«منبر» جایگاه تحول‌آفرینی است

ایشان با عنایت به تجربه درازمدت‌شان در امر خطیر خطابه و رویارویی مستقیم با مخاطبان پرسشگر و نسل‌های مختلف دین‌مدار به موضوعاتی پرداختند که در همین فرصت آغازین با هم مرورشان می‌کنیم.

«مطالبی که از سوی رسانه‌ها مطرح می‌شود، جنبه تشریفاتی، صوری و ظاهری نداشته باشد. نوع پر‌سش‌ها نیز کلیشه‌ای نباشد، وگرنه خروجی مؤثری نخواهد داشت. درباره صحبت‌هایی که آقا می‌فرمایند نوعا همان‌گونه مصاحبه‌های معمول برگزار نشود که با سوال‌هایی کلیشه شده در همان راستا فقط به منظور پر کردن سایت‌ها و کانال‌ها باشد و بیلان‌های کاری را پرکند و بس».  «چرا رسانه‌ها دم دمای محرم به یاد این حرف‌ها می‌افتند، چرا در طول سال این اتفاق نمی‌افتد؟ چون دغدغه‌مند نیستید منتها الان برای افزایش و توجه مخاطب بر این مسائل زوم می‌شود. توجه بفرمایید که این یک اشتباه بسیار بزرگ است. رسانه‌ها باید نسبت به مسائل روز که دغدغه جامعه است، حساس و مسئولیت‌پذیر باشند. به عنوان اهل رسانه باید جوابگو و پاسخگو باشند و اگر به چنین امری نمی‌رسند، دست کم مطالبه‌گر باشند و از دستگاه‌ها پاسخ لازم را بخواهند». از سوی دفتر مقام معظم رهبری پیش از دهه محرم نشستی با حضور مبلغان برگزار شد، سخنان استاد در این باره حاوی نکات جالبی است. «ما خوشحالیم که پس از حدود ۱۶سال دفتر مقام معظم رهبری به این فکر افتاد که از مبلغان استفاده شود. اصل کار بسیار خوب بود. چه بهتر که مبلغان بتوانند قبل از مناسبت‌هایی مانند محرم و رمضان خدمت آقا بروند چراکه، توپخانه نظام هستند و باید از حضرت آقا گرا بگیرند و بر سر دشمن بزنند و دشمن را سرکوب کنند». شک نیست که محورها و بیانات مطرح شده می‌تواند ابزار کارآمدی به دست مبلغان بدهد تا در برابر شبهه‌افکنی‌ها و نقدهای دشمنانه و نوآوری‌های ناروا بتوانند در کنار دفاع از راستی به اردوگاه فکری دشمنان و شبهه‌افکنان با جدیت، تهاجم نقادانه و روشنگرانه داشته باشند. همچنین توجه به دفاع تبلیغی از دیگر تاکیدهایی بود که با شناخت ابعاد و چگونگی کاربردی کردنش می‌تواند دارای برکات روشنگرانه زیادی باشد و به جذب منتقدان به اسلام ناب محمدی و سیره حقه اهل بیت بینجامد.

کوشش جبهه اهریمن برای از محتوا انداختن عزاداری‌ها هیچ‌گاه کمرنگ نشده و برای مسخ، بدعت‌آوری و شبهه‌افکنی کارها می‌کنند تا بر مخاطبان مجالس و عزاداران تاثیر بگذارند. آیا تجربه شما شاهد مثلا از درون‌ تهی‌کردن مجالس و نارساکردن محتواهای تاثیرگذار بوده؟
این‌که می‌فرمایید دشمنان خاندان وحی می‌کوشند جلسات را از درون تهی کنند، به این هم هنوز نرسیده‌اند، البته یک ریزه‌هایی گاهی مشاهده می‌شود اما اینها چندان چشمگیر نیست. الحمدلله عمدتا می‌بینید از نظر محتوا اکثر جلسات غنی است. دوستان در زمینه تولید و پرورش محتوا البته کارهای ارزشمندی کرده‌اند؛ در سازمان تبلیغات و اوقاف و هیأت‌هایی مانند معشر با کارهای ارزشمندش که برای مداحان و سخنوران در ایران و خارج نشر می‌دهد. هرچند کسانی هستند که گاهی در جاهای فاخر می‌خوانند و بعضا از جهت محتوا (دیده شده که) غنای لازم را ندارند اما اکثرا از جهت محتوا عمیق هستند.
 
برای افزایش شأن علمی و تاثیر منبر، علاوه بر پژوهش و مطالعه، خواه‌ناخواه همان تاییداتی است که باید شخص داشته باشد تا با آن باطن‌دار بودن، بتواند رسا باشد و مخاطبان را نیز به رسایی برساند؛ راهکار تجربی شما درباره این مهم چیست؟
به شاگردان خودم نیز گفته‌ام که ما یک‌سری امور فرشی داریم و یک‌سری امور عرشی؛ امور فرشی یعنی هرکسی که اهل منبر و خطابه می‌شود باید در مسیر اجتهاد قرار بگیرد. در چند سال آینده خواهیم دید که اگر واقعا خطیبی مجتهد نباشد توان پاسخگویی و تبیین مسائل را به زبان روز نخواهد داشت. این باید باشد! به شاگردانم تاکید کرده‌ام اگر می‌خواهید فقط منبری و نه خطیب هم باشید بایستی به مسیر اجتهاد بروید، لذا حتما باید رهرو این راه در فقه و اصول دستی داشته باشد تا قدرت تبیین مسائل جدید روز را عمیقا داشته باشد و بتواند روایات را با نیاز مردم و مسائل روز تطبیق دهد. ما که در منبر نمی‌خواهیم فقط به مردم اطلاعات بدهیم بلکه آنجا جایگاه تحول است. پس کسی که قدرت تطبیق نداشته باشد؛ طبیعتا نمی‌تواند. این از جهت درس و بحث که باید در فقه و اصول آگاهی داشته باشد وگرنه همانند آب راکد می‌شود. سپس یک دوره تفسیر و روایت باید ببیند نیز دوره‌های نهج‌البلاغه و شرح صحیفه با دوره کتاب‌های آیات‌ دستغیب و مطهری. نمی‌گویم چیزهای دیگر لازم نیست اما این شش مورد برای یک منبری همانند ریشه و سرچشمه اصلی است که مبلغ هیچ‌گاه مبتلا به لنگی موضوع نمی‌شود. با این کاری که برخی در محرم و صفر و ماه رمضان می‌کنند؛ مخالفم یعنی از پیش به تعیین کردن سوژه‌های منبر و پیشنهادشان می‌پردازند. هر طلبه براساس حال مخاطبش و مقتضای فضا و زمینه، همچنین با مطالعات پیشین باید خودش توان داشته باشد مطلب ارائه کند.
 
و از جهت عرشی؟ 
مهم، توسل است که شرط اول به‌شمار می‌رود و از این رهگذر باید اذن و اجازه بگیرد برای این‌که بتواند مطلب را به مخاطب منتقل کند و این باید از بالا افاضه شود. در اصول مثلا اجتهاد را ملکه‌ای تعریف می‌کنند که باید از بالا عنایت شود. این‌که علم را باید با تهذیب همراه کرد، همان چیزی است که مرحوم امام راحل بیان کردند وگرنه در حوزه نجف که می‌رفتند درس می‌خواندند و پس از تحصیل، سه چهار سال فقط در تهذیب و اخلاق به کار می‌پرداختند. امام راحل فرمودند باید علم را با تهذیب عجین کرد زیرا اگر اذن و رخصت از ناحیه خدا و توسلات به ائمه نباشد نه در خود انسان اثر می‌کند نه می‌تواند در دیگران تاثیرگذار باشد. 
 
پس به این خاطر است که منبرهای شما یا استاد انصاریان عادی نشده؟
آقای انصاریان و آقای هاشمی‌نژاد، اینها منبرهایشان عادی نشده و در خط حمله هستند یعنی در خط مقدمند با این‌که این همه سخنران آمدند، رفتند. آقایان نامبرده، اساتید و بزرگانی‌اند که هنوز حرف اول را می‌زنند.
 
در ایام حماسه حسینی که این وفاق شگفت‌انگیز ملی شکل می‌گیرد، بهترین زمینه برای پذیرش نقدها و طرح کردن دردها هم فراهم است؛ چهره‌های مبلغی که به نوعی رهبر فکری و بینش جامعه‌اند و از موثران هستند باید چه کاری انجام داد که مقدمه یک اثرگذاری گسترده و مانا یا منجر به ثمرات مفیدی شود؟
ما زمانی که خدمت حضرت آقا ملبس شدیم آقا چند نکته را تذکر فرمودند (اوایل رهبری) از جمله این‌که درس خواندن قسمت عمده کار است اما همه کار نیست، باید در حداقل زمان کار حداکثری انجام داد. دستگاه‌های ذیربط و مسئولان باید به سمت کارهای عملی و حرفه‌ای و جهادی و انقلابی در راستای فرمایش‌های حضرت آقا بگرایند کار را عملی و عملیاتی انجام بدهند تا مثمر‌ثمر واقع شوند باید پیش از محرم این بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها انجام شود تا مُبلغ ما به موقع، ابزار لازم و کارآمد را در اختیار داشته و مسلح باشد. قبل از محرم بایستی این مسائل مطرح و چکش کاری شود تا بر اساس مقتضای حال افراد در جاهای مختلف از سوی مبلغان مطرح شود. لازمه‌اش این است که یک کارگروه دقیق و کارشناسی تشکیل شود (اما نه مانند دیگر کارگروه‌های تشریفاتی و ظاهری) به ویژه دست‌اندرکاران نیز حضور داشته باشند تا کاری انقلابی و جهادی انجام شود یعنی در حداقل زمان، حداکثر نتیجه و تاثیر را رقم بزنند.
 
چون شما اهل منبر و مبلغان دین‌یار با کف جامعه به ویژه قشر دغدغه‌مند جامعه (درباره دین و سیاست و...) ارتباط مستقیم دارید، اتفاقا می‌توانید هم شناسای دردها و چالش‌ها و هم پیشنهاد دهنده راهکارها و روش‌های موثر حل مشکل باشید؟
اهل منبر بین مردم قدم برمی‌دارند، اعضای شورای نگهبان مثلا در کف جامعه حضور ندارند و دیدارهایشان با دیگر مقامات و حتی رهبر معظم انقلاب در سطح گزارش است. ما همه جا حرف و درد‌دل مردم را می‌شنویم پس از منبر به پاسخگویی می‌پردازیم ولی متاسفانه این امکان را نداریم که به معلومات و اطلاعات و راهکارهای روزامد از سوی دفتر آقا دسترسی داشته باشیم تا اگر دشمن مسأله‌ای را مطرح کرد بتوانیم به عنوان توپخانه نظام، دشمن را بکوبیم و روشنگری کنیم.
 
و دشمنان چقدر مستمر، هماهنگ و برنامه‌ریزی شده در جنگ نرم تاخت و تاز می‌کنند اما کسانی که باید مراقب و هوشیار و پاسخگو باشند به گونه‌ای به اتفاقات می‌نگرند که انگار درباره چنین جریان‌های تهاجمی اهمال می‌کنند یا جدی نمی‌گیرند؛ به ویژه درباره جریان‌هایی که پیگیرانه در مخدوش کردن مسخ و کژنمایی جلسه‌های حسینی و اصل اسلام ناب محمدی می‌کوشند و شبهه می‌سازند؟
بله، کاری که در این عرصه از سوی مسئولان انجام می‌گیرد سطحی است متاسفانه، مبلغان درک می‌کنند که ما سه منکر در جامعه داریم؛ یک اقامه‌کنندگان منکر. دوم اشاعه‌دهندگان منکر و سوم عاملین به منکر. الان فقط به کف خیابان آمده‌اند با مردم برخورد می‌کنند که البته این خوب است باید انجام شود زیرا به قوانین بایستی احترام گذاشت. اما چرا با کسانی که پشت پرده هستند و با همه دولت‌ها بوده‌اند برخورد نمی‌شود، انها اقامه‌کنندگان منکرند. هستند کسانی که به منکر دامن می‌زنند و باعث می‌شوند منکر بشود معروف و معروف بشود منکر! ما به عنوان مبلغان دین و معلمان می‌دانیم که اینها چه کسانی هستند.

 استاد این فضایی نیست که بتوان به روشنی درباره‌اش سخن گفت، کلاف پیچیده‌ای شده؟
نباید با ایجاد محدودیت‌، تهدید، تهمت‌، توهین و تطمیع‌ افراد دلسوز را از میدان به در کرد منتها الان بازارش داغ است! همین چند روز پیش در جایی صحبت کردم همین جریان خودی و افرادی که خود را ولایت‌مدار می‌دانند از صفت تندرو استفاده کردند! بیایید پاسخگو باشیم؛ چرا با انگ می‌خواهید افراد را به حاشیه ببرید، ما سرباز هستیم و به حاشیه نمی‌رویم هرجا برویم حرف خودمان را می‌زنیم رهبر عظیم‌الشان ما به ما آموخته که در این عرصه شجاع باشید و خدا را در نظر بگیرید و خدا هم یاری‌تان می‌کند. فضا متاسفانه فضای خوبی نیست و باید منویات امامین انقلاب با برگزاری کارگروه حرفه‌ای دقیقا بررسی و رصد و کاربردی شود؛ البته نه مانند روند مرسوم در حد تشریفات و باری به هر جهت یا برای پر کردن بیلان‌کاری، یعنی کار به شکل مدون و سنجیده به شکل‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت انجام شود.

استاد مسائلی که معمولا جوان‌ها بیشترین پرسش را درباره‌شان دارند؟
الان سوالات جوانان واقعا جدی است. آنچه من فکر می‌کنم دغدغه اصلی جوان‌هاست، این است که گوش شنوایی برای شنیدن حرف‌ها‌یشان نمی‌یابند، به همین دلیل می‌بینید ممکن است سر به مخالفت بگذارند و حتی به اغتشاشگران بگرایند فقط برای این‌که شنیده شوند. چه کسی حرف‌شان را می‌شنود، دردشان را می‌بیند؟ چه کسی اینها را اصلا می‌بیند یا به آنها توجه می‌کند؟ اصلی‌ترین مشکل فعلی جوانان ما دیده نشدن است. از طرف دیگر امکانات نیست و نمی‌توانند سر کار بروند یا شغلی داشته باشند. اصلی‌ترین دغدغه‌شان همین است گرچه برخی می‌گویند ما برای جوانان کار می‌کنیم و فلان و بهمان اما همچنان جوانان گوش شنوایی نمی‌یابند که حرف‌ها و دردشان را بشنود. حضرت آقا در مشهد با جوانان می‌نشستند و حرف می‌زدند. ما جوانان را از مساجد رانده‌ایم حالا چه کسی مقصر است، بگردید و پیدا کنید. جوانان را در خانه‌های محله و فرهنگسراها می‌بریم در حالی که امام فرمودند مساجد سنگر است. مردم را از منبر دور نکنید ولی متاسفانه الان این اتفاق افتاده‌است.
 
برپایی عزاداری‌ها همان آبادانی مساجد است که اگر نبود مثل دیگر روزها و ماه‌ها مسجد خالی می‌ماند. گذشته از مراسم سیدالشهدا(ع) در فضای کنونی، مساجد آن کارآمدی و تاثیرگذاری همه‌جانبه را نه تنها بر اجتماع، بلکه بر فرهنگ، دین‌یاری و انسان‌پروری ندارند؛ فقط شده جایگاه «پُرسه» (که در چهاردهه اخیر اصطلاح مجلس ختم جاگزینش شده) با نمازهای ظهر و مغرب، همین! مسجد متاسفانه یعنی درهای بسته، چرا؟
هیچ اتفاقی نمی‌افتد تا رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه (از سال ۹۶ حجت‌الاسلام محمدجواد حاج علی‌اکبری) نخواهد این مسأله را به صورت میدانی بررسی بکند در این باره باید رودربایستی را کنار بگذاریم. مسئول شورا در زمینه مساجد که دغدغه رهبر معظم انقلاب است و درباره ائمه جمعه باید جدی‌تر وارد شوند و مسامحه و رو دربایستی نداشته باشند. مثلا زمانی که آقا درباره مساجد مطالبی مطرح کردند، اقدامی از سوی شورای ائمه جمعه و جماعات نسبت به امر مهم مسجد دیدید؟ اگر شده پس چرا اطلاع‌رسانی نشده و اگر نشده چرا باید سفارش آقا روی زمین بماند؟! به صورت علمی و فراگیر باید کاری صورت پذیرد که برنامه‌ریزی شده، اندیشیده و همه‌جانبه با رای و نظر همه متخصصان و دست اندرکاران باشد تا تاثیر مبارک و موثری در جامعه داشته باشد.
 
از پیشنهادهای شما برای آبادانی سنگر مساجد؟
 هر کسی که مسئولیت دارد باید از او مسجد را بگیرند؛ امام جماعتی که نتواند سه وعده در مسجد باشد نباید امام جماعت باشد. البته باید درخور شأن و شخصیتش هم تأمین بشود که ما منابع مالی خوبی برای این کار داریم. خانه عالم باید کنار مسجد باشد. متاسفانه کسانی که کار را دست گرفته‌اند به دلیل کثرت اشتغالات وقت ندارند در این زمینه‌ها فکر بگذارند و کاری کنند. کسی که امام جماعت است نباید مسئولیت دیگری داشته باشد. امام جماعت یعنی امام یک منطقه که این خیلی تاثیرگذار است. مسجد داریم در خانی‌آباد که سر صبح در آن مکان مقدس، جای سوزن انداختن نیست، چرا؟ چون مردم می‌دانند امام جماعت آنجاست. این اهتمام باید باشد اما متاسفانه مسئولانی کار را به دست گرفته‌اند که کار را از مردمی‌بودن بیرون آورده‌اند و کار که اداری باشد و بخواهند در هر زمینه‌ای ورود کنند، طبیعتا این آسیب‌ها را دارد. مسجدی که شما هم می‌شناسید و نام نمی‌برم، امام جماعتش که مرحوم شد آمدند از سوی شورا بدون مشورت با مردم محل که آیا توان و مقبولیت آن مرحوم در ایشان هست! سرانجام کمتر از دوسه ماه آن امام جماعت ناگزیر به شهرستانش برگشت و مردم هم گله‌مند که بی‌مشورت با ما و بدون  در نظر نگرفتن شرایط و فرهنگ محل چرا چنین کردند که چنین شود. مساجد اگر تقویت شوند، علمایی در قم هستند که وزنه علمی‌اند و می‌توانند با حفظ استقلال مالی به‌ویژه از موثران بر تعالی جامعه باشند حضور مستمر برای پاسخگویی و گره‌گشایی مردم لازم است.
 
کسی که دوست دارد در لباس پیامبر به تبلیغ و روشنگری بپردازد و پاسدار ولایت و به قول شما توپخانه نظام باشد، و نه تنها در مقام دفاع کارآمد باشد بلکه بتواند مبانی و زیرساخت‌های معرفتی دشمنان را بکاود و نقد کند و رد کند، چه باید انجام دهد؟
عرض کردم همان موارد عرشی و فرشی که اگر کسی به آنها بپردازد، ان‌شاءا... موفق می‌شود؛ مثلا مبانی ولایت فقیه آیت‌ا... جوادی آملی را یک دوره بحث کرده‌ایم و هر کسی پرسش دارد، می‌توان روشنش کرد. این مثال یعنی برای موفقیت در این راه در نظر گرفتن همان امور یادشده لازم است.