بررسی خبرنگار ما نشان می‌دهد همه کشورها دارای نهادهای مالی قدرتمند برای حمایت از اقتصاد هستند و ایران نیز در چهار دهه گذشته توانسته در این زمینه گام مثبت و محکمی بردارد. در گزارش پیش رو به این موضوع پرداخته‌ایم که مجموعه‌های بزرگ حامی اقتصاد چه نقشی در اقتصاد ایران دارد.
اقتصاد دارای مؤلفه‌های مختلفی بوده که نه‌تنها می‌تواند بر بهبود کیفیت زندگی مردم و تضمین رفاه عمومی بلکه در ابعاد مختلف دیگر نیز اثرگذار است. درواقع اقتصاد مسأله اصلی و اساسی کشورها محسوب شده که با ارتقا و تقویت آن، می‌توان کشور را در برابر مسائل داخلی و تکانه‌های خارجی ناشی از تحریم در امان نگه داشت.آخرین اتفاق تلخی که در جهان افتاد و ایران را هم دربر گرفت همه‌گیری ویروس کووید۱۹ یا همان کرونا بود امااین مجموعه‌های اقتصادی بودند که با سرمایه‌گذاری در بخش دارویی، توانستند واکسن کرونا را کشف و از افزایش مرگ و میر جلوگیری کنند. بر همین اساس، فعالیت‌های این مجموعه‌ها نه‌تنها می‌تواند عامل محرک اقتصاد کشور باشد بلکه موجب افزایش اشتغال‌زایی، افزایش سطح رفاه عمومی، افزایش درآمدزایی کشور، کاهش فقر و نمونه‌هایی از این دست نیز است. از دیگر اقداماتی که مجموعه‌های اقتصادی انجام می‌دهند سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف است. سرمایه‌گذاری‌هایی که دولت توانایی و امکان آن را در کوتاه‌مدت ندارد اما این نهادها به دلیل توسعه‌محور بودن، آن را اجرا می‌کند. یکی از مجموعه‌هایی که باعث پیشرفت کشور و توسعه بخش خصوصی و توانمندی آن می‌شود، صندوق توسعه ملی است. همان‌طور که از نامش پیداست، ماموریتی برای توسعه کشور بر عهده دارد. درآمد این صندوق بخشی از پول نفت است اما مخارج آن در بخش‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری تعریف شده که رشد اقتصادی را به دنبال دارد. البته کاهش درآمد دولت‌ها در برخی از سال‌ها باعث شده تا واریزی کمتری داشته باشد.
ماموریت ویژه
رهبر معظم انقلاب اسلامی در هفته جاری طی حکمی سیدپرویز فتاح را به ریاست ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و در حکمی دیگر، حسین دهقان را به ریاست بنیاد مستضعفان منصوب کردند. در حکم رئیس جدید بنیاد مستضعفان آمده است: مهمترین توصیه اینجانب توانمندسازی اقشار ضعیف و به‌کار گرفتن این امانت ملی برای آبادانی و پیشرفت در مناطق محروم و به‌کارگیری نیروهای جوان و متخصص انقلابی و جهادی با رعایت بندهای اقتصاد مقاومتی است. در حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی برای رئیس جدید ستاد اجرایی فرمان امام(ره) نیز آمده وظیفه اصلی این ستاد، رفع محرومیت‌های اقشار ضعیف و توانمندسازی آنان و رسیدگی به مناطق محروم است. برنامه‌ریزی براساس خطوط اصلی مذکور در پیوست این حکم و پیگیری جدی کارها را از شما انتظار دارم.
بنگاهی برای محرومیت‌زدایی
در همین خصوص یحیی آل‌اسحاق، قائم‌مقام اسبق بنیاد مستضعفان در گفت‌وگو با جام‌جم به نقش موثر این نهادها بر اقتصاد کشور پرداخت و تصریح کرد: نهادهای اقتصادی در توسعه و رشد کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تمام حوزه‌هایی که مربوط به کشور است، نقش اصلی را ایفا می‌کنند. درواقع این مجموعه‌ها ماموریت‌های مختلفی دارند و برخی از آنها مانند کمیته امداد تنها برای کمک به محرومان و مستضعفان است. همچنین برخی دیگر از این نهادها مانند بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، علاوه‌برکمک به محرومان و مستضعفان، فعالیت‌های اقتصادی نیز انجام می‌دهد. آل‌اسحاق با اشاره به فعالیت اقتصادی برخی از این نهادها افزود: به عنوان مثال بنیاد مستضعفان ضمن این‌که مسئولیت عمده آن، کمک به محرومان و مستضعفان است فعالیت‌های اقتصادی نیز دارد. این بنیاد نوعی بنگاه اقتصادی بوده و ماحصل درآمدهایش در مسیر محرومیت‌زدایی و کمک به مستضعفان و محرومان است. همچنین چون بنیاد مستضعفان نوعی بنگاه اقتصادی موثر است، کمک به دولت و حمایت از ماموریت‌های دولتی که اهداف بالادستی بوده، جزو شرح وظایف آن محسوب می‌شود. البته این موضوع نیز در راستای دیدگاه محرومیت‌زدایی است. یعنی رشد تولید، رفاه جامعه، نوآوری‌ها در سطح فناوری، مسائل عمده اقتصادی نظیر اشتغال، همه کمک‌کننده دولت است و جهت‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، توسعه و مصرف به‌گونه‌ای باید باشد که باری از دوش دولت برداشته شود.رئیس اسبق هیات مدیره بنیاد مستضعفان با اشاره به عمده فعالیت‌ها و پروژه‌های اقتصادی بنیاد مستضعفان بیان کرد: بنیاد مستضعفان روی پروژه‌های عمرانی کشور مثل آزادراه‌ها، تولید فولاد و حوزه پتروشیمی که جزو اهداف دولت است، سرمایه‌گذاری می‌کند. همچنین حضور فعال در مسائلی همچون زلزله، سیل و از این دست بلایا نیز جزو وظایف آنهاست. بر همین اساس در مسکن‌سازی، تامین مصالح ساختمانی در شهر و روستا، توسعه کشاورزی و آبرسانی نقش‌آفرینی داشته که ضمن رفع محرومیت، باری از ماموریت‌های دولت را نیز برمی‌دارد.
نقش‌آفرینی ستاد اجرایی فرمان امام(ره)
ستاد اجرایی فرمان امام(ره) یکی دیگر از نهادهای اقتصادی کشور بوده که علاوه‌بر کمک به محرومان، فعالیت‌های اقتصادی نیز دارد. این نهاد که دارای چهار زیرمجموعه فعال است، در بخش‌های مختلف اقتصادی نظیر نفت و انرژی، کشاورزی، داروسازی و... ایفای نقش می‌کند. از دیگر فعالیت‌های اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) تولیدات محصولات کشاورزی بوده؛ به‌طوری که آخرین آمار سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) حاکی از تولید ۷۷ هزار و ۱۵۲ تن عسل در ایران است. دیگر فعالیت اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) در حوزه نفت و انرژی است. بر همین اساس اخیرا طرحی موسوم به طرح افزایش استحصال گاز اتان ۹ پالایشگاه مجتمع گازی پارس‌جنوبی میان این مجموعه اقتصادی و وزارت نفت اجرا شده است. درپی این طرح، این مجموعه اقتصادی طی پنج سال آینده در صنعت نفت، حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد و موجب تولید ۱۱ میلیون تن محصولات پتروشیمی خواهد شد.
تغییر رویکرد
بودجه کشور نشان داده اختلاف نظر دولت و مجلس به حدی زیاد است که یک مصوبه یکباره چندین هزار میلیارد تومان را روی دوش دولت می‌گذارد. برخی کارشناسان بر این باورند اگر مجموعه‌های اقتصادی در اختیار دولت بود و درآمد آنها بین همه مردم توزیع می‌شد، همه مشکلات کشور از بین می‌رفت اما تجربه هدفمندی یارانه‌ها نشان داده سالانه حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان یارانه بین افراد توزیع می‌شود اما این موضوع باعث کاهش فقر نشده است. این در حالی است که با این رقم، سالانه امکان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف نیز وجود داشت. درواقع خرد کردن سرمایه‌های کلان باعث بروز مشکلاتی می‌شود که تبعات آن تا چند دهه ممکن است ادامه داشته باشد. از سوی دیگر دستگاه‌هایی در طول سال‌های گذشته توانستند به ایجاد اشتغال کمک کند. برخلاف نهادهای دولتی و مجلس که بر طرح‌های زودبازده توجه دارند، این مجموعه‌ها در پروژه‌های بلندمدت سرمایه‌گذاری می‌کنند که آزادراه تهران - شمال یک پروژه کوچک در کشور محسوب می‌شود اما همه مردم از آن بهره‌مند خواهند شد.
