تسخیر دنیای ذهنی‌کودکان با اسباب‌بازی

انگاره‌هایی که از عنفوان کودکی موی بور، چشمان رنگی و قد بلند و اندامی کشیده را به عنوان معیار‌های زیبایی در ذهن کودکان ما جای داده و حالا نتیجه این اسطوره‌ها و الگو‌های ذهنی را می‌توان در آمار استفاده از لنز‌های آرایشی، رژیم‌های سخت لاغری، رکوردداری در جراحی‌های زیبایی به ویژه جراحی بینی، کفش‌های پاشنه‌بلند و استفاده از رنگ مو و لوازم آرایشی دید. موضوعی که گاهی وقت‌ها هزینه گزافی را به زنان و دختران جوان ما تحمیل می‌کند. از آسیب و عفونت چشم بر اثر استفاده از لنز‌های غیراستاندارد گرفته تا اعتیاد به خاطر استفاده از دارو‌های لاغری دارای مواد مخدری همچون متامفتامین و آمفتامین که در آرایشگاه‌ها و فضای مجازی به دوستداران «باربی شدن» عرضه می‌شود.

بیش از ۷۰ درصد شخصیت ما در دوران کودکی و تا پیش از هفت‌سالگی شکل می‌گیرد؛ بنابراین کیفیت زندگی و حتی جهان‌بینی ما در دوران بزرگسالی، رابطه مستقیمی با چگونه گذراندن دوران کودکی دارد. در این میان تربیت و محیط زندگی دو عامل تعیین‌کنند‌ه‌ای است که شخصیت ما را در دوران کودکی شکل می‌دهد. بخشی از این ماجرا هم به بازی‌ها و اسباب‌بازی‌های دوران کودکی بازمی‌گردد؛ این‌که چه بازی‌هایی انجام داد‌ه‌ایم و چه اسباب‌بازی‌هایی در اختیارمان بود‌ه‌است.

بازی یکی از اصلی‌ترین ابزار‌های شکل‌دهی ذهن و خلاقیت کودکان است. بر این اساس باید توجه داشت هر اسباب‌بازی‌ای که از بازار برای کودکان‌مان تهیه می‌کنیم با خود یک پیوست فرهنگی دارد و کودک ما از خلال بازی با این اسباب‌بازی، پیام پنهان‌شده در آن را هم فرا می‌گیرد. در واقع اگر اسباب‌بازی یا عروسک را هم به عنوان یک رسانه برای دنیای کودکان به شمار بیاوریم، آن‌ها از طریق بازی با این این اسباب‌بازی‌ها پیام فرامتنی آن را به روشنی درمی‌یابند و شاید به شکلی عمیق‌تر از آنچه فکرش را بکنیم، این پیام‌های فرامتنی در ذهن و روان‌شان می‌نشیند و بخشی از شخصیت‌شان را شکل می‌دهد. به همین دلیل هم بچه‌های ما وقتی بزرگ می‌شوند، به شکل ناخودآگاه سعی می‌کنند شبیه قهرمان‌های دوران کودکی‌شان باشند. دخترانی که به هر قیمت سعی می‌کنند باربی شوند و پسرانی که در تلاش‌اند به مرد عنکبوتی، بن تن، هالک و شخصیت‌هایی از این دست نزدیک شوند و این تلاش برای شبیه شدن به اسطوره‌های ذهنی‌شان، گاهی وقت‌ها موجب می‌شود هزینه‌های گزافی را بپردازند.

بازی و اسباب‌بازی ذهن و تخیل کودک را با خود درگیر می‌کند. دختربچه‌های ما با عروسک‌های‌شان همذات‌پنداری و با آن‌ها زندگی می‌کنند. بچه‌ها از لحظه‌ای که چشم‌شان را باز می‌کنند، عروسک‌شان در آغوش‌شان است و حتی با در آغوش گرفتن این عروسک‌ها به دنیای خواب می‌روند. در چنین شرایطی بدیهی است دختران ما از عروسک‌های دوران کودکی‌شان الگو بگیرند و در دوره بزرگسالی، سبک زندگی‌شان را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که این شباهت ظاهری با عروسک‌شان حفظ شود. از سوی دیگر با عنایت به نقش اسباب‌بازی و بازی در شکل‌گیری شخصیت و حتی جهان‌بینی افراد، به نظر می‌رسد تولیدکنندگان اسباب‌بازی و صاحبان این صنعت بیش از آنچه فکرش را بکنیم، حساب‌شده عمل می‌کنند.

صعنت اسباب‌بازی در دنیا یکی از صنایع پردرآمد و پر مخاطب است. عروسک‌های باربی تنها یک عروسک ساده نیستند و طراحی آن‌ها برای ترویج سبک زندگی یک زن با نژاد انگلوساکسون است. این اسباب‌بازی‌ها و عروسک‌ها با پشتوانه انیمیشن دنیای ذهن کودکان را تسخیر می‌کنند و تحت کنترل خود در می‌آورند. عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌هایی که کاملا بر مبنای سبک خاصی از زندگی طراحی شد‌ه‌اند و خیلی وقت‌ها کودکان را به سرعت از دنیای کودکانه عبور داده، و وارد دنیای بزرگسالی می‌کنند. این ورود بی‌مقدمه از دنیای کودکی به دنیای بزرگسالان، عوارض و تبعات خاص خودش را به دنبال دارد.

مو‌های بور، بینی‌هایی که به مدد جراحی‌های زیبایی کوچک و سربالا شد‌ه‌است؛ درست شبیه بینی نژاد‌های اروپایی! چشم‌هایی که با لنز رنگی شده و لب‌ها و گونه‌های برجسته شده با ژل و انواع خدمات زیبایی و پیکر‌هایی تراشیده با رژیم‌های سفت و سخت یا انواعی از جراحی‌ها و خدمات پیکرتراشی. اگر کمی دقیق‌تر ظاهر برخی چهره‌های تکراری و سری‌دوزی شده میکروسلبریتی‌ها و بلاگر‌های اینستاگرامی و نوع پوشش، آرایش و رفتار برخی زنان و دختران سطح شهر را با چهره و ظاهر مشهور عروسک باربی مقایسه کنید، متوجه شباهت عجیب آن‌ها با هم خواهیدشد. این یعنی قدرت بازی، اسباب‌بازی و پیوست‌های فرهنگی آن به عنوان رسانه‌هایی که می‌تواند ذهن و شخصیت کودکان ما به‌خصوص دختربچه‌های ما را شکل بدهد. در چنین شرایطی است که جای خالی بازی‌ها و اسباب‌بازی‌های بومی و ملی بیش از پیش احساس می‌شود.

روزنامه جام جم