دوری از تنش استراتژی کانونی تهران و آنکار است

محمدعلی دستمالی تحلیلگر مسائل ترکیه در گفت و گو با جام‌جم آنلاین با بیان این‌که انتخاباتی که در ترکیه برگزار شد جلوه‌ای از یک نظام سیاسی پویا و پرتحرک بود خاطرنشان کرد: جامعه ترکیه با مشارکت بالای خود و با اهمیتی که برای تحولات سیاسی کشور قائل شد نشان داد که علاقمند به سرنوشت ترکیه است و جامعه به این باور رسیده که دارای یک نقش سیاسی است و رای خود را دارای یک وزن و کارکرد سیاسی و اجتماعی و اقتصادی می‌بیند.

وی درباره برخی گمانه زنی‌های رسانه‌ها در این باره که مهم‌ترین دلیل مشارکت گسترده مردم در انتخابات ترکیه اجباری بودن رای دادن و امکان مجازات نقدی از سوی قانونگذار است گفت: واقعیت این است که در قانون ترکیه چنین چیزی وجود دارد اما عملا اجرا نمی‌شود و یک حالت فرمالیته و فرمایشی دارد. بنابراین اصلی ترین دلیل مشارکت گسترده مردم در انتخابات پویایی نظام سیاسی و حزبی این کشور و علاقمندی اقشار مختلف به احزاب، رویکردها و چهره‌های سیاسی مختلف است.

دستمالی با اشاره به شکل گیری یک دوقطبی سیاسی و اجتماعی در ترکیه طی دو دهه اخیر تصریح کرد: آقای رجب طیب اردوغان در مقام رئیس جمهور و رهبر حزب عدالت و توسعه همواره بنزین بر آتش دو قطبی ریخته دیدیم که در این دوره از انتخابات نیز حتی با وجود یک بحران اقتصادی سایه گستر و عظیم باز هم دولت و اعضای کابینه دولت رای گرفتند. جالب اینجا است که آقای اردوغان اعضای کابینه خود را به استان‌های زادگاهشان فرستاد و از آنها خواست تا در انتخابات پارلمانی شرکت کنند و همگی رای آوردند حتی وزیر اقتصاد که انتقادات زیادی در مورد او وجود دارد توانست به عنوان نماینده به پارلمان راه پیدا کند.

این کارشناس حوزه سیاست خارجی با بیان این‌که مقایسه آرای کنونی شخص اردوغان و حزب عدالت و توسعه با انتخابات پیشین نشاندهنده یک کاهش نسبی است تصریح کرد: کاهش محسوسی در آرای اردوغان و حزب آک پارتی وجود دارد اما همچنان که دیدیم مقدار و سطح این کاهش در حدی نبود که منجر به شکست اردوغان شود. اتفاقا در انتخابات پارلمان میزان رای حزب بالاتر از آن چیزی بود که انتظار می‌رفت. اغلب تحلیل‌ها و پیشبینی‌ها حاکی از این بود که ممکن است احزاب مخالف اکثریت پارلمان را به دست آورند. منتهی چنین چیزی رخ نداد و ائتلاف جمهور به رهبری رجب طیب اردوغان و دولت باغچی توانست چیزی حدود 325 کرسی از مجموع 600 کرسی پارلمان را از آن خود کند.

وی در تحیل رای رقبای رئیس جمهور ترکیه در انتخابات اخیر این کشور گفت: در دیگر سو احزاب مخالفت اردوغان یا به تعبیر دیگر شش حزب تشکیل دهنده ائتلاف ملت توانستند رای نسبتا بالایی را کسب کنند و اصلی ترین عضو این ائتلاف یعنی حزب جمهوری خلق نسبت به دوره‌های پیشین رای بالاتر و کرسی بیشتری را به دست آورد. همه اینها در مجموع نشان می‌دهد که تغییراتی در صحنه سیاسی ترکیه روی داده اما این تغییرات در یک سطح نسبی و پایین است و منجر به تحول سیاسی بنیادین نشد.

دستمالی اضافه کرد: یکی از دلایلی که موجب آن شد انتخابات ترکیه به دور دوم کشیده شود آرای پیشبینی نشده سینان اوغان سیاستمدار جوان و ملی گرای ترک بود. کسی که با تشکیل دادن ائتلافی به نام ائتلاف آتا یا پدر علاقمندی و گرایش خود را به گفتمان سیاسی نژاد محوری نشان داد. او آشکار در پوسترهای انتخاباتی خود نیز از گرگ و دیگر نمادهای نژادی ترک‌ها استفاده کرده است تا توجه قشر ترک‌های افراطی را به سوی خود جلب کند و تا حدودی موفق ظاهر شده است. انتظار می‌رفت سینان اوغان بین یک تا دو درصد رای بگیرد اما میزان آرای او به شش درصد نزدیک شد و همین مساله باعث شد انتخابات به دور دوم کشیده شود.

وی درباره تاثیر آرای سینان اوغان در فرایند انتخابات دور دوم ترکیه تاکید کرد: از آنجایی که او سیاستمدار جوان و جاه طلبی است و قبلا با آقای دولت باغچی رهبر حزب حرکت ملی دچار اختلاف و دعوای سیاسی شده امکان الحاق و پیوستن او به حزب جمهور اندکی دور از ذهن است. در همین حال او انتقاداتی به ائتلاف ملت هم دارد و واقعا در حال حاضر به یک شخصیت کلیدی و محوری تبدیل شده است و هر تصمیم او می‌تواند بر نتایج انتخابات بعدی تاثیر آشکارا بگذارد.

دستمالی با اشاره به تاثیر نتیجه انتخابات دور دوم ریاست جمهوری ترکیه بر روابط تهران و آنکارا گفت: پس از عهدنامه قصر شیرین بدین سو، تا کنون بین ایران و ترکیه هیچگاه تنش و دعوای سیاسی و امنیتی جدی روی نداده است. گویی سران این دو کشور به این باور تاریخی رسیده اند که با وجود پس زمینه‌های بسیار مهم و جدی برای تدوام قدرت در منطقه باز هم باید از دعوا و تنش پرهیز کنند و این موضوع عملا به یک استراتژی بزرگ و کانونی بین تهران و آنکارا تبدیل شده است. همچنان که می‌بینیم با وجود تغییر گفتمان‌های مهم در چند دهه گذشته هم در آنکارا و هم در تهران هیچگاه دولتی بر سر کار نیامده که رابطه بین این دو کشور را به سوی تنش ببرد. در نتیجه از حالا می‌توان پیشبینی کرد که حتی در صورت پیروزی قلیچدار اوغلو روابط ایران و ترکیه به شکل جدی تحت تاثیر قرار نگیرد و مشکل خاصی روی ندهد. ممکن است از برخی جهات آقای قلیچدار اوغلو گرایش سیاست خارجی غربی داشته باشد اما چنین چیزی بدین معنی نیست که او و تیم حامی اش کشور قدرتمند و همسایه‌ای به نام ایران را در موازنه‌های سیاسی منطقه نادیده بگیرد.