فناوری ایرانی برای مقابله با حملات سایبری

شاید از شاخص‌ترین و آشناترین نمونه‌ سیستم‌های رمزنگاری که همه ما احتمالا هر روز یا لااقل چند روز در ماه با آنها سر و کار داریم انواع رمزهای یک‌بارمصرفی است که برای ثبت‌نام در اپلیکیشن‌ها یا انجام تبادلات بانکی و خریدهای اینترنتی به شکل رمز پویا دریافت می‌کنیم. بنابراین استفاده یا بهره‌مندی از یک الگوی امنیتی غیرقابل‌پیش‌بینی نیاز ضروری بسیاری از سامانه‌های حساس ارتباطی و امنیتی است.

استفاده از سامانه بومی برای تولید چنین رمزهایی با توجه به حساسیت‌های امنیتی آن از نیازهای جدی کشور در جهت حفاظت از داده‌ها است. در این راستا، یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه نرم‌افزار توانسته است با بهره‌مندی از قوانین مکانیک کوانتومی، مولد اعداد تصادفی کوانتومی برای بهره‌برداری در چنین کاربردهایی را تولید کند. این محصول در تمامی سیستم‌های دیجیتالی که به نوعی از الگوی رمزنگاری استفاده می‌کنند، کاربردی است.

درخصوص کارکرد، ویژگی‌های متمایز و تاثیرگذاری این محصول در بالابردن امنیت و رمزنگاری الگوریتم‌ها در کشور با حمیدرضا شجاعی، مدیر پروژه محصول ایران‌ساخت «عدد تصادفی کوانتومی» گفت‌وگو کرده‌ایم.

سامانه‌ تولید اعداد تصادفی کوانتومی می‌تواند در سامانه‌های رمزنگاری، محاسبات شبکه‌های عصبی، تولید رمز یک‌بارمصرف و برای منابع غیرقابل پیش‌بینی در هسته مرکزی تولید اعداد تصادفی به کار بیاید. نکته قابل‌توجه و متمایزکننده این محصول این است که با بهره‌گیری از فناوری نویز فاز لیزر قادر به تولید عدد تصادفی کوانتومی با نرخ بالا و قابل‌قبول است.

همچنین به گفته مدیر پروژه عدد تصادفی کوانتومی، این محصول، درحال‌حاضر نخستین محصول فناوری کوانتومی به این شکل در غرب و شرق آسیاست و تلاش مدیران این شرکت این است که در بازار منطقه یعنی غرب و شرق آسیا فعالیت کرده و محصول خود را بازاریابی کنند.

به دنبال امنیت بالاتر

حمیدرضا شجاعی، مدیر پروژه محصول ایران‌ساخت «تولید عدد تصادفی کوانتومی» درخصوص هدف از تولید این محصول و کارکردهای آن به جام‌جم می‌گوید: «درحال‌حاضر موضوعی به نام فناوری‌های کوانتومی وجود دارد که با قوانین مکانیک کوانتومی یک‌سری فناوری‌هایی را توسعه می‌دهد که امنیت بالاتری داشته و به مواردی که در گذشته در فناوری‌های موجود قابل دسترس نبود، امکان و اجازه دسترسی می‌دهد.»

وی می‌افزاید: «با توجه به نیازمندی‌های موجود و توانمندی‌های قابل دسترسی که در کشور داریم، این موضوع را انتخاب کردیم که با تلاش‌های بسیاری که انجام شد، توانستیم به خروجی قابل‌قبول محصول دست پیدا کنیم. با بهره‌مندی از این فناوری و محصول تولیدشده می‌توانیم چالش‌های امنیتی که سیستم‌های رمزگذاری و امنیتی با آن مواجه هستند را نه به‌صورت کامل بلکه تا حد خوبی برطرف کرد.»

به گفته شجاعی، روند تولید این محصول از زمان آغاز پروژه سه سال طول کشید. وی تصریح می‌کند: «فناوری به‌کاررفته در ساخت این محصول، نویز فاز لیزر است. مهم‌ترین ویژگی و نکته متمایزکننده بهره‌مندی از این محصول این است که خروجی آن اعداد تصادفی است که الگویی قابل‌پیش‌بینی ندارد.»

کاربردهای اعداد تصادفی

مدیر پروژه این محصول ایران‌ساخت به جام‌جم می‌گوید: «الگوی خروجی اعداد تصادفی با ذخیره‌سازی داده‌ای در دستگاه‌هایی که درحال‌حاضر از آن استفاده می‌کنیم، قابل دسترس و پیش‌بینی است اما الگوی‌خروجی اعداد تصادفی این محصول ایران‌ساخت نه حالا و نه در آینده‌ای که رایانه‌های قوی‌تری چون رایانه کوانتومی به‌صورت مرسوم مورد استفاده قرار خواهد گرفت، قابل کشف نخواهد بود. زمانی هم که الگو قابل کشف نباشد، می‌تواند منبع امنی برای فعالیت‌ها بوده و از آن با خیال آسوده‌تری استفاده کرد.»

شجاعی همچنین تاکید می‌کند: «هرجا که نیازمند اعداد تصادفی امن باشیم، بهره‌مندی از این محصول کاربرد دارد. برای مثال، اعداد تصادفی پیامک بانک‌ها که در قالب رمز پویا ارائه می‌شود، یا توکن‌های ورود به اینترنت‌بانک‌ها که به‌صورت تصادفی انتخاب شده و به شما ارسال می‌شود. این اعداد از یک منبع و خروجی می‌آید، البته برخی از این منبع‌ها قابل شکست است اما وقتی از این دستگاه استفاده کنید، می‌توان با اطمینان‌خاطر گفت که اعداد و الگوی آن شناسایی نخواهد شد. بخش‌های بانکی، مالی، سیستم‌های مخابراتی و سیستم‌های نظامی که داده‌ها را رمزگذاری می‌کنند، می‌توانند از این داده استفاده کنند تا با خیال راحت از امن بودن منابع اطلاعاتی‌شان مطمئن باشند.»

وی در ادامه توضیح می‌دهد: «البته نهادهای دانشگاهی همچون فعالان حوزه زیست‌فناوری و بیوانفورماتیک نیز می‌توانند از این محصول استفاده کنند، زیرا منبع اولیه داده آنها باید کاملا تصادفی باشد وگرنه نتایج آن به واقعیت نزدیک نمی‌شود. با استفاده از این منبع می‌توانند از اعداد تصادفی خروجی محصول استفاده کرده و به نتایج نزدیک به واقعیت دست پیدا کنند. این محصول قابلیت تغییر دارد و با توجه به خواست مشتری می‌تواند قالب‌های گوناگونی به خود گرفته تا در آن قالب مورد استفاده قرار بگیرد.»

دیواری در برابر نفوذ

مدیر پروژه این محصول دانش‌بنیان با اشاره به اصلی‌ترین مزیت این محصول نسبت به دیگر محصول‌های مشابه بیان می‌کند: «این نمونه محصول ایران‌ساخت نمونه مشابهی نداشته و نخستین محصولی است که با این فناوری تولید شده است اما نکته قابل رقابت این محصول نسبت به محصولات مشابه، بحث نرخ تولید عدد تصادفی و نوآوری‌ای است که در فرآیند تولید عدد به کار رفته است.»

به گفته شجاعی، مزیت اصلی و مهم این محصول این است که محصولی امنیتی محسوب می‌شود و در شرایط تحریمی کشور و شرایطی که کشور مدام در معرض حملات سایبری مختلف قرار دارد، منطقی نیست که چنین محصولی از خارج کشور تامین شود، چراکه قابل رسوخ خواهد بود. به این معنا که اگر بخواهیم از داده محصولات خارجی استفاده کنیم، شرکت سازنده آن می‌تواند دسترسی‌هایی برای خود در سامانه ایجاد کند. پس نه انجام چنین کاری منطقی است و نه حتی از لحاظ هزینه برای کشور مقرون‌به‌صرفه است.

وی با اشاره به تجاری‌سازی و جریان بازاریابی محصول عنوان می‌کند: «این محصول در فناوری کوانتومی کشور کمی ناشناخته است و شناخت اولیه‌ای که باید نسبت به آن صورت می‌گرفت، هنوز انجام نشده است. جریان بازاریابی محصول به‌خوبی جلو رفته است و امیدواریم در آینده نزدیک نیز فروش خوبی از آن کسب کنیم.»

ضرورت حمایت از فناوری‌های نوظهور

مدیر پروژه محصول ایران‌ساخت «تولید عدد تصادفی کوانتومی» درخصوص اصلی‌ترین چالش‌های تولید و تجاری‌سازی این محصول توضیح می‌دهد: «اصلی‌ترین کاربرد این دستگاه در مباحث امنیتی است. مهم‌ترین چالش ما به‌عنوان تولیدکننده این محصول آن است که بتوانیم شناخت مردم را نسبت به آن بالا برده و این محصول مورد استقبال مردم و نهادهای استفاده‌کننده آن قرار بگیرد. به همین جهت نیاز داریم توانمندی دستگاه‌ها به‌صورت عملیاتی برای نهادها تثبیت شود تا فضا و شناخت خوبی از دستگاه‌ها برای مسئولان و متولیان امر اثبات شده و در موارد مختلف و مورد نیاز استفاده شود.»

شجاعی می‌افزاید: «هدف اصلی ما فروش دستگاه نیست، بلکه در تلاش هستیم تا جریان امنیتی کشور را ارتقا دهیم، به همین دلیل نیاز است که نهادهای مختلفی پای کار آمده و محصول را آزمایش کنند تا پس از گذراندن مراحل آزمایشی اتفاق خوبی را در حوزه امنیتی کشور رقم بزند.»

وی با اشاره به چشم‌انداز بهر‌ه‌مندی سامانه‌های امنیتی و نظامی از این محصول توضیح می‌دهد: «این دستگاه‌ قابلیت دارد که به اندازه تراشه‌ای در تلفن‌همراه هم کوچک شود. اگر استفاده از این دستگاه همه‌گیر شود، دیگر با مشکل هک‌شدن اطلاعات رمز و تبادل داده‌ها مواجه نخواهیم بود. چشم‌انداز پیش‌رو این است که با بهره‌مندی از این دستگاه بتوانیم جلوی این حمله‌های سایبری بالابه منابع اعداد تصادفی، هک‌کردن پهپادها یا هواپیماهای بدون سرنشین و حتی شنود تلفن‌های‌همراه را تا حد خوبی کاهش دهیم. در تلاش هستیم تا حمله به منبع داده‌ها را به حمله‌ای‌ بی‌اثر تبدیل کنیم و قطعا در این مسیر نیازمند حمایت‌ نهادهای متولی یا سرمایه‌گذاری‌های خاص برای ارتقا هستیم.»
​​​​​​​
مدیر پروژه این محصول دانش‌بنیان اشاره می‌کند: «این محصول درحال‌حاضر نخستین محصول فناوری کوانتومی به این شکل در غرب آسیاست. تلاش و برنامه ما این است که در بازار منطقه یعنی غرب و شرق آسیا نفوذ کرده و محصول خود را بازاریابی کنیم. با توجه به این‌که در اروپا و آمریکا شرکت معتبری چنین دستگاهی را تولید کرده است، بازاریابی این محصول در این منطقه‌ها برای محصول ما به‌صرفه نیست.»