انقلاب انرژی خورشیدی در پی بحران اوکراین

به گزارش جام جم آنلاین، دست‌کم ۴۰درصد گاز مصرفی اروپا را روسیه تأمین می‌کند و به اعتقاد کارشناسان در صورت تحریم انرژی روسیه از سوی کشورهای اروپایی، قاره سبز در زمستان امسال با کمبود قابل‌توجه گاز مواجه خواهد شد. به همین علت است که در چند ماه اخیر بسیاری از کشورهای اروپایی بیش از پیش در تلاشند تا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را در کشورشان توسعه دهند.

 

در این میان ایران با داشتن قریب به ۳۰۰ روز آفتابی در طول سال می‌تواند به منبع عظیمی از انرژی خورشیدی دسترسی داشته باشد. گرچه این دسترسی نیازمند امکانات اولیه‌ای است که شاید در نگاه اول هزینه‌بر باشند اما آنچه مسلم است این‌که این انرژی بسیار پاک و سالم بوده و مدت‌زمان استفاده از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور ما بدون محدودیت خواهد بود. به این ترتیب در شرایطی که تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ایران برداشته شود با به‌کارگیری ظرفیت‌های بالای استفاده از انرژی خورشیدی در کشور خواهیم توانست از منابع انرژی گسترده سرزمین‌مان مقادیر قابل‌توجهی را ذخیره و به کشورهای دیگر صادر کنیم. کاری که هم آورده ارزی برای ما دارد و هم موجب بهبود قدرت راهبردی کشور در منطقه و در جهان خواهد شد.

بسیاری از مسائل زیست‌محیطی هنوز برای بخش بزرگی از مردم و سیاستمداران موضوعاتی لوکس تصور می‌شوند که قرار نیست دردی از دغدغه‌های عمومی جامعه را درمان کنند. ظاهرا مشکلات زیست‌محیطی را فقط باید روزی حل کرد که به موضوعی حیاتی و جدی تبدیل شوند. درحالی‌که گاهی حوادث و بلایای طبیعی، جنگ‌ها و پیامدهای ناشی از آن سلسله‌اتفاقاتی را در پی دارند که خیلی زود می‌توانند بر رویکرد سیاسی و اتخاذ تصمیم‌های فوری اثر بگذارد. کمااین‌که در جنگ جهانی اول و دوم که رنج بسیاری برای مردم کشورهای مختلف به همراه داشت و باعث مرگ میلیون‌ها نفر شد اما عاملی برای پیشرفت‌های چشمگیر بشر در حوزه فناوری و علم بود.

درواقع به دلیل اثرات هولناک جنگ، محققان برای جبران خسارت‌ها یا ارتقای توان کشورهای درگیر، به تولید محصولات فناورانه می‌پردازند که بسیاری از آنها کاربردهای موثری در دوران پس از جنگ خواهند داشت.

اکنون وضع جهان از نظر انتشار کربن و افزایش میانگین دمای زمین به قدری بحرانی است که وقت آن رسیده تا کشورها برای بهبود اقتصاد انرژی و استفاده از راهکارهای فناورانه برای مدیریت گرم‌شدن زمین اقدامی جدی کنند.

دردسرهای کشورهای وابسته به سوخت فسیلی

در سال ۱۴۰۰/۲۰۲۱ اتحادیه اروپا ۱۵۵میلیارد مترمکعب گاز از روسیه وارد کرده است؛ یعنی حدود ۴۵درصد کل واردات گاز و ۴۰درصد کل مصرف گاز کشورهای اروپایی. در بهمن ۱۴۰۰ همزمان با جنگ اوکراین و روسیه و بروز سرمای غیرعادی در بعضی از کشورهای اروپایی، قیمت گاز به‌شدت افزایش پیدا کرد و بسیاری از خانواده‌ها در قاره سبز با چالش پرداخت قبض‌های سنگین برق و گاز مواجه شدند. درواقع جنگ اوکراین و تقاضای زیاد برای خرید گاز از کشورهای آسیایی مثل روسیه باعث شد قیمت گاز نسبت به سال گذشته تا چهاربرابر افزایش پیدا کند. این در حالی است که منابع تأمین‌کننده برق در بریتانیا نسبت به سال‌های قبل بسیار سبزتر و پاک‌تر شده است اما هنوز هم ۳۵درصد آن از طریق سوزاندن گاز تأمین می‌شود.

از طرفی ۸۵درصد خانه‌های مردم این کشور از طریق گاز گرم می‌شود. مجموع این دو عامل باعث شده است افزایش قیمت گاز برای مردم بسیار محسوس باشد و آنها را نگران کند. این سیستم تأمین انرژی مبتنی بر سوخت‌های فسیلی از نگاه پژوهشگران محیط‌زیست و انرژی، سیستمی آسیب‌پذیر است و در چند سال آینده می‌تواند بحران‌های جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. جلسه‌های تحقیقاتی که در این کشور برگزار شده پیش‌بینی می‌کند افزایش قیمت سوخت در مهرماه سال‌جاری به ۳۰ تا ۵۰درصد مبلغ فعلی برسد.

ریچارد مول، مدیر تاسیسات خورشیدی All Seasons Energyکه در شفیلد بریتانیا قرار دارد، می‌گوید: «در همان آخر هفته اول که تغییر سقف قیمت آغاز شد، درخواست‌های ما ۳۰۰درصد افزایش یافت. او دراین‌باره این‌طور توضیح می‌دهد: «ما در آن زمان حتی برای انرژی خورشیدی تبلیغ خاصی نمی‌کردیم.» کریس تاگ، مدیر شبکه انرژی‌های تجدیدپذیر در بریتانیا می‌گوید: «در بهار ۱۴۰۰/ ۲۰۲۱ حدود ۸۵ درصد از کار در حوزه پمپ‌های حرارتی بوده است اما حالا ۹۰ درصد درخواست‌های مردم از موسسه ما مربوط به افرادی است که می‌خواهند صفحه‌های خورشیدی نصب کنند.»

او معتقد است: «بعضی از مردم و صاحبان مشاغل به بحران‌های زیست‌محیطی اهمیت می‌دهند اما دغدغه اصلی آنها این موضوع نیست و عمدتا از مسأله دیگری احساس نگرانی می‌کنند و آن هم حساب دخل‌وخرجشان است. آنها به سود و زیان‌های خود نگاه می‌کنند و مبالغی را که برای تأمین انرژی می‌پردازند در اولویت خود قرار می‌دهند و در نهایت به این نتیجه می‌رسند که مخارج‌شان در حوزه انرژی به طور تصاعدی در حال افزایش است.»

لازمه گذر از بحران‌های انرژی در آینده نزدیک

به نظر می‌رسد بحران افزایش قیمت گاز همان تلنگری بود که بریتانیا نیاز داشت تا تصمیمی برای تغییر در انتخاب روش تأمین انرژی بگیرد. مسأله‌ای که در آینده‌ای نه‌چندان دور بحران جدی بسیاری از کشورها خواهد بود. با تمام اینها، مسأله انرژی برخلاف بعضی از بحران‌ها که شاید مدیریت آن بسیار هزینه‌بر و پر دردسر است، راهکارهای مشخص و دقیقی دارد. به عنوان مثال، دولت‌ها می‌توانند با درنظرگرفتن طرح‌های تشویقی برای مردم، زمینه را برای افزایش تقاضای نصب سلول‌های خورشیدی در بام‌های منازل مسکونی فراهم کنند.

 

غیر از طرح‌های حمایتی که بخشی از هزینه‌های تهیه سلول‌های خورشیدی از سمت دولت تأمین شود درنظرگرفتن طرح‌های مشارکتی برای آپارتمان‌ها هم از راهکارهایی است که در کشورهای دیگر از آن بسیار استقبال شده است؛ سلول‌هایی که با هزینه تمام ساکنان یک آپارتمان تهیه می‌شود و به طور مشترک انرژی مصرفی واحدهای مختلف را در ساعات مختلف شبانه روز تأمین می‌کند. توانمندسازی مردم برای شرکت در این طرح‌ها باعث می‌شود افراد با جامعه خود ارتباط بیشتری برقرار کرده و احساس کنند برای حل بحران‌های زیست‌محیطی می‌توانند گام‌های مؤثری بردارند. آزمایش دیگری که در آکسفورد و با همکاری شوراهای محلی و شرکت‌های انرژی انجام شده به مردم اجازه می‌دهد انرژی حاصل از صفحه‌های خورشیدی و باتری‌ها را با هم مبادله کنند.

این راهکار بسیار جدیدی است اما می‌تواند مقرون به صرفه‌تر از گاز و برق باشد. از طرفی عایق‌کردن دیوارهای خانه‌های مسکونی از دیگر راه‌هایی است که می‌تواند در کاهش میزان مصرف انرژی بسیار اثرگذار باشد. بودجه‌های حمایتی هر چند اندک در این زمینه می‌توانند از هدر رفتن مقدار زیادی انرژی در فصل‌های گرم و سرد جلوگیری کند. دغدغه انرژی چیزی نیست که بشود به آن به شکل یک مسأله غیرضروری نگاه کرد و روبه‌رو شدن با آن را به تعویق انداخت، زیرا همین حالا با تغییرات آب‌وهوایی مواجهیم که به وضوح از بحران‌هایی خبر می‌دهد که گذر از آنها به هیچ وجه راحت نیست.

سازمان انرژی‌های تجدید پذیر وزارت نیرو در ایران نیز مدتی است طرح برق خود تأمین خورشیدی را در قالب «برق امید» ارائه کرده است. هموطنانی که علاقه‌مند باشند از جزئیات این طرح و هزینه‌های آن مطلع شوند و انرژی خانه خود را از طریق انرژی‌های پاک و سبز تأمین کنند، می‌توانند به بخش انرژی‌های تجدید پذیر وزارت نیرو به نشانی www.satba.gov.ir مراجعه کنند.

قصه‌ای کوتاه از تصمیمی بزرگ

وقتی جان تاپهام ـــ که حرفه اصلی‌اش مهندسی هواپیماست برای اولین‌بار به فکر استفاده از صفحات خورشیدی روی پشت بام خانه‌اش در شمال ولز افتاد ـــ محاسبات اولیه‌اش او را ناامید کرد. در اواخر آذر ۱۴۰۰/۲۰۲۱ بود که قبض‌های برق و گاز در بریتانیا حدود ۱۲درصد افزایش یافته بود و حساب‌وکتاب تاپهام نشان می‌داد پس‌اندازی که دارد برای تجهیز خانه‌اش به صفحه‌های خورشیدی اصلا کافی نیست. در بهمن۱۴۰۰ سازمان تأمین انرژی بریتانیا اعلام کرد سقف قیمت انرژی تا ۵۴درصد افزایش خواهد داشت و میانگین قبض برق و گرمایش خانه از ۱۲۷۷پوند (حدود ۴۶میلیون تومان با توجه به نرخ برابری پوند با ریال در اوایل اردیبهشت۱۴۰۱) به ۱۹۷۱ پوند (اندکی بیش از ۷۰ میلیون تومان) در سال می‌رسد. قبل از این افزایش قیمت سرسام‌آور، قبض برق ماهانه تاپهام به ۱۰۴پوند (نزدیک به سه میلیون و ۷۰۰هزار تومان) می‌رسید اما با افزایش قیمت‌ها او باید حدود ۳۰۰پوند (حدود ۱۰میلیون و ۷۰۰هزارتومان) پرداخت می‌کرد.
​​​​​​​
تاپهام به این فکر افتاد با استفاده از دستگاه هوشمندی که میزان مصرف انرژی وسایل خانه را اندازه‌گیری می‌کند، ببیند وسایل برقی خانه‌اش چه میزانی مصرف دارند. او متوجه شد بسیاری از وسایل برقی، انرژی بالایی مصرف می‌کنند و نمی‌شود آنها را از برنامه عادی و روزانه زندگی حذف کرد. تاپهام با کمی حساب و کتاب تصمیم گرفت هزینه سنگین تجهیز خانه‌اش را به سلول‌های خورشیدی انجام دهد، زیرا محاسباتش نشان می‌داد این هزینه طی سال‌های آینده رقم پرداختی قبض‌های برق و گازش را به شکل قابل توجهی کاهش خواهد داد. او با خرید باتری‌های لازم و سلول‌های خورشیدی، بام خانه‌اش را به سیستم تأمین انرژی جدید مجهز کرد و حالا با این که باز هم قبض برق و گاز می‌پردازد اما این هزینه برایش به نصف مبلغ قبلی کاهش پیدا کرده است. او با استفاده از باتری‌هایی که برای صفحات خورشیدی تهیه کرده، انرژی اضافه جمع‌آوری شده را ذخیره می‌کند تا در روزهایی که هوا ابری است یا در طول شب، بتواند باز هم از انرژی خورشیدی استفاده کند.

مریم ملی گروه دانش / روزنامه جام جم