سردردها خبر می‌دهند از سرّ درون

مثلا اگر درد در ناحیه و جهت مشخصی از پشت سر باشد، گفته می‌شود نشانه‌ای از مشکل خاصی است یا اگر سردرد سبک یا سنگین باشد، علامتی از سوءمزاج است که بر‌اساس آن، نوع سردرد و علت بروز و راهکار درمانی آن ارائه می‌شود.

برای این که بدانیم این نوع مطالب تا چه میزان واقعیت دارد با دکتر زهرا سربازحسینی، پزشک و متخصص طب‌سنتی گفتگو کرده‌ایم.

در کتب طب‌ سنتی به حدود 28‌نوع سردرد اشاره شده است. برای هر سردردی علائم، علل و درمان اختصاصی مطرح شده است.

از دیدگاه طب‌سنتی سردردها یا به دلیل وجود مشکل در خود سر هستند یا ناشی از مشکل در یک عضو دیگرند.

سردردهای ناشی از مشکلات خود سر عمدتا ناشی از سوءمزاج‌ها هستند که به دو دسته سوءمزاج ساده و سوءمزاج مادی تقسیم می‌شوند.

سردردهایی با احساس سبکی‌ (سوء‌مزاج ساده)

سردردهای ناشی از سوءمزاج ساده معمولا همراه با احساس سبکی در سر و خشکی بینی است که دودسته سردردهای گرم و سرد دارد.

در سردردهای گرم، احساس گرمی در سر، تشنگی و خشکی دهان، بی‌خوابی، سوزش سر و چشم، صدا در گوش و تشویش حواس وجود دارد. این افراد اغلب تمایل به چیزهای سرد دارند و قبل از شروع سردرد در تماس با حرارت، آفتاب یا آتش بوده یا خوراکی‌های گرم مصرف کرده‌اند.

در مقابل در سردردهای سرد، احساس سرما در سر، اختلال در حواس بدن، تمایل درد به پشت‌سر و افزایش سردرد در سردی هوا مثل صبح و شب و تمایل به گرمی‌ها مطرح است. این افراد اغلب پیش از شروع سردرد با هوا یا آب سرد یا برف تماس داشته یا از خوراکی‌های سرد مانند بستنی، آب‌یخ و... مصرف کرده‌اند.

سردرد‌هایی با احساس سنگینی‌ (سوءمزاج مادی)

برخلاف سردردهای گرم و سرد ناشی از سوءمزاج ساده، سردردهای ناشی از سوءمزاج مادی معمولا با احساس سنگینی در سر تظاهر می‌کنند.

اگر این احساس سنگینی همراه با احساس گرمی در سر باشد، سردرد ناشی از سوءمزاج دموی یا صفراوی است.

سوءمزاج یعنی خارج شدن مزاج اصلی بدن از حد تعادل. در سردردهای ناشی از سوءمزاج دموی (گرم و تر)، رنگ چهره سرخ است و در اثر غلبه خون، شیرینی دهان و کسالت ایجاد می‌شود.

معمولا درد همراه با ضربان بوده و بعد از خوردن مواد شیرین و گرم تشدید می‌شود اما در سردردهای ناشی از سوءمزاج صفراوی (گرم و خشک) رنگ چهره و چشم زرد است و در این حالت نشانه‌های غلبه صفرا مثل تلخی و خشکی دهان، تشنگی و بی‌خوابی دیده می‌شود.

از طرف دیگر اگر همراه با احساس سنگینی، احساس سردی در سر ایجاد شود، سردرد ناشی از سوءمزاج بلغمی و سوداوی است. سردردهای ناشی از سوءمزاج بلغمی (سرد و تر)، رنگ چهره سفید و تمایل درد به پشت‌سر است.

هنگام نیمروز و گرمی هوا و با گرم‌کردن موضعی، درد سر تسکین پیدا‌کرده و هنگام شب و سردی هوا با آشامیدن آب سرد و خوراکی‌های با مزاج سرد یا با سردکردن موضعی، سردرد تشدید می‌شود. در سردردهای ناشی از سوءمزاج سوداوی (سرد و خشک)، رنگ چهره تیره، حساسیت بیش از اندازه به نور و صدا و بو، بی‌خوابی و افکار آزار دهنده ایجاد می‌شود.

سردردهای ناشی از مشکلات عضوی

علاوه بر انواع سردردهای با سوءمزاج ساده(سبک) و سوءمزاج مادی(سنگین) که ناشی از مشکلات خود سر هستند، تعدادی از سردردها به دلیل مشکلات اعضای دیگر بدن رخ می‌دهند که در این نوع، توجه به محل سردرد مهم است.

اگر سردرد در قسمت ملاج باشد و فرد همراه با این سردرد، مشکلات معده داشته باشد این سردرد ناشی از بیماری معده است. در مشکلات کبدی معمولا درد در سمت راست سر تظاهر می‌کند و در مشکلات مربوط به طحال اغلب سردرد در سمت چپ بروز می‌کند.

اگر درد در جلوی سر باشد، مربوط به مشکلات صفاق و بافت همبند پوشاننده اعضای داخل شکم است و اگر این سردرد همراه با بدبویی در بینی و دهان بوده و با گرسنگی و حرکت‌کردن تشدید پیدا کند و با سیری و استراحت بهتر شود احتمالا ناشی از میکروب‌های گوارشی است.

جالب است بدانید اگر سردرد پس از زایمان یا سقط و اختلالات قاعدگی در خط میانی سر یا فرق‌سر ایجاد شود این درد به دلیل مشکلات رحمی است.

در سردرد پشت‌سر که مایل به چپ یا راست باشد باید مشکلات کلیوی همان سمت را در نظر گرفت و اگر هر دو کلیه دچار مشکل باشد احتمال این که درد در هر دو جانب پشت‌سر ایجاد شود، وجود دارد.

اگر سردرد جلوی سر مایل به وسط باشد و بیمار پیش از سردرد احساس مورمورشدن دست‌ها به سمت سر داشته باشد، این سردرد ناشی از مشکلات دست‌هاست.

در منابع طب‌سنتی در مورد سردردهای با منشأ پرفشاری خون، الگوی خاصی مطرح نشده اما معمولا در پی افزایش فشار خون، سردرد، در ناحیه پشت سر یا کل سر بروز می‌کند.

سردردهای دیگری هم در کتب طب‌سنتی مطرح‌شده مانند سردرد ناشی از ضربه، سقوط، شکستگی، بوهای شدید و حرکات شدید. باید توجه داشت برای درمان سردرد تشخیص علت آن بسیار مهم است.

ابتدا فرد می‌تواند با کمک‌گرفتن از برخی اقدامات و تدابیر به بهبود شرایط خود کمک کند و اگر احساس بهبودی نداشت حتما به پزشک مراجعه کند.

توصیه‌های عمومی در سردردها

استراحت جسمی، ذهنی و حواس ظاهری به‌خصوص در سردردهای گرم بسیار کمک‌کننده است.

کنترل ورودی چشم و گوش، افزایش آرامش روانی فرد، پرهیز از استرس، خشم و غم در مهار سردردها مهم است.

پرهیز از پرخوری و اجتناب از مصرف خوراکی‌های نفاخ مانند حبوبات، سبزیجاتی مانند تره، شاهی، نعنا، سیر و پیاز خام، پرهیز از نوشیدن مایعات روی غذا و خوردن لبنیات با غذا در کنترل سردرد بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

اجتناب از خوابیدن بلافاصله پس از غذا به‌خصوص هنگام روز و در وعده ناهار موجب کاهش سردردها خواهد شد.

اگر فرد یبوست دارد، حتما باید برای رفع آن اقدام کند تا شدت و تکرار سردردها کاهش پیدا کند.

از مهم‌ترین تدابیر التیام سردرد، ماساژ دست و پا و قرار دادن دست و پا در آب گرم است که بسیار توصیه شده به‌خصوص اگر باعث به خواب رفتن فرد شود.

در بعضی شرایط بیماری، انجام خون‌گیری مثل فصد یا حجامت ممکن است به بهبودی کمک کند که تشخیص آن به عهده پزشک است.

توجه به ورزش مناسب به‌خصوص ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات گردن و شانه با افزایش خون‌رسانی به سر می‌توانند بسیار موثر باشند.

فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم