زلزله تهران وحشت‌آفرینی به‌جای آمادگی

موضوع مهمی که البته عدم آمادگی دربرابر آن خسارات جانی و مالی بسیار بزرگ برجای خواهد گذاشت. این روزها اما انتشار تصاویر هوش مصنوعی از میزان تلفات زلزله ۷ریشتری در تهران نگرانی مردم را بیشتر کرده است.‌ هربار که حرف از زلزله تهران می‌شود، همه دوست دارند بگویند زلزله تهران چند ریشتری است. در میان اساتید زمین‌شناسی و زلزله‌شناسی اختلافاتی وجود دارد، برخی اساتید معتقدند اگر در تهران زلزله بیاید قطعا بالای ۶.۵ریشتر است و برخی معتقدند زلزله ۷ ریشتری در تهران رخ نمی‌دهد و زلزله تهران حدود ۶ریشتر قدرت دارد اما انچه دلهره‌آور است این که هر دو گروه معتقدند در صورت بروز زلزله با قدرت ۶یا ۷ریشتر در تهران به‌دلیل وجود سازه‌های ناپایدار، تلفات و خسارات بسیار بالا خواهد بود. نکته مهم درباره زلزله تهران، بحث بی‌توجهی به نکات ایمنی در ساختمان‌ها به‌خصوص در بافت فرسوده شهر و آمادگی سازمان‌های امدادی برای کمک‌رسانی است‌؛ به‌طوری‌که این شرایط باعث شده گاهی شایعاتی درباره اتفاقات بعد از زلزله مطرح شود. برای نمونه چندی قبل ادعا شده بود بعد از زلزله تهران، افرادی که زیر آوار گرفتار می‌شوند طعمه موش‌ها خواهند شد. به‌نظر می‌رسد به‌جای صحبت درباره تلفات زلزله تهران و قدرت آن باید به بحث آمادگی در برابر آن بیشتر توجه شود. 
رئیس شورای شهر تهران هم چندی قبل به این موضوع اشاره کرد و گفت: شما به مناطق۱۷و۱۹ سر بزنید چرا که این مناطق به تهران اضافه شده‌اند اما ببینید که چگونه وارد حریم تهران شده‌ و اول هم با ساخت‌وسازهای غیرمجاز شروع شدند و بعد به آنها آب، برق و تلفن می‌دهند، در‌حالی‌که این ساختمان‌ها غیرمجاز بوده و بعد از آن هم وارد محدوده شهری می‌شوند. درحالی‌که این ساختمان‌ها براساس فرآیند معماری و شهرسازی بنا نشده، بلکه به شهر تحمیل شده و ما هم بعدا مجبور هستیم به آنها که بعضا فرسوده هستند مجوز ساخت بدهیم که اگر ندهیم با یک زلزله، شرایط‌شان بدتر از غزه امروزی می‌شود و بعد یک عده می‌آیند و می‌گویند که این ساختمان‌ها خلاف قانون بوده است و شروع به فضاسازی می‌کنند که البته نظرشان درست است اما باید مناسبات روز را هم در‌نظر بگیرند.

زلزله ۷ ریشتری چه بلایی سر تهران می‌آورد؟
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله که معتقد به رخ دادن زلزله با بزرگی ۷ریشتر یا بیشتر در تهران است، می‌گوید: گسل مشا که ۱۰۰کیلومتر طول دارد و از شرق وارد تهران می‌شود، می‌تواند زلزله‌ای به بزرگی ۷ریشتر یا بیشتر تولید کند و شاهد وقوع این زلزله در تهران باشیم. البته گسل مشا درسال‌های گذشته فعال‌ترشده و شاهد زمین‌لرزه‌هایی باقدرت متوسط درمنطقه امتداد زلزله بودیم. 
وی افزود: گسل مشا در صورت فعال شدن، علاوه بر تهران، دو میلیون نفر را در دماوند و اطراف آن نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته آنچه مسلم است این‌که آتشفشان دماوند روی فعالیت این گسل تاثیر مستقیم دارد‌. در جنوب‌شرقی تهران پهنه گسل ایوانکی را داریم که می‌تواند تا ۷.۵ریشتر زلزله ایجاد کند. در ۱۴سال گذشته این گسل دو زلزله بالای ۴ریشتر را ثبت کرده است. درگذشته هم فعالیت این گسل باعث رخداد زلزله مرگبار ری در سال ۸۵۵میلادی بود. 
زارع درمورد این‌که زلزله ۷ریشتری در تهران رخ می‌دهد، گفت: بله. آنچه از رفتار گسل‌ها مسلم است، زمین‌لرزه بزرگ تهران رخ می‌دهد، ولی زمان دقیقی برای آن قابل‌پیش‌بینی نیست. ممکن است یک روز دیگر، دو سال دیگر یا ۲۰سال دیگر رخ دهد. آنچه برای ما مسلم است این‌که گسل‌های تهران فعال هستند و بالاخره این اتفاق رخ می‌دهد اما این‌که چه زمانی و کدام گسل فعال شود، موضوعی است که قابل‌پیش‌بینی نیست.‌
این کارشناس با اشاره به این‌که گاهی زلزله ۴ریشتری درتهران رخ می‌دهد ومردم خیال‌شان راحت می‌شود، گفت: این دیدگاه که زلزله ۴ریشتری آمد پس انرژی زمین و گسل خالی شد و دیگر زلزله نمی‌آید، درست نیست. ما فعالیت گسل‌ها را بررسی می‌کنیم و حتی ممکن است گاهی زلزله یک تا ۲ریشتر در هفته چند بار ثبت شود، اینها همگی فقط نشان‌دهنده فعال بودن گسل است و ربطی به تخلیه انرژی ندارد. 

آمار کشته‌های زلزله تهران محرمانه‌ است
در ماه‌های اخیر یکی از مصاحبه‌هایی که به ترس و وحشت مردم در مورد زلزله تهران افزود، سخنان رئیس مدیریت بحران شهر تهران بود.این مقام مسئول در شهرداری تهران در مصاحبه‌ای با ادعای این‌که آمار تلفات زلزله تهران موضوعی محرمانه است، مدعی شد برآوردها از تلفات زلزله تهران وجود دارد اما محرمانه است. شهروندان باید بدانند تا سه روز اول پس از زلزله خودشان باید به داد خودشان برسند و از روز چهارم کمک‌ها به آنها خواهد رسید.وی در حاشیه همایش پدافندغیرعامل که به همین مناسبت در محل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برگزار شد، دوباره به موضوع زلزله تهران اشاره کرد و افزود: موضوع ما در تهران مسأله ایمنی و گسل خیز بودن شهر تهران است. در این خصوص اقدامات زیادی باید انجام شود و البته اقدامات زیادی هم انجام شده است. به عنوان مثال ما دستگاه‌های شتاب‌نگار زلزله را نصب کردیم که دستاورد خوبی بوده و اگر در تهران زلزله‌ای رخ دهد، می‌توان آن را چند ثانیه زودتر به مرکز مخابره و اقدامات پیشگیرانه را اتخاذ کرد.رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ادامه داد: به عنوان مثال در تفاهمی که با شرکت گاز داشتیم، بنا شد این شتاب‌نگارها در صورت وقوع زلزله، اطلاعات را به ایستگاه‌های گاز مخابره کرده و آن وقت جریان گاز به طور خودکار قطع شود. در این خصوص دستگاه‌های دیگر هم باید از ظرفیت شتاب‌نگارها استفاده کنند. شرکت گاز هم همکاری خوبی با ما داشته است.نصیری درباره وقوع زلزله در تهران گفت: تهران شهر زلزله‌خیزی است. آمارها نشان می‌دهد هر ۱۵۰تا ۱۶۰سال یک‌بار زلزله بزرگ بالای ۵.۵ریشتر در این شهر رخ داده است. اما دقت کنید معنایش این نیست که شهر به تلی از خاکستر تبدیل شده و همه می‌میرند. آمارهای واقعی و برآوردها درخصوص زلزله تهران در اختیار سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران است. مطالعات بومی در مورد زلزله از سوی متخصصان ما انجام می‌شود.
وی ادامه داد: پس این‌که بیاییم و بر اساس حدسیات غیرمبتنی بر شواهد و ادله علمی، آمار سازی و دیتاسازی کنیم، کار خوبی نیست و موجب تشویش اذهان می‌شود. این‌که بیایند و آمارهای عددی و... بدهند درست نیست و اگر ادامه پیدا کند، از ظرفیت‌های قضایی هم برای افرادی که تشویش اذهان عمومی و عددسازی کنند، استفاده خواهیم کرد.رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با بیان این‌که همچنان تا آمادگی کامل و ایده‌آل برای تهران فاصله داریم، تصریح کرد: اما روند و نمودارهای ما رو به تعالی است و شاید در کوتاه مدت نتوانیم به آمادگی کامل و ایده‌آل برسیم اما این روند آغاز شده است. ما همواره باید برای زلزله آماده باشیم.

زلزله ۷ ریشتری  فاجعه  است
فریبرز ناطق‌الهی، استاد دانشگاه با اشاره به این‌که زلزله با قدرت زیاد در تهران یعنی فاجعه، گفت: فکر کردن درباره فاجعه زلزله ۷ریشتر و بیشتر در تهران غیرقابل‌تصور است و امیدوار باشیم این اتفاق در تهران رخ ندهد. وقوع زلزله به‌طول فرکانس، عمق وقوع و مدت زمان لرزیدن بستگی دارد و این پارامترها هم روی تلفات و تخریب تاثیرگذار است. 
وی افزود: برای این‌که بدانیم بعد از زلزله تهران با قدرت ۷ریشتر یا بیشتر چه اتفاقی رخ می‌دهد فقط فکر کنید که امکان امداد و نجات و آواربرداری در روزهای اول تقریبا صفر است و آتش‌سوزی گاز شهری تا زمان تخلیه کامل گاز خودش باعث تلفات می‌شود. نمی‌دانم چرا می‌خواهند با وجود خطرات بسیار، تهران را گسترش داده و جمعیت آن در حال افزایش است. باور کنید فکر کردن به اتفاقات بعد از زلزله ۷ریشتری تهران بسیار دلخراش است چه برسد که این حادثه رخ دهد. 
این کارشناس گفت: اگر این فاجعه رخ دهد بااین وضع ساخت وساز علاوه برتلفات بالا، فکرنکنم دیگر باوجود تخریب ۸۰درصدی شهر بتوان زندگی کرد.

زلزله تهران خیلی ترسناک نیست
در این میان استادانی هم وجود دارند که می‌گویند نمی‌توان گفت زلزله تهران حتما ۷ ریشتر یا بیشتر خواهد بود. دکتر محمد فاطمی عقدا از آن دسته کارشناسان است. او در مورد این‌که تهران دوره بازگشت دارد یا خیر و آیا زمان بازگشت فرا رسیده و باید منتظر زلزله بود، می‌گوید: برخی دوره بازگشت را ۱۵۰ یا ۱۵۸سال می‌دانند و من معتقدم دوره بازگشت ۱۸۰ساله است و هنوز زمان آن فرا نرسیده است البته همه می‌دانیم تهران روی کمربند زلزله بنا شده‌ است.
وی در مورد قدرت زلزله تهران می‌گوید: رفتار هر گسل متفاوت است ولی معتقدم زلزله خیزی تهران در سال‌های اخیر کم شده و زلزله احتمالی تهران زیر ۷ ریشتر خواهد بود.
این استاد دانشگاه می‌گوید، اگر ساختمانی قانون ۲۸۰۰ساختمان سازی را رعایت کرده باشد در زلزله ۶ ریشتری ممکن نیست صد درصد خراب شود. خوشبختانه در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی در ساخت و سازها افتاده است.
فاطمی عقدا درباره تلفات زلزله تهران گفت: این‌که فکر کنیم زلزله تهران تلفات میلیونی می‌دهد و جنازه‌ها ماه‌ها زیر آوار می‌ماند درست نیست، البته ما مدیریت بحران درستی نداریم و باید روی مدیریت بحران بیشتر کار کنیم.