنس انتقال فناوری و همکاری‌های فناورانه شکل می‌دهند و ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نیز به دنبال شکلدهی ارتباطاتی همسو با مسیر فعالیت‌شان هستند. به همین خاطر سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی نیز به عنوان بازوی تعاملات بین‌المللی در تلاش است تا در هر سه حوزه ارائه خدمت کند و مسیر همکاری‌های بین‌المللی را برای تمام اجزا فراهم و تسهیل کند.»
ضعف در بازاررسانی
دکتر میرآبادی با اشاره به این که ما در کشور شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار قوی و توانمندی داریم که محصولات ارزشمندی تولید می‌کنند، تصریح می‌کند: «اما همچنان بخش مهمی از این شرکت‌ها در بازاررسانی و ارائه محصول‌شان به شکل قابل‌قبول در بازار جهانی ضعف دارند. این ضعف از جنس فنی نیست، بلکه بیشتر از جنس ناآشنایی با بازار متناسب، نآشنایی با نیازها و الزامات بازار حتی به لحاظ طراحی صنعتی محصول یا نحوه ارائه محصول است. به همین دلیل حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بازارهای جهانی متناسب با رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور نیست.» وی در ادامه می‌افزاید: «در حال حاضر بیش از ۹۶۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور داریم در حالی که فقط کمتر از هزار شرکت آمادگی ورود به بازار جهانی یا تجارت بین‌المللی را دارند. البته در سال‌های اخیر با اقدامات صورت گرفته دیدگاه ترویجی خوبی در بین شرکت‌های دانش‌بنیان شکل گرفته است و اکنون شرکت‌ها در زمان تولید محصول نگاه صادراتی هم دارند و به دنبال دریافت گواهینامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی برای محصولات‌شان هستند.»
دکتر میرآبادی در خصوص اقداماتی که منجر به ترویج نگاه به بازارهای بین‌المللی در میان شرکت‌های دانش‌بنیان شده است، به «پیشران» می‌گوید: «این روند در تمام سال‌های فعالیت زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور وجود داشت. واقعیت این است که شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر تمرکزشان معطوف به توسعه دانش فنی و محصولات با فناوری پیشرفته است و در بحث‌های بازرگانی و تجارت خارجی ضعف جدی دارند. در یکی دو سال اخیر با جدیت بیشتری در حال پیگیری رفع این ضعف‌ها در شرکت‌ها هستیم. در این مدت تعداد اعزام به نمایشگاه‌های خارجی، هیأت‌های خارجی پذیرش شده، بوت‌کمپ‌ها و دوره‌های آموزشی مرتبط با صادرات برگزار شده برای شرکت‌ها نسبت به سال‌های گذشته افزایش قابل‌توجهی داشته است و شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتری اکنون آمادگی اتصال به بازارهای خارجی دارند.»
ظرفیت بازارهای جهانی برای تحقق شعار سال
رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی با اشاره به اهمیت تولید از نگاه رهبر معظم انقلاب که شعار سال ۱۴۰۳ را «جهش تولید با مشارکت مردمی» اعلام کرده‌اند، سال ۱۴۰۲ نیز بر رشد تولید تأکید داشتند و سال ۱۴۰۱ هم سال تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین نامگذاری شده بود، خاطرنشان می‌کند: «این موضوع اتفاق بسیار خوبی است؛ تحقق رشد و جهش تولید وابسته به ایجاد بازارهای بزرگ‌تر و تقاضای بیشتر برای تولیدکنندگان است. از مهم‌ترین راهکارهای توسعه بازار، ایجاد بازارهای جدید خارجی است که در حال حاضر با جدیت در حال پیگیری آن هستیم؛ مانند برخی از کشورهای همسایه که کمتر به ظرفیت بازارشان توجه شده بود و برخی کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای آفریقایی که تابه‌حال به آنها کمتر توجه شده بود. این بازارهای جدید زمینه را برای رشد تولید شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم و تجربیات خوبی را هم برای‌شان ایجاد می‌کند. زیرا برای این که از محصولی در بازارهای خارجی استقبال شود، حتما کمک می‌کنیم که روی مؤلفه‌های مختلف آن از جمله کیفیت، ویژگی‌های ظاهری، خدمات پس از فروش، تأمین قطعات و... کار شود. بنابراین این روند علاوه‌بر افزایش تولید، موجب ارتقای کیفیت محصول و دستیابی به بازارهای جذاب‌تری هم برای شرکت‌ها خواهد شد.»
نهادی بالادستی برای تعاملات گسترده‌تر
در روزهای پایانی سال ۱۴۰۲ با حکمی از سوی رئیس‌جمهور، شاهد ارتقای مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری به سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی بودیم. از دکتر میرآبادی درخصوص اهمیت این ارتقا پرسیدیم؛ وی در پاسخ می‌گوید: «این موضوع از چند سال پیش مطرح شده بود و در نهایت در اسفند سال گذشته به صورت رسمی انجام شد. واقعیت این است که بازیگران متعددی در حوزه علم و فناوری کشور در حال فعالیت هستند؛ از معاونت علمی و فناوری گرفته، تا وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت علوم، وزارت بهداشت و نهادهای سیاست‌گذاری مانند شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. با تصویب سند جامع توسعه روابط علمی و فناورانه بین‌المللی از سوی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، مسئولیت اجرایی‌سازی آن به معاونت علمی و فناوری واگذار شد. این سند تکمیل‌کننده و متصل‌کننده همه اقدامات نهادهایی است که در حوزه علم و فناوری فعالیت دارند. تا پیش از این مسئولیت از مسیر مرکز تعاملات انجام می‌شد اما این هماهنگی، همافزایی، رفع موانع و تسهیل‌سازی به مجموعه‌ای بالادستی‌تر از مرکز تعاملات نیاز داشت تا بتواند علاوه‌بر مأموریت‌های اجرایی که بر عهده مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی و فناوری بود بتواند نقش تنظیم‌کننده‌ای در تعاملات بین‌المللی کل زیست‌بوم علم و فناوری کشور و میان نهادها و دستگاه‌های اجریی فعال در این حوزه ایفا کند.»
وی در ادامه تأکید می‌کند: «البته این ارتقا به معنی این نیست که سازمان در حوزه مسئولیت‌های اجرایی دستگاه‌های مختلف وارد شود؛ امااگردرفعالیت‌های این مجموعه‌ها نیازبه تسهیل‌گری،هماهنگی یا رفع موانع وجود داشته باشد، سازمان وارد عمل شده و نقش خود را ایفا خواهد کرد. همچنین در حوزه مسئولیت‌های معاونت علمی وفناوری دراین رابطه کاملا عملیات خواهدداشت و نقش‌های اجرایی که برعهده مرکزتعاملات بودحالا درسازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی پیگیری خواهد شد.»
ایجاد تعاملات با کشورهای مختلف
شناسایی بازارهای بزرگ و جذاب در حوزه‌های مختلف فناوری‌های پیشرفته می‌تواند شانس موفقیت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در بازارهای جهانی را افزایش دهد. به عبارت دیگر در تعامل با چند کشور محدود امکان بازارسازی برای همه حوزه‌های فناوری پیشرفته فراهم نخواهد بود. از دکتر میرآبادی درخصوص راهکار این مجموعه برای رفع این چالش پرسیدیم؛ وی در پاسخ می‌گوید: «در حال حاضر تعاملات متنوعی با بخش‌های مختلف دنیا داریم. از شرق آسیا با مالزی، اندونزی و چین ارتباطات بسیار خوبی داریم، همچنین با روسیه و ترکیه همکاری‌های خوبی را پیش برده‌ایم. کشورهای آفریقایی با تمرکز بیشتر در شمال و شرق آفریقا و آمریکای لاتین با محوریت ونزوئلا، کوبا و برزیل دیگر اهداف جدید صادراتی به‌شمار می‌آیند. همچنین با کشورهای آسیای میانه مانند ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و سایر کشورهای همسایه ارتباطات و تعاملات خوبی داریم.»
وی می‌افزاید: «همان‌طور که اشاره شد، در تلاشیم تا بازارهایی که قبلا مورد بهره‌برداری قرار نگرفته بودند به فهرست کشورهای در حال تبادل و همکاری بیفزاییم و از فرصت‌های موجود برای گسترش بازار بین‌المللی محصولات دانش‌بنیان استفاده کنیم. برای مثال همکاری با کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین بسیار محدود بود که اکنون بسیار گسترده‌تر شده است. همچنین برای اولین بار معاونت علمی و فناوری ریاست کمسیون مشترک دو کشور اتیوپی و بلغارستان را نیز عهده‌دار شده که اتفاق بسیار خوبی در حوزه تعاملات بین‌الملل است.»
در انتظار ثمردهی دانه‌های ۱۴۰۲
دکتر میرآبادی در پاسخ به پرسش پیشران درخصوص اهداف جدید سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی در سال ۱۴۰۳، می‌گوید: «از ویژگی‌های غیرقابل انکار فعالیت در حوزه بین‌الملل زمانبر بودن فصل حصول نتیجه و برداشت است. زمان قابل‌توجهی برای رسیدن به ایجاد ارتباط، اعتمادسازی، ایجاد درک مشترک و شکل‌گیری پروژه‌های مشترک مورد نیاز است تا در نهایت به نتیجه دلخواه برسیم.به همین دلیل درسال۱۴۰۳برآن هستیم تا بذرهایی که درسال۱۴۰۲ کاشته بودیم را به مرحله شکوفایی برسانیم که مهم‌ترین آنها بحث ایجاد بازارهای جدید بین‌المللی و تقویت حضور در کشورهای آفریقایی، آسیای مرکزی و برخی کشورهای همسایه خواهد بود.»
وی می‌افزاید: «اکنون در شش کشور، پایگاه صادراتی محصولات دانش‌بنیان داریم و درصدد هستیم تا پایان دولت سیزدهم این تعداد را به ۱۲ کشور ارتقا دهیم. این پایگاه‌ها یا به شکل مراکز همکاری مشترک با کشورها خواهد بود مانند مرکز فناوری و نوآوری مشترک ایران ــ ونزوئلا که با مشارکت دولت ونزوئلا در حال احداث است یا با مشارکت بخش خصوصی و در قالب خانه‌های فناوری و نوآوری جدید تأسیس خواهد شد تا پایگاه‌های صادراتی و تعاملات حوزه علم و فناوری خود را در کشورهای مختلف گسترش دهیم.»
دکتر میرآبادی درخصوص برنامه‌های حمایتی برای هم‌رسانی محصولات دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف به بازارهای هدف جذاب می‌گوید: «برای این موضوع هم باید به دنبال مناطقی باشیم که بازار خوب و جذابی دارند و هم باید شرکت‌هایی را تقویت کنیم که بتوانند نیاز این بازارهای جذاب را تأمین کنند؛ بنابراین عملکرد ما درهردو جهت خواهد بود. اما به طور کلی حوزه‌های محصولات شیمیایی و مواد پیشرفته، سلامت که شامل دارو و تجهیزات پزشکی است، کشاورزی و انرژی از جمله حوزه‌هایی هستند که عملکرد پررنگ‌تری در بحث تعاملات و همکاری با بازارهای بین‌المللی دارند.»
به‌گفته رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی، برگزاری برنامه‌های حمایتی، ظرفیت‌سازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و از طرف دیگر شناسایی بازارهایی متناسب با توان تولیدمی‌تواند به افزایش توان صادراتی محصولات دانش‌بنیان کمک کند. وی خاطرنشان می‌کند: «در کریدور صادرات، شرکت‌های مستعد صادراتی راشناسایی و با شناسایی نیازها و چالش‌های آنها و کمک می‌کنیم تا بتوانند به شرکت‌های صادراتی ستاره‌دار ارتقا یافته و پله‌پله رشد و توان صادراتی‌شان را تقویت کنند.»
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
جنگ تبلیغاتی رژیم صهیونیستی و تکرار حرف‌های بدون پشتوانه
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سناریوی رژیم صهیونیستی برای تحریک ترامپ
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تغییری در شرایط نامناسب رژیم صهیونیستی ایجاد نمی‌شود
گفت و گو
ابراهیم قاسمپور در گفت‌وگو با جام‌جم مطرح کرد؛
فوتبال ما حیران و سرگردان است
ضرورت اصلاح سهمیه‌های کنکور در گفت‌وگوی «جام‌جم»با دبیر کمیسیون آموزش دیدبان شفافیت و عدالت