عملکرد ناپلئونی سال آخری‌ها

این جمعیت ۹۱۴هزار نفری که ۵۸درصدشان دختر و ۴۲درصدشان پسر بودند و در ۵۰۵۰حوزه امتحانی با هم به رقابت پرداختند درمجموع به ۴۰۰ میلیون سؤال در ۲۳۰میلیون برگه امتحانی پاسخ دادند که اکنون تحلیل نمرات این امتحانات نشان می‌دهد اکثریت آنها عملکرد مطلوبی نداشته‌اند.

دیروز حوالی ظهر، محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش‌وپرورش به مدت یک‌ساعت با نمایش چند پاورپوینت به خبرنگاران توضیح داد دانش‌آموزان سال دوازدهمی تقریبا در سراسر کشور نمرات ضعیفی را کسب کرده‌اند که هیچ ربطی به سخت‌بودن یا پیچیده‌بودن سؤالات امتحانی نداشته است.

او در پاسخ به سؤال خبرنگار جام‌جم حتی تایید کرد که ایراد کار از نظام آموزشی است نه از استاندارد نبودن امتحانات نهایی که این اظهارنظر در نوع خودش قابل‌توجه بود. 

زارعی دو بار نقشه ایران با رنگ‌بندی‌های مختلف را نیز به اصحاب‌رسانه نشان داد و تشریح کرد که چگونه وضعیت تحصیلی در استان‌های شمال‌غربی، غرب، جنوبی، جنوب‌شرق و شمال‌شرق کشور نگران‌کننده است. نشست خبری روز گذشته درواقع بازتاب‌دهنده عملکرد نظام آموزشی کشور بود که در آن از کیفیت و برابری خبری نیست. 
 
فقط یک معدل ۲۰ 
پیش از این فضای مجازی پر شده بود از اخبار مربوط به یک نفری که توانسته است در امتحانات نهایی معدل ۲۰ کسب کند. در فضای رسمی رسانه‌ای اما این خبر تایید قطعی نمی‌شد تا این‌که روز گذشته محسن زارعی درباره این یک نفر اطلاع‌رسانی کرد. او یک پسر دانش‌آموز در رشته علوم‌تجربی و از محصلان تهرانی است که در مدرسه نمونه‌دولتی درس می‌خواند و توانسته در همه دروس خود نمره ۲۰ کسب کند. زارعی می‌گوید با خانواده این دانش‌آموز که صحبت کرده آنها تاکید کرده‌اند که فرزندشان نه کلاس آموزشی رفته و نه کتاب‌های کمک‌درسی خوانده بلکه فقط روی یادگیری عمقی مفاهیم درسی تمرکز کرده است. یک معدل ۲۰ اما حامل پیام دیگری نیز هست که آن چیزی جز عقبگرد عملکرد دانش‌آموزان در امتحانات نهایی نیست. می‌گوییم عقبگرد زیرا در سال‌های گذشته و به‌طورمثال در سال تحصیلی ۹۹ ــ ۹۸، ۸۴ دانش‌آموز در این امتحانات معدل کتبی ۲۰ داشتند که هشت نفر در رشته ریاضی، ۶۳ نفر در رشته تجربی و ۱۳ نفر در رشته علوم‌انسانی تحصیل می‌کردند. حالا اما در مقایسه با آن سال تحصیلی که فقط سه سال با آن فاصله داریم تعداد معدل‌های ۲۰ در امتحانات نهایی از ۸۴ مورد به یک مورد کاهش یافته که سقوطی معنادار را روایت می‌کند. 
 
سوالات، سخت و پیچیده نبود

از بیش از ۹۱۴هزار نفری که در امتحانات نهایی خردادماه شرکت کردند ۳۲۶هزار و ۱۸۶نفر از آنها که معادل ۱۵درصد از شرکت‌کنندگان می‌شود به نمرات‌شان اعتراض کردند که پس از تصمیم اوراق توسط مصحح چهارم، نمره ۴۹درصد از آنها افزایش یافت. رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش‌وپرورش می‌گوید اگر اختلاف نمرات این مصحح با سه نفر قبلی بیش از دو نمره فاصله داشت اوراق به مصحح پنجم به‌عنوان مسئول بازبینی داده می‌شد که تعداد این موارد اندک بود چراکه امسال همبستگی میان نمره مصححان اول و دوم تا ۹۴درصد هم ‌رسید.

زارعی همچنین با بیان این آمار که نمره ۲۶درصد معترضان بعد از بررسی مجدد بدون تغییر باقی ماند و حتی نمره ۲۵ درصد از آنها کاهش یافت، سعی می‌کرد تا حواشی مربوط به تصحیح سلیقه‌ای برگه‌های امتحانی و اختلافات فاحش میان نمرات مصححان مختلف را رد کند. 

او همچنین با تحلیل نمرات درس هندسه۳(سایر دروس در حال تحلیل است) اعلام کرد که بیشتر دانش‌آموزان در سؤالاتی موفق بوده‌اند که سطح دانش آنها را می‌سنجیده به‌طوری‌که آنها در سؤالاتی که تسلط بر مفاهیم را هدف گرفته بود چندان توفیق نداشته‌اند. نتیجه این‌که به گفته او، در این درس از ۱۸سؤال امتحانی فقط پنج سؤال آن ضریب دشواری بالا داشته و فقط یک سؤال پیچیده بوده، درحالی‌که معترضان باور داشتند که همه سؤالات این درس، سخت و پیچیده بوده است. این موضوع سبب شد تا خبرنگار جام‌جم از زارعی سؤال کند که آیا می‌توان نتیجه گرفت کسب نمرات ضعیف در دروس نظری محصول ضعف‌های نظام آموزشی است و نه نوع سؤالات و تصحیح برگه‌ها، که وی به این سؤال پاسخ مثبت داد.
 
بیشترین نمرات: ۱۰ تا ۱۲
تحلیل نمرات امتحانات نهایی در چهار رشته دبیرستانی (ریاضی، تجربی، انسانی، معارف) حقایق نگران‌کننده را پیش‌روی‌مان قرار می‌دهد. در امتحانات خرداد امسال جز یک نفری که معدل ۲۰ را کسب کرده ۶.۲۹درصد نمراتی که ثبت شده ۱۹ تا ۱۹.۹۹ بوده است. همچنین ۶ درصد نمرات بین ۱۸ تا ۱۹.۹۹، ۸ درصد بین ۱۶ تا ۱۸، ۱۰ درصد بین ۱۲ تا ۱۴، ۱۶درصد بین ۸ تا ۱۰ و ۱۳ درصد بین دو نمره ۶ تا ۸ بوده است. این عددها گویای حجم قابل‌توجه دانش‌آموزانی است که نمرات زیر۱۰ کسب کرده‌اند که آنها را باید به ۰.۳۱درصدی که نمره صفر گرفته‌اند، اضافه کرد.بااین‌حال بیشترین نمره کسب‌شده در امتحانات نهایی خردادماه بین دو عدد ۱۰ تا ۱۲ بوده که نشان می‌دهد عملکرد اکثریت دانش‌آموزان سال دوازدهمی سطح رو به پایین و نزدیک به مردودی دارد. محسن زارعی معتقد است در بررسی‌های انجام‌شده در درس هندسه مشخص شده که دو علت اصلی در کسب نمرات ضعیف دخیل بوده: اول تسلط ناکافی بر اطلاعات پایه که همان ضعیف بالاآمدن دانش‌آموزان از یک پایه به پایه بالاتر است و دوم زمان ناکافی برای تدریس بخش‌های پایانی کتاب که دوباره پای چالش حجم بالای کتاب درسی و نبود تناسب میان این حجم و زمان آموزش را پیش می‌کشد. البته زارعی توضیح داد که بررسی علت‌های دخیل در کسب نمرات پایین توسط پژوهشگاه مطالعات آموزش‌و‌پرورش در حال انجام است که برای پی بردن به عوامل زمینه‌ای، پرسشنامه‌هایی نیز در اختیار شرکت‌کنندگان در امتحانات نهایی قرار گرفته است. 

نابرابری آموزشی در دورتا دور ایران 
دیروز که نقشه ایران دو بار بر صفحه نمایش سالن برگزاری نشست خبری نقش‌بست اوضاع وخیم تحصیلی در کشور کاملا به اطلاع حضار رسید. این نقشه شامل رنگ‌های سبز کم‌رنگ و پررنگ، نارنجی و قرمز آتشین بود که وضعیت مطلوب تا وضعیت بحرانی را به نمایش می‌گذاشت. در این نقشه‌ها که برابری آموزشی در استان‌های مختلف کشور را توضیح می‌داد اوضاع نمرات کسب‌شده در استان‌های مرکزی و شرقی کشور تقریبا مطلوب و بالاتر از میانگین کشوری بود؛ استان‌هایی همچون تهران، سمنان، اصفهان، یزد و خراسان‌رضوی. در عوض اما وضعیت نمرات در استان‌های حاشیه‌ای از شمال‌غربی گرفته تا غرب، جنوب و جنوب‌شرق نامطلوب و به تعبیر محسن زارعی، نگران‌کننده بود. در این میان اما استان سیستان‌وبلوچستان وضعیتی بدتر از سایر استان‌ها داشت که رنگش قرمز و نزدیک به سیاه بود که ناگفته پیداست چرا رنگ رخ این استان این‌چنین شده است. علاوه بر نابرابری آموزشی در استان‌های کشور که خود را به‌صورت اختلاف فاحش میان نمرات کسب‌شده در امتحانات نهایی نشان می‌دهد، بی‌عدالتی آموزشی درون استان‌های کشور نیز مشهود است، به‌طوری‌که سه استان تهران، قم و کرمان در بالاترین درجه به این نابرابری درون‌استانی مبتلا هستند. این اطلاعات اگر در حد چند عدد و رقم و چند رنگ‌بندی باقی بماند، مثل همه سال‌هایی که بر نظام آموزشی ما رفته است، هیچ اتفاقی رقم نخواهد خورد اما اگر ضعف‌ها و کاستی‌ها شناسایی شده و برای حل آنها اقدام و برنامه‌ریزی شود می‌توان امیدوار به تغییر این وضعیت و در نتیجه استقرار نظام آموزشی باکیفیت و مبتنی بر عدالت بود اما بی‌شک تا کسب این امیدواری راه درازی در پیش است، چراکه اگر مجموع نمرات دروس نظری در خرداد پارسال ۱۱.۶۲بود امسال این میانگین بازهم دچار افت شده و به عدد ناامیدکننده ۱۰.۰۲رسیده است.