سهم شیلات در سبد امنیت غذایی

مواردی ازجمله تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت، کمبود آب وازبین رفتن منابع پایه موجب شده تولید با چالش‌هایی مواجه شود. مهم‌تر این‌که در صورت افزایش تقاضای غذا و کیفیت و کمیت آن دردنیا و کشور ایران این مشکلات افزایش نیز خواهند یافت. با این تفاسیر در حال حاضر حدود ۱۳۵۰تن محصولات شیلاتی در کشور تولید می‌شود و در افق برنامه هفتم قرار است میزان تولید محصولات شیلات به ۱۸۰۰ تن برسد اما باوجود محدودیت‌هایی ازجمله کمبود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، رسیدن به این عدد کمی دشوار است.امنیت غذایی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در حال حاضر دنیا با آن مواجه است. به همین علت چالش‌های پیش‌روی تأمین امنیت غذایی، وظیفه محققان و دانشمندان حوزه‌های مختلف را صدچندان کرده است. بنابراین نیاز است همه آنها به این موضوع ورود و راه حلی پیدا کنند. متاسفانه در ایران وضعیت منابع طبیعی و آب و محدودیت‌های موجود کمی ناامیدکننده است اما می‌توان با استفاده از دانش و فناوری بر مشکلات غلبه کرده و این دوران را پشت‌سر گذاشت.در سال ۱۹۹۰ حدود ۲۷هزار تن محصول شیلاتی در بخش آبزی‌پروری ایران تولید می‌شد که در سال ۲۰۱۴ این آمار به ۳۲۰ هزار تن و درسال‌های اخیر به بیش از ۶۰۰ هزار تن رسیده است. بنابراین استفاده از ظرفیت دریاها و صیادی و آبزی پروری مورد تاکید ویژه قرار دارد.
     
تولید ۶۰۰ هزار تن آبزی‌ پروری
چند روز پیش هفتمین کنگره بین‌المللی تحقیقات شیلات و آبزیان در مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) کرج برگزار شد.هم افزایی بیشتر و مبادله اطلاعات میان محققان و دانشمندان و ایجاد ارتباطات بین‌المللی به‌منظور افزایش نفوذ دانش در حوزه شیلات و آبزی‌پروری ازجمله اهداف برگزاری این کنگره عنوان شد.به گفته معاون پژوهش و فناوری سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیلات و آبزی پروری ازجمله مهم‌ترین ظرفیت‌هایی است که در ایران وجود دارد و سیاست سازمان این است که در کنار اقدامات اصلی، همایش‌ها و رویدادهای فناوری را هم برگزار کند.حسین جعفری ورود فناوری به بخش‌های مختلف ازجمله شیلات و کشاورزی را یکی از ضرورت‌ها دانسته و می‌گوید: حتما یکی از محورهای اصلی فعالیت‌ها باید در حوزه نفوذ فناوری و نوآوری در بخش‌های مهم کشاورزی و شیلات باشد.وی با تاکید بر ضرورت توجه ویژه به حوزه پژوهش بیان می‌کند: باید باور کنیم که با استفاده از علم می‌توانیم مشکلات پیش‌رو را حل کنیم، اگر به این باور برسیم و تمام تلاش خود را به کار گیریم، مقابله با مشکلات دشوار نخواهد بود.جعفری حوزه شیلات را یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور دانسته و می‌گوید: تولید محصولات شیلاتی در کشور حدود۱۳۵۰ تن است که در تأمین غذاوسلامت بسیار ارزشمند است و چون این محصولات در کنار تغذیه نقش مهمی درحوزه سلامت دارند درسبد سلامت بسیاری ازکشورها محاسبه می‌شوند.

وی با بیان این‌که بیش از ۶۰۰ هزار تن از این محصولات از آبزی پروری و بقیه از صید و صیادی حاصل می‌شوند، تصریح می‌کند: در افق برنامه هفتم دیده شده که میزان تولید محصولات شیلات به ۱۸۰۰ تن برسد اما با وجود محدودیت‌هایی ازجمله کمبود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، رسیدن به این عدد کمی دشوار است. رسیدن به این رقم از تولید با وصف ثابت ماندن میزان آورده از صید و صیادی می‌تواند نویدبخش این موضوع باشد که با انتقال دانش و فناوری می‌توان این مسیر را طی کرد. توجه به وارد کردن گونه‌های جدید هم می‌تواند موجب ارتقای عملکرد در این زمینه شود که با توجه به تجارب موفق این حوزه درمی‌یابیم که این هدف قابل تحقق است.معاون پژوهش و فناوری سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی می‌گوید: با توجه به غنی بودن کشور از گونه‌های آبزی، منابع ژنتیکی پشتوانه خوبی برای تولید هستند. وجود ۲۴۴۰ کیلومتر ساحل در جنوب و حدود ۷۴۰ کیلومتر ساحل در شمال کشور و منابع آب‌های داخلی ظرفیت‌های بزرگی هستند که در اختیار ما قرار دارند و می‌توانیم در راستای تحقق برنامه‌های این حوزه از آنها استفاده کنیم.

ارتباط بین صاحبان ایده و سرمایه‌گذاران

در ایران بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر مرز آبی وجود دارد و حدود یک درصد تولیدات بخش کشاورزی به حوزه شیلات اختصاص دارد که این موضوع نشان می‌دهد ظرفیت‌های بسیاری در این زمینه وجود دارد و تلاش‌ها در حال انجام است تا با مدیریت سازمان تحقیقات در حوزه علمی زمینه افزایش ضریب نفوذ فناوری‌ها و یافته‌های تحقیقاتی به مزرعه فراهم شود.رئیس مرکز آموزش عالی امام‌خمینی(ره) وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اهداف برگزاری نخستین رویداد فناوری‌های شیلاتی به جام‌جم می‌گوید: در چنین رویدادهایی کارآفرینان، صاحبان ایده‌ها و فناوری‌های نوین دور هم جمع می‌شوند تا بین آنها ارتباط برقرار شده و از ظرفیت سرمایه‌گذاران و بهره‌برداران این حوزه استفاده شود.

داوود میررحیمی با بیان این‌که اگر نتیجه برگزاری این رویدادها افزایش تولید ثروت نباشد، اهداف ما محقق نخواهد شد، ادامه می‌دهد: پایه توسعه پایدار برمبنای توسعه منابع انسانی است و مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) با وظایفی در حوزه تقویت مدیران آینده بخش کشاورزی، تقویت کشاورزان آینده و پرورش دهندگان شیلاتی آینده کشور تلاش می‌کند آینده بخش کشاورزی را از منابع انسانی تأمین کند.وی نخستین هدف برگزاری کنگره ملی تحقیقات شیلات و آبزیان را شبکه سازی دانسته و تصریح می‌کند: طی چند سال گذشته تلاش بر آن بوده که با برگزاری کنگره‌های مختلف این شبکه را حفظ کنیم و حالا شبکه گیاهان دارویی، مکانیزاسیون و زنبور عسل به سیستم ویژه آموزشی مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) متصل هستند وتاکنون مورداستفاده قرارگرفته‌اند. رئیس مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید: حدود پنج سال است که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های ما به برگزاری دوره‌های تخصصی مرتبط با بازار کار اختصاص دارد. دوره‌های پرورش ماهیان زینتی به‌کرات توسط گروه آبزیان این مرکز برگزار شده و تعدادی از فارغ‌التحصیلان در فروشگاه‌های ماهیان زینتی حضور دارند. 

پیشرفت دریامحوری فقط در حرف و ایده

از حدود دو دهه پیش ضرورت توسعه «دریا محور» در کشور مطرح شده و مورد تاکید مقامات ارشد بوده است ولی حالا پس از گذشت ۲۰سال هنوز نمی‌توان ایران را یک کشور با برنامه توسعه‌ای با محوریت دریا در نظر گرفت. حتی در سند آمایش سرزمین که چند سال پیش توسط شورای عالی آمایش سرزمین منتشر شد، باز هم به‌هیچ وجه دریامحور بودن آمایش سرزمین در۲۲ سال آینده کشور یعنی تا سال ۱۴۲۴ به چشم نمی‌خورد. این عمیقا جای تاسف دارد که هنوز هم در یک سند بالادستی و در یک شورای عالی، پاشنه این در بر محور توسعه «خشکی محور» می‌چرخد. این در حالی است که در بیانیه گام دوم انقلاب که سال ۱۳۹۷ توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده، به‌صراحت بر استفاده از ظرفیت سواحل طولانی ایران تاکید شده است. شاید بهترین تعریف برای توسعه دریامحور این باشد که باید بزرگ‌ترین، مدرن‌ترین و پررونق‌ترین شهرهای ایران در کنار سواحل به‌خصوص سواحل جنوبی شکل بگیرند و بیشترین جمعیت ایران مانند همه دنیا در کنار سواحل باشند به‌خصوص در کشوری که دارای بیابان‌های وسیعی بوده و دائم با معضل خشکسالی و کم آبی دست به گریبان است.

توسعه دریامحور یعنی این‌که باید بزرگ‌ترین صنایع ایران به‌ویژه «صنایع آب‌بر» به کنار سواحل منتقل شده و قویا از طرح‌های توسعه‌ای صنایع بزرگ در مرکز ایران جلوگیری کرد.همچنین کشاورزی ایران به کنار سواحل منتقل شود.

به‌جای شیرین‌سازی آب دریای عمان و خلیج‌فارس و انتقال ۱۰۰۰کیلومتری آن به مرکز ایران و سپس انجام امور کشاورزی و صنعتی در بیابان‌های خشک، بهتر است کشاورزی را به کنار سواحل و استان‌هایی با خاک حاصلخیز منتقل کرد.برهمین اساس باید به پدافند غیرعامل در سواحل بیش از مرکز ایران توجه شود و فراموش نکنیم که اولین مرزهای دفاعی ما در سواحل است.

همین هراس از دریا طی قرن‌ها باعث شده ایرانی‌ها از سواحل فرار کرده و به مرکز ایران پناه ببرند.همچنین گردشگری ساحلی و دریایی، باید سهم مناسبی از سبد گردشگری داخلی و خارجی ایران داشته باشد. باید به این باور برسیم که بدون توسعه گردشگری نمی‌توان به اشتغال فراگیر، خودجوش و براساس سرمایه‌های مردمی در سواحل دست یافت.