سایه‌ جنگ بر مدیترانه

فراتر از آن، لفاظی مقامات ترکیه‌ای و یونانی علیه یکدیگر در میانه جنگ اوکراین صورت گرفته و این به معنای وقوع بحرانی فراگیر در میان اعضای ناتو است. در حالی که شش ماه تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه زمان باقی مانده، هشدارهای رجب طیب اردوغان علیه یونانی‌ها صریح‌تر شده است.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اصلی‌ترین دلیل تمرکز ویژه اردوغان بر پرونده یونان، بحران در حوزه سیاست داخلی ترکیه و تمرکززدایی از بحران‌های داخلی این کشور است. تقابل با اپوزیسیون پس از کودتای نافرجام سال۲۰۱۶ از سوی دولت اردوغان، نتوانسته وضع را برای انتخاب مجدد او در انتخابات سال آینده بهتر کند. تورم شدید به رکورد رسیده و به بالاتر از ‌۸۵‌درصد رسیده است.

نشانه‌های هشدار برای اردوغان

آخرین نظرسنجی‌های انجام شده توسط موسسه نظرسنجی «متروپل آراشتیرما» نشان می‌دهد که حزب AKP حزب حاکم اردوغان نمی‌تواند اکثریت قاطع را به‌دست آورد و به احتمال زیاد انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد و احتمال شکست اردوغان در دور دوم محتمل است. بر‌اساس گزارش دویچه وله، همه اینها برای «مرد قدرتمند بسفر» یک نشانه هشدار است؛ هشداری که مستلزم واکنش با یک استراتژی مرسوم یعنی انحراف افکار عمومی. همیشه زمانی که اردوغان در سیاست داخلی زیر فشار بوده است، سعی کرده با ایجاد چالش‌های هدفمند در عرصه سیاست خارجی افکار عمومی را از مشکلات داخلی منحرف کند. این بار نیز او از همین استراتژی استفاده کرده و در چند حوزه خارجی سعی در ایجاد تنش و چالش دارد. در این معادله، نام یونان بیشتر از هر کشور دیگری شنیده می‌شود!

تکرار یک ادعا

ماه‌هاست اردوغان تهدید می‌کند که قصد دارد به جزایر یونانی دریای اژه حمله کند. او حتی از واژه «اشغال» این جزایر توسط یونان استفاده کرده است. مشکل اردوغان، تشدید حضور نظامی آتن در این جزایر است، به‌‌رغم آن‌که دهه‌هاست توافق غیرنظامی کردن این جزایر امضا شده است. در این میان اما او این مسأله را عمدا نادیده گرفته که آنچه باعث برداشتن این قدم از سوی یونان شد حمله ارتش ترکیه به قبرس در سال ۱۹۷۴ و اشغال بخشی از این کشور توسط ترکیه بود. دولت یونان تا‌کنون در برابر تهدیدات اردوغان خوددارانه واکنش نشان داده است. شهروندان ترکیه نیز بر‌اساس نظرسنجی موسسه متروپل حدود ۵۲‌درصد از این تهدیدات را برای انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی ترکیه می‌دانند.

آیا جنگ ترکیه و یونان ناممکن است؟

در نظام بین‌الملل، به‌خصوص در جایی که دو بازیگر منفعت‌طلب در درون ناتو حضور داشته باشند نمی‌توان احتمال وقوع منازعات پایدار را منتفی دانست! بر همین اساس تشدید تنش میان ترکیه و یونان از نظر کارشناسان کاملا غیرممکن نیست.

رایان گینگراس، مورخ آمریکایی در این باره می‌گوید: «تمایل به پیروزی در انتخابات یا حتی استفاده از امکان قانون اساسی برای به تعویق انداختن انتخابات در شرایط جنگی می‌تواند اردوغان را به سمت تشدید تنش با یونان سوق دهد.»به نظر این مورخ با توجه به قدرت نظامی نه‌چندان توانمند یونان، اعتماد عمومی در ترکیه نسبت به نتیجه یک رویارویی نیز وجود دارد. استفاده از ایجاد تنش با یونان برای پیروزی در انتخابات اما برای اردوغان ریسک بالایی دارد. همین حالا هم تهدیدهای او باعث شده تا واشنگتن و آتن به هم نزدیک‌تر شوند. در صورت حمله نظامی اردوغان به جزایر دریای اژه، روابط ترکیه با ناتو، اتحادیه اروپا و آمریکا بسیار خسارت خواهد دید. در چنین شرایطی ممکن است اردوغان به سوی پوتین و دولت روسیه گرایش بیشتری پیدا کند. در هر حال، منظومه نبرد در مدیترانه (‌در صورتی که رخ دهد) شکل پیچیده‌ای به خود خواهد گرفت.

ماده ۵ ناتو چگونه فعال می‌شود؟!

سؤال مهم اینجاست که اگر منازعه‌ای میان ترکیه و یونان (‌به‌عنوان دو عضو ناتو) درگیرد، ماده ۵ پیمان آتلانتیک شمالی چگونه فعال خواهد شد؟! ماده ۵ این پیمان می‌گوید که حمله به یکی از اعضای ناتو مترادف با حمله به همه اعضای این پیمان تلقی می‌شود و دیگر اعضا موظف به دفاع از بازیگر یا کشور آسیب‌دیده و جنگ با طرف متخاصم هستند. در صورتی که دو عضو ناتو با یکدیگر وارد منازعه شوند ماجرا به‌مراتب پیچیده و غیر‌قابل تشخیص می‌شود! حتی در این صورت امکان دارد برخی اعضای ناتو در دفاع از یکی از طرف‌های درگیر و برخی دیگر، در دفاع از طرف دیگر وارد عمل شوند. در این صورت قطعا صدور بیانیه‌های تهدید‌آمیز از سوی ینس استولتنبرگ، دبیر‌کل ناتو و دیگر سران این پیمان جمعی راه به‌جایی نخواهد برد! در هر حال باید در انتظار مشاهده عواقب و آثار وقوع تنش در دریای مدیترانه و عوارض ناشی از آن باقی ماند... .