البته بعد از این‌که در جلسه فوق‌العاده شورای عالی امنیت ملی در روز دوشنبه، علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد کشورمان گزارش مبسوطی از روند بررسی ایده‌های هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی به اعضای جلسه ارائه کرد، توضیحات کاملی هم پیرامون محتوای ایده‌های طرح شده از سوی معاون هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارائه کرد و گفت که پایان دادن به ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی و ایجاد ضمانت‌های لازم برای اطمینان‌یابی از پایداری انتفاع اقتصادی ایران از توافق، محور گفتگو‌های هیأت مذاکره‌کننده در وین بوده است.
دریافت پاسخ تهران
جزئیات نباید راهبرد اصلی را برای ما کمرنگ کند، مذاکرات وین با هدف «بازگشت آمریکا به برجام» در جریان بوده است و اگر دولت بایدن طبق اعلام قبلی خود تصمیم به بازگشت بگیرد، به «برجام» بازمی‌گردد و دقیقا به همین دلیل اصطلاح برجام فعلی یا برجام قبلی اشتباه است و آمریکا باید بدون کم و کاست به توافق ۲۰۱۵ بازگردد. در حال حاضر جمهوری اسلامی پاسخ مکتوب خود را درباره آخرین نسخه از پیش‌نویس توافق وین ارائه و اعلام کرده است که اگر واکنش آمریکا با واقع‌بینی و انعطاف همراه باشد، توافق حاصل خواهد شد. حالا با این شرایط، همان‌طور که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه اعلام کرد نظرات ایران بعد از جمع‌بندی به‌دست هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی رسید و صبح دیروز سه‌شنبه هم نبیلا مسرلی، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که ما پاسخ ایران را دریافت کردیم و در حال مطالعه آن و رایزنی با سایر مشارکت‌کنندگان برجام و ایالات متحده پیرامون مسیر پیش‌رو هستیم.
تأمین ۳خواسته منطقی
در ایده‌های طرح شده از سوی هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ظاهرا به برخی دغدغه‌های ایران که ذیل سه محور اصلی (پادمان، تحریم، تضمین) در مذاکرات دنبال شده، پاسخ شفافی داده نشده و نظرات اعلام شده به اتحادیه اروپا از سوی ایران نیز ناظر بر ضرورت تامین مطالبات قانونی کشورمان بوده است.
از سوی دیگر ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه گفته بود که ما پاسخ خود را به پیشنهاد اروپا به‌صورت شفاف ارائه خواهیم داد و به محض اعلام تعهد ایران به توافق بازخواهیم گشت؛ البته آنچه در پرونده هسته‌ای ایران قابل مذاکره است تکمیل شده و ما موضع خود را که به اروپایی‌ها تحویل داده‌ایم، فاش نمی‌کنیم. در مقابل تهران هم رسما و به صراحت به آمریکا گفته اگر نظرات ما روی این سه موضوع که نظرات منطقی است تامین شود، آمادگی داریم وارد مرحله اعلام توافق بشویم.
به توافق نزدیک هستیم
الجزیره به نقل از یک منبع ایرانی اعلام کرده، حل‌و‌فصل مسائل باقیمانده برای طرف‌های غربی دشوار نیست و فاصله زیادی با توافق احتمالی برای بازگشت به توافق هسته‌ای نداریم. این منبع مطلع گفته، نمی‌توانم بگویم که توافقی خواهد بود، ولی ما بیش از قبل به توافق نزدیک هستیم.
خبرگزاری رویترز هم با تایید ارسال پاسخ ایران گزارش داد، اتحادیه اروپا جزئیاتی درباره محتوای پاسخ ایران ارائه نکرده است، اما خبرنگار روزنامه وال‌استریت‌ژورنال می‌گوید که ایران در نامه خود ایده‌هایی درباره این‌که چگونه می‌توان نگرانی‌هایش را برطرف کرد، ارائه کرده است. در این چارچوب، کارشناسان بین‌الملل هم تاکید دارند آمریکا یا به‌دنبال تغییرات واقعی در متن پیش‌نویس خواهد بود یا این‌که بابت شکست‌های بیشتر در هفته‌های آینده که نگرانی‌های جدی‌تر غرب از سرمای زمستان آغاز می‌شود، نمی‌تواند طرفی غیر از خودش را سرزنش کند.
تعهد شفاهی کافی نیست
آن‌طور که از لابه‌لای مواضع تیم ایران پیداست، اختلافات باقیمانده با طرف آمریکایی بر سر سه موضوع است که ایالات متحده در دو مورد انعطاف شفاهی خود را بیان کرده، اما این امر کافی نیست و حتما باید در متن به صورت مکتوب گنجانده شود، چون تجربه نشان داده آمریکا چطور حتی تعهد مکتوب بین‌المللی را هم نقض می‌کند، با این حال موضوع سوم اختلافی هم به تضمین تداوم اجرای برجام بازمی‌گردد که این موضع به واقع‌بینی آمریکا برای تامین نظر ایران بستگی دارد. اشتفانی لیختنشتاین، خبرنگار اتریشی بامداد سه‌شنبه در توییتر نوشت: «پاسخ ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شد. یک منبع می‌گوید هیچ‌چیز تحریک‌برانگیز در آن وجود ندارد و بیشتر روی تحریم‌ها و تضمین‌ها متمرکز است.»
با این حال محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده کشورمان هم ناظر به این شرایط گفته است که ایران نگرانی‌های خود را ابراز کرده، اما حل مسائل باقیمانده چندان دشوار نیست. نمی‌توانم بگویم که توافقی حاصل خواهد شد، اما نسبت به قبل به توافق نزدیک‌تر هستیم، ولی نگرانی‌های ایران ناظر بر بدعهدی طرف‌های غربی در قبال برجام است.
پاییز به نفع تهران
رصد کلی فضای مذاکرات و رفت و برگشت اخیر پاسخ تهران به پیشنهاد اتحادیه اروپا نشان می‌دهد در این وضعیت هر چه به پاییز نزدیک‌تر شویم زمان و اهرم فشار به نفع ایران است و این موضوعی است که قطعا واشنگتن هم آن را می‌داند، اما چون خسارت بیشتر متوجه اروپاست، آمریکا با کیف پول اروپا در حال بازی علیه تهران است، هرچند ایالات‌متحده به‌خوبی شرایط فشار علیه اروپا را درک می‌کند، اما با فضای فکری استکباری اساسا عادت به پذیرش منطق ندارد و با چنین چشم‌اندازی گزینه محتمل‌تر، ادامه مذاکرات است. حتی به تعبیر امیرعبداللهیان «اگر واکنش آمریکا با واقع‌بینی و انعطاف همراه باشد، ما اینک در نقطه توافق قرار داریم، اما اگر آمریکا به تکرار مصیبت‌های داخلی خود بپردازد، باید بیشتر گفتگو کنیم.» بنابراین روز‌های آینده روز‌های مهمی برای توافق هسته‌ای است و تهران در صورت کارشکنی دولت بایدن احتمالا «پلان بی» خود را کلید می‌زند.
فلش‌بک به ۴ آگوست
اگر خاطرتان باشد همه‌چیز از آنجا وارد فاز جدیدی شد که بعد از مذاکرات غیرمستقیم و کم‌رمق تهران-واشنگتن در دوحه، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ۱۳ مرداد پیشنهاد جدیدی روی میز گذاشت و در یادداشتی در فایننشال‌تایمز نوشت: «بعد از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده و سازنده در وین و تعاملات بی‌شمار با طرف‌های برجام و آمریکا، من به این جمع‌بندی رسیده‌ام که فضا برای مصالحه‌های مهم اضافی به پایان رسیده و اکنون روی میز متنی گذاشته‌ام که در آن، رفع‌تحریم‌ها و گام‌های هسته‌ای برای احیای برجام به تفصیل شرح داده شده است.
این متن، بهترین توافقی است که من به‌عنوان تسهیل‌کننده مذاکرات آن را ممکن می‌بینم. توافق بی‌نقصی نیست، اما در آن به همه عناصر ضروری پرداخته شده و در‌بردارنده مصالحه‌های سخت حاصل‌شده توسط همه طرف‌هاست.» بعد از آن انریکه مورا، معاون او هم ۱۷مرداد یک متن پیشنهادی را ارائه کرد که ایران پاسخ و ملاحظات اولیه خود را درباره آن منتقل کرد، اما تاکید کرد تهران به‌رغم جوسازی رسانه‌ای غرب، این متن پیشنهادی مورا را به‌عنوان متن نهایی غیر‌قابل‌تغییر قبول ندارد. حالا بعد از ۹روز ایران پاسخ و ملاحظات خود را درباره پیشنهاد مورا به اتحادیه اروپا تحویل داد.
۴۰روز بعد از توافق
به‌هرحال آنچه در مورد موضع ایران می‌توان با قطعیت گفت و در اظهارات اخیر امیرعبداللهیان، وزیر خارجه هم بر آن تاکید شده این‌که ما نمی‌توانیم از خط‌قرمز خود عبور کنیم و نمی‌توانیم توافقی را امضا کنیم که بعد از مدتی مثلا ۴۰ روز پس از توافق روی زمین هیچ اتفاقی رخ ندهد. ما به‌دنبال توافقی هستیم که مردم اثر آن را در زندگی خود ببینند. با این حال تا زمان اظهارنظر رسمی از سوی طرف‌های حاضر در مذاکرات، هیچ‌یک از اخبار منتشر شده نمی‌تواند بازتاب‌دهنده واقعیت‌های جاری درخصوص فرجام مذاکرات رفع تحریم‌ها باشد و فعلا باید منتظر باشیم تا پاسخ آمریکا به جمع‌بندی تهران را ببینیم. این پاسخ هرچه که باشد یک‌چیز قطعی است، تمام تحریم‌های اقتصادی موثر علیه ایران و ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی باید لغو و تمام شود و دولت بایدن برای خارج نشدن از توافق، تضمین کافی بدهد. در مجموع می‌توان گفت ایران در پی کشف و خنثی‌سازی مین‌های توافق جدید بوده و در این زمینه از تامین منافع به‌حق خود کوتاه نخواهد آمد.
منبع: روزنامه جام جم
