زندان‌ها، کارخانه می‌شود

زندانی که این روزها به دو بخش تقسیم شده و میزبان مجرمان زندان رجایی‌شهر است. دیوار بلند بتونی و نرده‌هایی مشکی رنگ، این روزها زندانیان این دو زندان را از هم جدا کرده است. آن‌طور که زندانیان می‌گویند؛ پیش از این محل هواخوری زندان فنس و نرده نداشت اما بعد از انتقال زندانیان رجایی‌شهر، محل‌های هواخوری فنس‌کشی شد. زندان قزلحصار در حاشیه محله کیانمهر کرج، خودنمایی می‌کند. محوطه‌ای بزرگ که با فاصله از دکل‌های نگهبانی ساخته شده و سربازی از بالای آن رفت و آمد بیرون و داخل زندان را زیر نظر دارد. از اولین گیت بازرسی که عبور می‌کنیم خیابانی حدود یک کیلومتر را در امتداد دیوار زندان پشت سر گذاشتیم تا به در اصلی زندان برسیم. یک سمت این خیابان دیوار بلند زندان و سمت دیگر نخاله‌های ساختمانی خودنمایی می‌کنند. مثل زندان رجایی‌شهر برای ورود به داخل زندان باید از دو در بزرگ آهنی می‌گذشتیم که در میان این در محوطه‌ای بود که زیر و روی خودروها آنجا بازرسی می‌شد.
سربازان این بخش با کسی شوخی ندارند و هر مورد مشکوکی که ببینند به مافوق خود گزارش می‌دهند. کالای ممنوعه و موادمخدر موضوعی است که در خودروهای ورودی بیشتر مورد توجه است. خودروهای خروجی هم بازرسی می‌شود تا با خود زندانی خارج نکند.
کارخانه تولید دوچرخه اولین مقصد ما در داخل زندان است. محوطه‌ای حدود ۷۰۰۰ متری که سال‌های دورکارگاه تولید پتو بود و از چند سال قبل متروکه مانده بود. چند سوله متصل به هم حدود سه ماه است روزها میزبان زندانیانی است که به امید داشتن آب باریکه‌ای درآمد و بی‌نیاز شدن از کمک خانواده آنجا کار می‌کنند. در سوله اول مددجویانی پای کوره‌های رنگ ایستاده‌اند و بر رنگ‌آمیزی بدنه نظارت می‌کنند. بدنه را بعد از خشک شدن رنگ به سوله‌های مونتاژ می‌برند و قطعات یکی سوار می‌شود تا دوچرخه‌هایی در سایزهای مختلف آماده شوند. تا ساعت ۱۲ کار می‌کنند و برای ناهار و استراحت یک ساعتی دست از کار می‌کشند. بعد دوباره کار شروع می‌شود تا ساعت ۱۸. خوابگاه‌شان رو‌به‌روی سوله‌های دوچرخه‌سازی است. تازه به آنجا آمده و همه چیز نونوار است. اتاق‌هایی که با تخت‌های سه طبقه محصور شده است. یک نمازخانه و سالن آرایش و چراغخانه برای پخت غذا.
امروز با حضور معاون اول رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان زندان‌ها و مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان کشور کارخانه تولید دوچرخه افتتاح شد. در حاشیه این مراسم سراغ تعدادی از زندانیان شاغل در این کارخانه رفتیم. زندانیانی که با اتهامات موادمخدر دستگیر و در حال گذران دوره محکومیت خود هستند. یکی از زندانیان که مرد جوانی است، گفت‌: «به درخواست خودمان برای کار به این کارگاه آمدیم‌. هشت ساعت در روز اینجا کار می‌کنیم. افرادی که زیر پنج سال حبس داشته باشند می‌توانند اینجا کار کنند. ما را از بقیه زندانیان جدا کرده‌اند‌. گفته‌اند اگر در این کارگاه باشید، احتمال عفوتان بیشتر است.‌»
کم‌کم دیگر زندانیان هم دور ما جمع می‌شوند. برخی گلایه‌هایی داشتند و اصرار می‌کردند به حرف‌شان گوش کنیم و آن را به مسئولان زندان انتقال دهیم. برخی‌ها هم ناگفته‌هایی از شرایط داخل بندها داشتند. مرد میانسالی گفت: ماه اول یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان می‌دهند و ماه بعد ۴۰۰ هزار تومان اضافه می‌شود. باور کنید با این پول فقط می‌توانیم سیگار و کمی وسایل برای غذا بخریم. دیگر چیزی باقی نمی‌ماند. البته از این بابت که دست‌مان جلوی خانواده دراز نیست، خوب است. از شما می‌خواهیم به مسئولان بگویید حقوق ما را بیشتر کنند. بعضی‌ها تا سه میلیون تومان می‌گیرند‌، به ما هم همین قدر بدهند.
می‌پرسم مگر به شما غذا نمی‌دهند که مجبورید وسایل غذا بخرید که پاسخ می‌دهد: غذا که می‌دهند اما به ذائقه بعضی‌ها خوش نمی‌آید و مجبوریم روغن و تخم‌مرغ بخریم و خودمان غذا درست کنیم.
نبود امکان انتقال دستمزد به حساب خانواده از گلایه‌های زندانیان است‌: «حقوق را باید خودمان اینجا خرج کنیم و قابل انتقال نیست. موقع آزادی اگر پولی در حساب باشد، معادلش کارت هدیه می‌دهند.» مرد جوانی نیز از کارکنان آن بخش است. او هم از دریافتی کارکنان گلایه دارد و می‌گوید‌: با توجه به کاری که می‌کنیم، حقوق نمی‌گیریم. کاش صدای ما هم شنیده شود. در میان گلایه‌ها، صدای یکی از زندانیان بلند می‌شود: «چرا این همه گله می‌کنید. اگر این کارگاه‌ها نبود، الان هیچ کدام پول سیگار هم نداشتیم. این کارگاه‌ها را برای ما زدند تا وقتی آزاد شدیم، کاری بلد باشیم بعد ناشکری می‌کنیم. اجباری که نبوده هر کسی ناراضی بود می‌تواند به بند برگردد.‌»
بعد از صحبت‌های زندانیان سراغ مدیر عامل بنیاد تعاون زندانیان کشور رفتم که اظهار کرد: «سیاست بنیاد تعاون در سه سال اخیر افزایش حقوق و دستمزد زندانیان بوده است. هیچ مانعی برای پرداخت دستمزد کامل زندانیان به خانواده‌شان وجود ندارد. »رحیم مطهرنژاد ادامه داد: «در کنار اشتغال‌زایی برای زندانیان، شرایطی فراهم شده که کارآفرینان با هزینه‌ای پایین بتوانند به تولید محصول بپردازند‌. زندانیان با آموزش‌هایی که می‌بینند و بعد از آن در محیط کار خود، بسیار حرفه‌ای مشغول کار می‌شوند و پس از آزادی از زندان با دریافت تسهیلات می‌توانند کارآفرین شوند.» وی گفت: بناست سرمایه‌گذار کارخانه موتورسازی «در استان قم که اخیرا افتتاح شد، در استان‌های خراسان رضوی، تهران و فارس و اصفهان نیز خط تولید موتور با استفاده از ظرفیتی که ما در اختیارش قرار می‌دهیم، راه اندازی کند. با توجه به سیاست‌های جدید سازمان زندان‌ها و بنیاد تعاون به نظر می‌رسد به زودی بخشی از زندان‌ها به کارخانه‌های تولیدی تبدیل شود و محلی برای اشتغال زندانیان باشد.»