هشدار کمبود در سال آبی جدید

حالا مسئولان وزارت نیرو و متخصصان حوزه آب می‌گویند از مصرف‌کنندگان بخش خانگی می‌خواهیم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند تا خشکسالی بدون قطعی پشت سر گذاشته شود. هرچند اقداماتی که در طول سال‌های گذشته انجام شده، نتوانسته پاسخگوی شرایط فعلی باشد، اما ظاهرا برنامه‌های بلندمدت در دولت کلید خورده است.

میزان ورودی آب به سد‌های تهران در سال آبی گذشته نسبت به سال آبی قبل از آن ۱۶ درصد کاهش یافت. این خبری بود که بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران اعلام کرده و گفته کارنامه سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ را در حالی می‌بندیم که میزان بارش‌های استان در مقایسه با متوسط بلندمدت با کاهش ۲۶ درصدی روبه‌رو بوده که ورودی آب به مخازن سد‌های تهران را نیز تحت‌تأثیر قرار داده‌است. مقایسه میزان بارش‌ها در حوزه عملکرد استان تهران بیانگر کاهش ۲۵ درصدی نزولات جوی سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به ۲۷۵.۶میلی‌متر بارش سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ است. همین امر با توجه به برخوردار نبودن از بارش برف و پوشش برفی نامناسب در حوضه آبریز سد‌های تأمین‌کننده آب شرب کلانشهر‌های تهران و کرج در زمستان سال۱۴۰۰ موجب شد اندک برف موجود در حوضه آبریز سد‌ها نیز به‌تدریج ذوب شده و شاهد رواناب و سیلاب‌های ناشی از ذوب برف نباشیم که همین امر میزان ورودی آب به مخازن سد‌های پنجگانه تهران را با کاهش ۱۶درصدی نسبت به سال آبی گذشته روبه‌رو ساخت.

عمده بارش‌ها در عرض‌های جنوب و جنوب‌شرقی کشور رخ داد. سهم شمال کشور و نوار ساحلی از بارندگی‌های تابستانی به عنوان منطقه‌ای که همیشه بارندگی دارد و در تابستان بارش‌های کمتری را دریافت می‌کند، کمتر از حد نرمال بود؛ یعنی در سال جاری بارش‌های این منطقه کمتر از سال‌های قبل بود. از ابتدای سال زراعی تاکنون، میزان بارندگی‌های کشور ۱۷۶‌میلی‌متر بوده‌است که از مقدار نرمال سالانه - که ۲۳۳میلی‌متر است- به‌طور متوسط ۵۷ میلی‌متر یعنی ۲۴.۵درصد در پهنه کشور از متوسط بلندمدت کمتر گزارش شده‌است. همین اعداد و ارقام نشان می‌دهد تاکنون باید برنامه‌ریزی جدی در این زمینه به اجرا می‌رسید. محمد جوانبخت، معاون آب و آبفای وزیر نیرو می‌گوید شرایط آب در کشور به گونه‌ای است که همه مدیران باید خود را در شرایط بحرانی ببینند و تصمیم‌گیری‌ها بر این اساس صورت پذیرد. به گفته وی، اقتصاد آب، تعرفه‌ها و ارزش واقعی آب، پاشنه آشیل بخش آب است که باعث شده نتوانیم به اهداف خود به صورت کامل دست یابیم.

شرکت آب و فاضلاب استان تهران اطلاعیه جدیدی در مورد وضعیت تأمین و مصرف آب پایتخت در شروع پاییز خشک ۱۴۰۱ صادر و اعلام کرد: در حالی که انتظار می‌رفت با شروع فصل پاییز از حجم بالای مصرف آب در تهران کاسته شود، اما به عنوان نمونه میزان مصرف آب در روز اول مهرماه معادل سه میلیارد و ۴۵۰‌میلیون لیتر بوده و در بقیه روز‌های هفته اول مهرماه نیز تغییری نداشته‌است. این حجم مصرف آب با میزان مصرف آب در روز‌های اوج مصرف در تابستان گذشته تفاوتی ندارد و میزان مصرف آب در تهران در شرایطی همچنان بالاست که بنا بر اعلام سازمان هواشناسی استان تهران میزان بارش‌ها در مهر و آبان امسال کاهش محسوسی نسبت به میانگین بلندمدت دارد. ️ همچنین میزان بارش‌های استان تهران در مقایسه با متوسط بلندمدت با کاهش ۲۶درصدی مواجه بوده‌است. اکنون میزان ورودی آب به مخازن سد‌های پنج‌گانه تهران با کاهش ۱۶درصدی نسبت به سال آبی گذشته مواجه است و در آستانه فصل پاییز و شروع سال آبی جدید با ۴۱۱ میلیون متر مکعب ذخیره آبی و کسری ۸۹ میلیون مترمکعبی نسبت به سال گذشته وارد سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ می‌شویم.

مشترکان آب به سه دسته خوش مصرف، پر مصرف و بد مصرف تقسیم می‌شوند. برای کسانی که بیش از ۱۴مترمکعب آب مصرف کنند افزایش قیمت به صورت پلکانی خواهدبود و کسانی که بیش از دو برابر الگو مصرف کنند در طبقه بد مصرف جای می‌گیرند که قبض آن‌ها تاکنون حدود ۱۵۰ هزار تومان در ماه افزایش می‌یابد. نکته، اما اینجاست که سیستم تعرفه‌گذاری در بخش برق، در بخش آب هم باید اجرا شود تا استخر لوکس‌نشینان از آب شرب لبریز نشود. بر اساس اعلام وزارت نیرو، مشترکانی که الگوی مصرف را رعایت کنند، مشمول هیچ افزایش تعرفه‌ای نخواهندشد. همچنین مشترکانی که تا ۵/۱ برابر، دو‌برابر، سه برابر، چهار برابر و بالاتر از چهار برابر الگو به مصرف آب بپردازند، به ترتیب با ضریب ۰.۵، ۰.۷۵، ۱.۵، ۳ و ۵ نسبت به قیمت غیریارانه‌ای (شامل مجموع هزینه‌های تأمین آب) هزینه‌های توزیع آب و جمع‌آوری فاضلاب مطابق صورت‌های مالی به علاوه مقادیر غیریارانه‌ای هزینه آب خام و انرژی الکتریکی برای تلمبه‌زنی (پمپاژ) و تأمین آب و به صورت پلکانی (نسبت به مازاد) محاسبه و دریافت خواهدشد. این قوانین در دولت‌های گذشته هم وجود داشته، اما ظاهرا انگیزه‌ای برای اجرا وجود نداشت. حالا دولت سیزدهم مانده و خشکسالی اتفاق افتاده و سال بارشی پیش رو که معلوم نیست چه چیزی عایدش شود. اکنون بهترین راهکاری که متخصصان حوزه آب پیشنهاد می‌دهند اجرای درست قانون در راستای مدیریت مصرف آب است. همچنین بحث آمایش سرزمین در بخش کشاورزی است که می‌تواند تا حد‌زیادی به موضوع آب کمک کند، اما متاسفانه مسئولان جهادکشاورزی در استان‌های مختلف عملکرد منفعلانه دارند و برنامه‌ریزی در این زمینه مشاهده نمی‌شود. ادامه این روند قطعا ممکن نیست و باید تا‌شرایط بحرانی نشده چاره‌ای اندیشید.