خانه‌تکانی در بخش خبر

به گزارش جام جم، به‌ نظر می‌رسد با تغییراتی که در معاونت سیاسی رسانه ملی صورت گرفته، نفسی تازه در بخش‌های خبری دمیده شده و تلاش بر این است با تغییر در اولویت‌بندی ارزش‌های خبری، توجه ویژه‌ای به گفت‌وگوها، دربرگیری و تازگی اخبار داشته باشند و مرجعیت خبری صداوسیما را که برخی منتقدان نسبت به جایگاه آن، خرده می‌گرفتند‌، حفظ کنند. در اینجا نگاهی به‌تازگی این رویکرد داشتیم و در گفت‌وگو با رئیس خبرگزاری صدا و‌ سیما، فعالان سیاسی، کارشناسان حوزه خبری و گویندگان به جزئیات تغییرات بخش‌های خبری پرداخته‌ایم و نگاه‌شان را نسبت به ابعاد گوناگون این واقعه بررسی کردیم. همچنین کارشناسان پیشنهادهایی هم ارائه دادند که بخش‌های خبری با قوت بیشتری در مسیر پویایی قرار بگیرد.

گفت‌وگو با حسن عابدینی سرپرست خبرگزاری صداوسیما
صفر تا ۱۰۰ تغییرات در بخش‌های خبری

دکتر حسن عابدینی، سرپرست خبرگزاری صدا و سیما درباره تغییرات و هم‌افزایی بخش‌های خبری، ساماندهی نیروهای انسانی در حوزه خبر، تحولات در بخش ساختار گفت‌و‌گوهای خبری و ... صحبت کرده است.

اتفاقاتی که اخیرا در بخش‌های خبری شاهد هستیم بر‌اساس چه معیارهایی رخ داده و چه اهدافی را دنبال می‌کنید؟

هر بنگاه خبری در دنیا دو هدف اصلی را در دستور کار خودش قرار می‌دهد؛ اولین نکته سرعت در انتقال اطلاعات و دوم کاهش هزینه‌هاست. طبعا حوزه خبر رسانه ملی هم‌چنین دستور کاری را دارد؛ چرا که در دهه سوم قرن ۲۱ باید گردش اطلاعات در سریع‌ترین زمان ممکن در اختیار مخاطب قرار بگیرد. پیش از این ساختار حوزه خبر در صداوسیما ساختار بروکراتیک و ساختار اداری بود. این ساختار باید به یک ساختار پویای خبری و چابک برای سرعت بخشیدن در پوشش رخدادها تبدیل شود. هم‌زمان باید در چهار وجه آن تغییراتی صورت بگیرد که یکی از آنها، تغییرات در ساختار خبر و چارت تشکیلاتی است. دوم تغییرات در محتوا، سوم هم‌افزایی نیروی انسانی و چهارم هم تغییرات در ابزارها و امکانات و فناوری هست. اینها در گذر زمان به مرور در برخی از این چهار حوزه صورت گرفته اما متناسب با نیاز روز این اتفاق نیفتاده است. بنابراین یکی از بحث‌های جدی هم‌افزایی نیروی انسانی است. از این جهت که در حوزه معاونت سیاسی که مسؤولیت خبر را برعهده دارند، بخشی از خبرنگاران در شبکه خبر مستقر بودند و بخشی دیگر در خبرگزاری صداوسیما و عده‌ای دیگر از خبرنگاران در رادیو و حتی در مقطعی در پخش اخبار سیما مستقر بودند. این موضوع در حوزه دبیران و سردبیران هم اتفاق افتاده بود که بخشی از آنها در همین چهار حوزه یعنی پخش اخبار سیما، شبکه خبر، اخبار رادیو و خبرگزاری صداوسیما مستقر بودند. این موضوع در مورد تصویربرداران و البته تدوینگران هم صدق می‌کرد و آنها نیز چنین وضعیتی داشتند؛ لذا یکی از موضوعات این بود که این هم‌افزایی برای گسترش تور خبرگیری در صداوسیما صورت بگیرد.

منظور از تور خبرگیری چیست؟

یعنی این‌که روزانه ممکن است در تهران که پایتخت است، حدود ۷۰ یا ۸۰ برنامه خبری اتفاق بیفتد که نیاز داشته باشد خبرنگاران در کانون آن رویداد حضور داشته باشند. این می‌تواند در چارچوب مسابقات ورزشی، مصاحبه‌های مطبوعاتی یا افتتاحیه‌ها و رویدادهایی که روزمره اتفاق می‌افتد، باشد. اما در خبرگزاری تعداد خبرنگاران و تیم خبری شامل دوربین و امکاناتی که هست طبعا به این تعداد نیست. بنابراین خود به خود امکان پوشش خبری بخشی از آنها وجود نداشت. متقابلا در کنارش شبکه خبر تعدادی خبرنگار و تصویربردار داشت که آنها هم تعدادشان به اندازه پوشش این رویدادها نبود. از این‌رو بیشتر اوقات اتفاق می‌افتاد که برای یک رویداد هم خبرگزاری صداوسیما با لوگوی خودش، خبرنگار و تصویربردار خودش می‌رفت و هم این‌که همزمان شبکه خبر با خبرنگار و تصویربردار خودش برای پوشش این رویداد اقدام می‌کرد. اما در کنارش چندین رویداد اتفاق می‌افتاد که نه خبرگزاری صداوسیما حضور داشت و نه خبرنگار شبکه خبر.

پس با این اتفاق یعنی برخی رویدادها از دسترس خارج می‌شد و پوشش داده نمی‌شد؟

بله، این باعث می‌شد بخشی از رویدادها از دسترس خارج شده و خبرنگاران نتوانند آنها را پوشش بدهند. هم‌افزایی باعث می‌شود مدیریت متمرکزی داشته باشیم. یعنی تعداد خبرنگاران که متشکل از خبرنگاران رادیو، شبکه خبر و خبرگزاری صداوسیما هستند مدیریت واحدی پیدا کنند و این امکان وجود داشته باشد که تعداد بسیاری از رویدادها پوشش داده شود و این معنای گسترش تور خبرگیری است.

منظورتان این است که این ادغام باعث می‌شود که در راستای کیفیت این اتفاق بیفتد و همه رویدادها به شکل یکسان پوشش داده شود؟

واژه ادغام اصلا واژه مناسبی برای این موضوع نیست؛ بلکه هم‌افزایی است. ادغام یعنی یکی از این واحدها در دیگری چنان هضم می‌شود که هویتش از بین می‌رود. در صورتی که در این هم‌افزایی که صورت می‌گیرد، هویت‌ها باقی مانده است. یعنی الان در شبکه خبر به‌عنوان تنها شبکه اطلاع‌رسانی صداوسیما که به لحظه رویدادها را پوشش می‌دهد، برنامه دارد. به همین دلیل شبکه خبر و خبرگزاری سر جای خودشان قرار دارند و خبرگزاری کار پردازش خبر را انجام می‌دهد. بنابراین نه شبکه خبر در خبرگزاری ادغام شده و نه خبرگزاری در شبکه خبر. بنابراین وضعیتی که الان وجود دارد این است که برای یک رویداد مشابه یک خبرنگار و یک تصویربردار از خبرگزاری می‌رود و یک خبرنگار و یک تصویربردار از شبکه خبر؛ بنابراین اگر یکی شود، طبعا هزینه‌ها کاهش پیدا کرده و سرعت افزایش پیدا می‌کند.

در حال حاضر چه اتفاقی برای پژوهشگران رخ می‌دهد، آنها قرار است چه کمکی به خبرنگاران برای رویداهای خبری داشته باشند؟

یکی از پشتیبانان خبر پژوهشگران هستند که پیش از این پژوهش یک اداره کل جدا از خبرگزاری بود و آنها برای خودشان پژوهش انجام می‌دادند که ممکن بود خبرگزاری به اندازه کافی نتواند از توان آنها استفاده کند؛ چرا که آنها دو مجموعه مجزا بودند. یعنی آنها چند روز روی یک رویداد کار کنند و بعد حاصل آن پژوهش را به ما ارائه کنند. در صورتی که آن خبر در عمل زمانش گذشته بود و قابلیت استفاده را نداشت. الان آن پژوهشگران در گروه‌های تخصصی که ما شکل دادیم، تجمیع شدند. بنابراین وقتی می‌خواهیم مثلا درباره صنعت خودرو گزارش بزنیم، بلافاصله آنها سابقه این قضیه، آسیب‌ها و چالش‌ها را در اختیار خبرنگاران قرار می‌دهند تا آن خبرنگار بتواند بی‌زحمت و بی‌درنگ از آن استفاده کند. نکته بعدی گروه‌های تخصصی است که شکل گرفته. زمانی این ظرفیت وجود داشت که یک نفر بتواند علوم عقلی و نقلی یا آفاق و انفس را در یک دوره کوتاه یاد بگیرد. الان کارها به‌قدری تخصصی شده که یک خبرنگار نمی‌تواند در عین حال که خبر دفاعی را پوشش می‌دهد، خبر سیاسی‌، پزشکی و ورزشی را هم پوشش بدهد. پیشتر ما پنج گروه تخصصی در خبرگزاری صداوسیما شامل گروه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و اجتماعی داشتیم اما در حال حاضر گروه‌ها افزایش و تخصصی‌تر شده‌اند.

از چه زمانی این اتفاق برای گروه‌های خبری رخ داده و در حال حاضر چند گروه خبری داریم و با چه هدفی شکل گرفته است؟

از سه چهار هفته پیش این گروه‌ها به ۳۵ گروه تقسیم شده است. به این صورت که قبلا گروه اقتصادی یک سردبیر واحد داشت اما الان گروه اقتصادی ما به یک گروه بورس، یک گروه صنعت و معدن، یک گروه بانک و بیمه، یک گروه بازار و تجارت، یک گروه مسکن و شهرسازی و یک گروه حمل و نقل تبدیل شده است. بنابراین گروه اقتصادی هم متفاوت از قبل شده است. یعنی کسی که در حوزه اقتصاد کلان خبرنگار است، حتما متفاوت از خبرنگاری است که در حوزه بورس فعالیت می‌کند، چرا که شاید ۱۰ سال پیش بورس دغدغه مردم نبود اما الان دغدغه است؛ بنابراین باید خبرنگار متخصص بورس داشته باشیم که اطلاعات مناسب در اختیار مردم قرار بدهد. به همین دلیل گروه‌های تخصصی شکل گرفته است.

آیا این اقدام در بخش خبرهای خارجی هم پیش آمده است؟

حوزه اخبار خارجی هم همین حالت است. یعنی گروه رسانه‌های بیگانه، گروه مترجمان و گروه اخبار بین‌الملل که این سه گروه با سه سردبیر در اخبار خارجی فعالیت می‌کنند. این در حوزه تولید خبر است اما در حوزه انتشار خبر ما شاهد این بودیم که برخی از بخش‌های خبری به صورت موازی‌کاری صورت می‌گرفت. مثلا تیتر امشب در شبکه خبر برنامه گفت‌و‌گو‌محور است که از ساعت ۲۲ و ۱۵دقیقه تا ۲۳ پخش می‌شود. بعد در شبکه ۲ گفت‌و‌گوی ویژه خبری در ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه بود. این دو مدیریت واحد دارند؛ چون هر دو زیرمجموعه معاونت سیاسی هستند. به همین دلیل لازمه هر برنامه گفت‌وگو محور این است که باید بهانه خبری داشته باشد. یعنی به آن رویداد در آن روز خاص در بخش‌های خبری پرداخته شده باشد. به همین دلیل بیشتر اوقات اتفاق می‌افتاد موضوع گفت‌وگوی ویژه خبری با موضوع تیتر امشب یکی بود و نمی‌شد انتظار داشت مردم هر دو را تماشا کنند. بنابراین باید برای این موازی کاری تدبیر می‌شد و تدبیرش این بود که به جای گفت وگوی خبری شبکه دو، الان تیتر امشب با عنوان گفت و گوی ویژه، همزمان از شبکه دو و خبر پخش می‌شود. از این رو مخاطب می‌تواند ساعت ۲۱ تا ۲۱و۴۵ دقیقه خبر را ببیند و بعد گفت‌وگوی ویژه شروع می‌شود. بعد هر کسی که خواست ادامه بحث را مشاهده کند آن را از شبکه خبر دنبال می‌کند. از این رو این تدبیر در چارچوب حذف دیگری نبوده بلکه در چارچوب مدیریت هوشمند کنداکتور صورت گرفته که از موازی کاری‌ها جلوگیری کند. در برخی بخش‌های خبری دیگر هم این مدیریت هوشمند و یکپارچه انجام شده است. بنابراین هیچ ادغامی صورت نگرفته است.

طبق همین کنداکتور هوشمندانه‌ای که در بخش خبر می‌چینید، در روزهای آینده تغییرات دیگری خواهیم داشت؟

در روزهای آینده شاهد تغییرات خاصی نخواهیم بود اما برنامه‌ای هست که در آینده بخش‌های خبری تخصصی ایجاد شود یا این‌که کنداکتور باید حالت انعطاف پذیری داشته باشد. از این رو ممکن است طبق روالی که همه شبکه‌های دنیا دارند، برنامه‌های تازه‌ای تولید شود اما اتفاق خاصی که به حذف برخی بخش‌های خبری در شبکه‌های دیگر منجر شود، حداقل الان مد نظر نیست. یعنی همه چیز در چارچوب یک برنامه‌ریزی انجام می‌شود.

در آینده این پویایی و به روزرسانی هر چند وقت یک‌بار در بخش خبر صورت خواهد گرفت؟

یک خبر برای این‌که در کنداکتور قرار گیرد، باید سه پایه اصلی و سه مؤلفه اصلی داشته باشد. یکی این‌که ارزش خبری دارد یا نه. یعنی هر رویدادی را نمی‌توان از تلویزیون پخش کرد، چون ممکن است افرادی که مایلند آن را دنبال کنند، تعداد کمی باشند بنابراین فراگیر بودن آن خبر مهم است. دوم این‌که آیا مخاطب مایل به پیگیری آن هست یا نه؟ سوم این‌که در چارچوب اسناد بالادستی هست یا خیر؟ چراکه در دوره جدید ما چند موضوع را در حوزه محتوا دنبال می‌کنیم که یکی از آنها سندمحور بودن است. یعنی معتقدیم گزارش‌ها، رویدادها و جریان‌های خبری که ایجاد می‌شود، باید مبتنی بر یک سند بالادستی باشد.

در این باره مثالی می‌زنید؟

مثلا وقتی ما برای انتخابات تبلیغ می‌کنیم، مردم شرکت می‌کنند و نماینده‌ها وارد مجلس شده و طرح و لایحه‌ای را به قانون تبدیل می‌کنند. اما گاهی اوقات این قانون بر زمین می‌ماند. مثلا درباره تصرف سواحل و قوانینی که وجود دارد، چند سال است مانده. از این رو رسانه باید با جدیت بیاید و این قانونی را که چند سال روی زمین مانده، مطالبه کند و زمینه برای اجرای آن مهیا شود.

یعنی شما معتقدید رسانه کنار دولت قرار بگیرد و قوانین را مطالبه‌گری کند؟

خوشبختانه دولت، مجلس و قوه قضاییه در این زمینه‌ها یعنی اجرای قانون کاملا همسو هستند. از این رو، اگر رسانه هم وارد میدان شود، حتما می‌توان سریع‌تر قانون به زمین مانده را به مرحله اجرا در آورد. یا بحث مجوزها کسب‌وکار که کشور ما نیاز به اشتغال‌زایی فراوان دارد. یکی از موضوعاتی که مانع اشتغال‌زایی می‌شود، بحث مربوط به تاخیر در دادن مجوزهای کسب‌وکار است. در صورتی که همه نهادها تاکید بر اجرایی شدن این قانون دارند بنابراین با جریان‌سازی رسانه‌ای، قانونی که زمین مانده را می‌توان به مرحله اجرایی رساند. از این رو رسانه در این زمینه هم می‌تواند فعالیت‌های مؤثری داشته باشد. البته موضوعات فراوانی هست که می‌تواند در اولویت قرار گیرد و زمینه اجرای آن را فراهم کرد. این در حوزه محتواست. در حوزه فرم و شکل هم تلویزیون چون مبتنی بر تصویر است، باید زیبایی شناسی تصویر را هم رعایت کند. همه رسانه‌ها در دنیا گاهی گرافیک و رنگ ودکور را هم تغییر می‌دهند، چون خبر صرفا این نیست که فقط اعلام شود بلکه خبر در تلویزیون باید مبتنی بر سرعت، خلاقیت و زیبایی شناسی باشد البته آموزش یکی از رکن‌های اساسی در این زمینه است که باید دانش همه کسانی که در حوزه خبر فعالیت می‌کنند به‌روز شود.

محمدکاظم انبارلویی، فعال سیاسی و رسانه و عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی:

پشت تغییرات بخش‌های خبری، اتاق فکری قوی وجود دارد

محمدکاظم انبارلویی، فعال سیاسی و رسانه با مثبت دانستن تحولات در بخش‌های خبری سازمان صدا و سیما می‌گوید: خوشبختانه و با حضور دکتر پیمان جبلی به عنوان رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ،تحولات مثبتی به‌خصوص در بخش‌های خبری این سازمان رخ داده و مردم این موضوع را به‌خوبی احساس می‌کنند. اتفاقات جدید در بخش‌های خبری هم اقدام مثبتی است که در این روزها توسط رسانه ملی انجام گرفته است.

وی می‌افزاید: البته پیشنهادهایی هم دارم و این‌که مسؤولان رسانه ملی باید روی خبرهای خوب هم سرمایه‌گذاری کنند و درباره دستاوردهای انقلاب بیش از گذشته صحبت شود و زیبایی‌های زیست مردم بر اساس فرهنگ اسلامی در بخش‌های خبری منعکس شود. برنامه‌هایی مثل «بدون تعارف» عمق زیبای‌های انقلاب و زیبایی‌های زیست مردم با فرهنگ اسلامی را به نمایش می‌گذارد و در بخش‌های دیگر خبری سازمان نیز باید روی این نوع خبرها به عنوان اخبار اصلی سرمایه‌گذاری شود.

عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه بیان می‌کند: نقد دولت و مسؤولان باید قوی‌تر از قبل در رسانه ملی ادامه پیدا کند. البته این نقدها باید سمت و سوی اصلاح داشته باشد، نه کد دهی به عناصر ضد انقلاب و دشمنان ملت ایران باشد. خبرهای بد باید با رویکردی صحیح و هوشمندانه، جامعه را به سمت اصلاح سوق دهد. رویکرد جدید سازمان صداوسیما در برخورد با مسؤولان، بسیار مثبت است که امیدوارم این سازمان با تدابیر جدید و هوشمندانه بتواند ابتکار عمل را از رسانه‌های بیگانه، دشمنان انقلاب و ملت ایران در بخش تولید خبر بگیرد.

انبارلویی تصریح می‌کند: پشت تغییرات بخش‌های خبری یک اتاق فکر قوی وجود دارد که بسیار هوشمندانه عمل کرده است. رهبر معظم انقلاب بارها تاکید کرده‌اند باید یک اتاق فکر قوی و هوشمند در رسانه ملی وجود داشته باشد و من فکر می‌کنم در دوره دکتر جبلی این اتاق فکر به وجود آمده و هوشمندانه عمل می‌کند و رسانه ملی رو به اصلاح است.

مهدی خانعلی‌زاده از لزوم تغییرات در خبررسانی می‌گوید:

مردم تغییرات مثبت خبر را احساس کردند

مهدی خانعلی‌زاده، پژوهشگر مطالعات بین‌الملل و کارشناس رسانه درباره تغییرات در بخش‌های خبری سازمان صداوسیما توضیح می‌دهد: تغییرات جدید در سازمان صداوسیما خصوصا در معاونت سیاسی سازمان و بخش خبر را می‌توان در دو بعد محتوا و فرم مورد بررسی قرار داد. این تغییرات در بخش محتوایی به قدری مشخص و عیان بوده که هم مردم و هم جامعه خبری این تغییرات مثبت را کاملا احساس کرده‌اند و به همین علت است برخی افراد در فضای مجازی در تلاش هستند به این موضوع واکنش منفی داشته باشند. بخش خبری در این ماه‌ها توانسته کار خود را به‌خوبی پیش ببرد و اقدامات مثبت و رو به جلویی در حوزه بهبود کیفیت، ارتباط با مخاطب و پیگیری واقعی دغدغه مردم انجام دهد.

وی ادامه می‌دهد: تبدیل سازمان صداوسیما از روابط‌عمومی حاکمیت به رسانه حاکمیت بزرگ‌ترین اتفاقی بوده که در این ماه‌ها رخ داده است. البته با توجه به روند طولانی‌مدت محافظه‌کارانه در حوزه خبر، اقدامات این ما‌ه‌های اخیر بسیار درخشان بوده و امیدواریم این مسیر و موارد نقطه‌ای، به‌زودی به یک جریان فعال و تاثیرگذار تبدیل شود.

خانعلی‌زاده با اشاره به عادت ساختارسازی شکلی در تمام کشور تشریح می‌کند: در حوزه فرم نه‌تنها در صداوسیما و حوزه خبر، بلکه در تمام کشور به ساختارسازی‌های شکلی عادت کرده‌ایم. مثلا وقتی می‌خواهیم دانشگاهی بسازیم به یک ساختمان، چند کلاس، یک استاد و دانشجو فکر می‌کنیم و به الزامات دیگر توجهی نمی‌کنیم. البته در گذشته اقدامات ارزشمندی انجام شده اما در مجموع فرآیندی که در شبکه خبر، خبرگزاری صداوسیما و باشگاه خبرنگاران جوان انجام شده بود بیش از این‌که عمق داشته و نیت و اقدامی در پشت آن وجود داشته باشد و تحولاتی در حوزه خبر رقم بزند حالات شکلی داشته است.

وی می‌افزاید: این بخش‌های مختلف به این شکل تاسیس شده‌اند که چون همه جای دنیا یک شبکه خبر و محل تربیت خبرنگار دارند ما هم باید داشته باشیم و تمام این کارها صرفا به‌صورت فرمی، شکلی و ظاهری بوده است.

تهیه‌کننده و مجری سابق سازمان صداوسیما در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید: اقدام اخیر که نام ادغام و هم‌افزایی را یدک می‌کشد کمک می‌کند بروکراسی شکلی کار کنار گذاشته شود و هم‌افزایی در بخش خبری واقعا اتفاق بیفتد و کیفیت این فرم به خروجی باکیفیت‌تر در حوزه خبر منجر شود. البته باید توجه داشت یک‌سری ساختارها برای مخاطبان به عادت تبدیل شده است. خاطره جمعی مردم ایران به اخبار ساعت ۱۴ و ۲۱ از شبکه یک عادت شده است و بعد از جمع‌آوری این بخش‌های خبری باید منطبق بر خواست مخاطب باز طراحی صورت گیرد.

وی ادامه می‌دهد: انحصار و تجمیع بخش‌های مختلف خبری زمینه را برای هم‌افزایی این بخش فراهم کرده و فواید بسیاری دارد که مهم‌ترین این فواید این است که دیگر پرکردن بخش‌های خبری در اولویت شبکه‌ها نیست. در گذشته و قبل از اجرایی‌شدن طرح هم‌افزایی مثلا شبکه یک باید یک تیم مفصل خبری داشت که داده‌های خبری اخبار ساعت ۲۱ را تامین کند. شبکه خبر هم باید از یک تیم دیگر بهره ببرد که داده‌های خبری ساعت ۲۱ شبکه خبر را تامین کند. حالا شبکه‌های دیگر هم بودند که تیم‌های مختلف خبری داشتند. قاعدتا سخت بود که بخواهیم نفرات زیاد و باکیفیت را در حوزه خبر پیدا کنیم که برای هر شبکه و به‌صورت شبانه‌روزی فقط خبر تولید کنند و همین مساله باعث شده بود افت کیفیت را در اخبار شبکه‌های مختلف شاهد باشیم.

خانعلی‌زاده در پایان با اشاره به چاقوی دولبه بودن طرح هم‌افزایی تشریح می‌کند: اقدام اخیر معاونت سیاسی سازمان صداوسیما زمینه را برای استفاده بهینه از نیروی انسانی، بهره‌مندی بیشتر و افزایش بهره‌وری نیروهای باکیفیت خبری فراهم می‌کند و به‌جای این‌که سه بخش خبری متوسط و حتی رو به پایین داشته باشیم اکنون یک بخش خبری خوب و باکیفیت رو به بالا خواهیم داشت. این هم‌افزایی در بخش خبر اقدام بسیار مناسبی است اما یک چاقوی دولبه است که اگر به کیفیت آن توجه نشود و در مسیر هم‌افزایی نتواند آن‌طور که باید پیش برود می‌تواند آسیب هم داشته باشد، چون در گذشته لااقل در بخش‌های خبری کمیت وجود داشته و کیفیت نبود اما اکنون اگر این طرح به افزایش کیفیت منجر نشود کمیت را هم از دست داده است و مجبور می‌شود برای پرکردن آنتن هزینه بیشتری را پرداخت کند.

مرتضی غرقی معتقد است محتوا و کیفیت آن از تعدد بخش‌های خبری مهم‌تر است

اخبار تکراری فایده‌ای ندارد

مرتضی غرقی، خبرنگار ارشد حوزه خبر درباره ارزیابی خود از تغییراتی که در بخش خبری صداوسیما به وجود آمده می‌گوید: تعدد بخش‌های خبری نمی‌تواند ملاک موفقیت در عرصه خبر باشد. همان‌طور که ما در عرصه ایجاد شبکه‌های تلویزیونی این موفقیت را کسب نکردیم. آنچه مهم است این‌که ما بتوانیم محتوای خوب تولید کنیم. گاهی می‌بینید یک شبکه خبری بسیار تاثیرگذارتر از ده‌ها شبکه خبری بی‌محتوا و سطحی است.

وی ادامه می‌دهد: این‌که ما هر وقت تلویزیون را روشن می‌کنیم یک بخش خبری در حال پخش است و همه خبرها هم تکراری است به نظر من هیچ ضرورتی نداشت چنین وضعیتی ادامه پیدا کند و این اقدام کار بسیار خوبی بود. این‌که هر کسی که نگاه خبری دارد و می‌خواهد خبر تماشا کند، برایش شبکه خبر وجود دارد. یا این‌که بخش رسمی خبر۱۴ و ۲۱ و رادیوپیام و فضای مجازی وجود دارد. شاید ایجاد بخش‌های مختلف خبری در گذشته جواب می‌داد به این دلیل که فضای رسانه‌ای و فضای مجازی تا این حد فعال نبودند اما الان می‌بینید خیلی از خبرهایی که از تلویزیون پخش می‌شود، قبلا در فضای مجازی منتشر شده و متاسفانه تلویزیون به دلیل محدودیت‌هایی که در خبر دارد شاید یک مقدار عقب‌تر از فضای مجازی باشد اما در عین حال تعدد بخش‌های خبری نمی‌تواند محتوای بیشتری را به مخاطب ارائه کند.

غرقی می‌افزاید: ما باید به جای این‌که تعدد مختلف خبری ایجاد کنیم، بیاییم و روی یک یا دو یا ۱۰شبکه یا بخش‌های خبری که بسیار پر محتوا هستند، کار کنیم. البته متأسفانه این کار در تلویزیون صورت نگرفته است. فکر می‌کنم اتفاقاتی که تا به امروز صورت گرفته، خوب و گام مثبتی است به شرط آن‌که حذف برخی بخش‌های خبری باعث شود نیروهایشان محتوای بخش‌های خبری دیگر را تقویت کنند. یعنی وقتی مخاطب پای تلویزیون می‌نشیند و بخش‌های خبری را تماشا می‌کند، آن محتوای لازم را از بخش‌های خبری بگیرد. به همین دلیل فکر می‌کنم ما برای این‌که تولید محتوا کنیم به چند عامل نیاز داریم.

وی درباره این عوامل توضیح می‌دهد: اول این‌که باید نیروهای حرفه‌ای تربیت کنیم و برنامه داشته باشیم. وقتی یک خبرنگار مراتب را طی کرده و به خبرنگار ارشد تبدیل می‌شود، با خبرنگاری که تازه وارد شده در محتوای خبری تقریبا یک رتبه دارد. در حالی که وقتی یک خبرنگار، ارشد می‌شود باید فرصت‌های بیشتری را به او اختصاص دهید اما متأسفانه این اتفاق تا این لحظه در تلویزیون نیفتاده است.

این خبرنگار ارشد حوزه خبر عنوان می‌کند: نکته بعدی این‌که خبرنگاری که زبان دیگری می‌داند یا ارتباطات وسیع‌تر و روابط عمومی خوبی دارد و شئونات یک مجموعه خبری بزرگ را رعایت می‌کند نسبت به خبرنگاری که این خصوصیات را ندارد باید ارجحیت داشته باشد اما ما در تلویزیون در را باز گذاشتیم و هرکسی را که از راه رسید خبرنگار نامیدیم و مهم‌ترین بخش‌های خبری را به این افراد سپردیم که پوشش دهند. این در حالی است که خبرنگار بدون این‌که آموزش دیده باشد در مرحله بالا قرار گرفته است. البته از یک بابت این اتفاق خوب است اما خبرنگاری که به‌اصطلاح صفرکیلومتر است دیگر برای این‌که خود را به آن درجه برساند تلاشی نمی‌کند. چون به‌راحتی این آدم را در بالاترین رتبه قرار داده‌اند و آن شخص احساس می‌کند خبرنگار اصلی تلویزیون است و هیچ‌کسی هم حریفش نمی‌شود. درحالی‌که خبرنگار هم باید مثل همه شغل‌ها سلسله‌مراتبی را طی و تجربیات خاص آن حرفه را کسب کند.

وی همچنین بیان می‌کند: نکته دیگر این‌که من بارها دیده‌ام خبرنگاری که در حوزه خودش متخصص است یا خبرنگاری که در همان حوزه است اما هیچ تخصصی ندارد و به این کار به‌عنوان شغل نگاه می‌کند. از این رو افرادی که واقعا به این حرفه عشق می‌ورزند و تخصص آن را دارند باید وارد این حرفه شوند و فعالیت کنند، نه افرادی که این حرفه را پله ترقی برای رسیدن به برخی اهداف‌شان می‌دانند. از این رو ما باید روی تولید محتوا کار کنیم. یکی از این کارها آموزش خبرنگار است و دوم این‌که فرصت‌ بیان برخی واقعیت‌ها را به خبرنگار بدهیم. خبرنگار اگر خود را دچار سانسور ببیند قطعا دیگر نمی‌تواند عرصه خوبی برای خودش باز کند. بنابراین باید به خبرنگار خوب، آزادی‌بیان و فرصت بدهیم. از این رو با حذف بخش‌های خبری تغییر خاصی ایجاد نمی‌شود. بلکه باید روی محتوای بخش‌های دیگر کار کنیم.

داوود نعمتی انارکی، کارشناس رسانه و عضو هیات علمی و دانشیار روزنامه‌نگاری دانشگاه صداوسیما:

حذف فعالیت‌های موازی

مدت‌هاست که ضرورت تحولات ساختاری در اخبار صداوسیما از سوی صاحبنظران و کارشناسان ارتباطات و رسانه مطرح شده و این‌که صداوسیما باید روند تهیه خبر، پردازش و انتشار آن را اصلاح کند و تغییراتی را پدید آورد مورد تاکید بوده است، زیرا روندی که وجود داشت قدیمی و تقریبا غیرحرفه‌ای بود. هرچند نحوه ارائه و شکل و فرم در مقاطعی تغییراتی کرده بود اما این تغییرات باید ساختاری و همه‌جانبه می‌بود تا بتواند مخاطب را جذب کند. به نظر می‌رسد در دور جدید فعالیت‌های رسانه ملی این اهتمام پدید آمده که تحولات ساختاری و محتوایی در خبر شکل گیرد. آنچه اخیرا در مورد ادغام برخی بخش‌های خبری یا حذف برخی فعالیت‌های موازی شکل گرفته، به اعتقاد من از گرایش رسانه به رویکرد حرفه‌ای و خروج از رویکرد صرفا سیاسی و سازمانی حکایت دارد. در رویکرد حرفه‌ای دیگر ضرورتی ندارد که مثلا برای تهیه یک خبر حوزه‌های خبرگیری سازمان مثل شبکه خبر، خبرگزاری صداوسیما و باشگاه خبرنگاران به‌طور موازی نسبت به تهیه خبر اقدام کنند و هرکدام گروه جدایی برای تهیه آن بفرستند. این می‌تواند به شکل متمرکز انجام شود و فعالیت هریک از این حوزه‌ها به شکل تخصصی و بر مبنای میزهایی که برایشان تعریف می‌شود انجام گیرد که باعث می‌شود هم به شکل حرفه‌ای و تخصصی‌تر به رویدادهای بیشتر ورود پیدا کنند و هم از موازی‌کاری اجتناب ورزند؛ چیزی که در این سال‌ها شاهد آن بودیم.

نکته دیگر آن‌که در ادغام برخی بخش‌های خبری و تقسیم کاری که برای بخش‌های خبری انجام شده، به نظر در آینده نتیجه مطلوبی را شاهد خواهیم بود. اگر دقت کنیم، متوجه می‌شویم که بخش‌های خبری صداوسیما عمدتا اخبار را به‌صورت کاملا تکراری پخش می‌کردند، هیچ رقابتی بین آنها وجود نداشت و خبر را عین هم پخش می‌کردند. پس وقتی همه در محتوا عین هم هستند چه نیازی به وجود این بخش‌هاست؟ پس لازم است که درهم یا ادغام شوند، یا متفاوت یا حذف شوند. امید است این تغییرات باعث تنوع در پوشش اخبار شود، نوعی تفاوت را در محتوا و شکل ارائه پدید آورد و تفاوت‌ها برجسته شود، چراکه هر بخش خبری باید هویت خاص خود را داشته باشد.

یکی دیگر از نتایج این تغییرات را در فرآیند دروازه‌بانی خبر می‌بینم. به نظر می‌رسد با رویکرد تخصصی که بخش‌های خبری پیدا می‌کنند و از موازی‌کاری‌ها کاسته خواهد شد، نوع نگاه به پردازش و انتشار خبر با رویکرد دروازه‌بانی سنتی نیز تغییر یابد و دروازه‌بانی خبر شکلی جدید و متناسب با شرایط زمانه پیدا ‌کند و این در جلب اعتماد مخاطب اثرگذار خواهد بود. درواقع در فرآیند جدید، خبررسانی رسانه در تقابل با مفهومی قرار می‌گیرد که دانستن را حق مردم نمی‌دانست. به بیانی دیگر من اقدامات خبر رسانه ملی را در این مفهوم خلاصه می‌کنم که رسانه ملی قصد دارد نقش خبری خود را تجدید، حرفه‌ای و تثبیت کند و در خوشبینانه‌ترین اظهارنظر باید عرض کنم نتیجه این تغییرات را برای رسانه و جلب اعتماد مخاطب مفید ارزیابی می‌کنم. با وجود این باید توجه کرد که در فرآیند اعمال تغییرات، ارزیابی آن نیز مورد توجه باشد تا نتیجه مثبتی را به همراه داشته باشد و نقطه‌ضعف‌های احتمالی برطرف شود.

سیدعلیرضا موسوی، مجری خبر سازمان صداوسیما:

هم‌افزایی بخش‌های خبری برای تغییر ذائقه و جذب مخاطب است

سیدعلیرضا موسوی، گوینده خبر صداوسیما با اشاره به روند تغییرات در پخش اخبار از گذشته تاکنون تاکید می‌کند: تحولات در حوزه خبر در سازمان صداوسیما از سال‌های قبل آغاز شده و این تحولات جدید هم باید بعد از سال‌ها اتفاق می‌افتاد. در گذشته و سال‌های اول انقلاب و بعد از جنگ تحمیلی اساتید ما به‌صورت خیلی رسمی اخبار را برای مردم اجرا می‌کردند. این رسمیت در اجرای خبر برگرفته از حالات مردم در آن زمان بود. سال‌های بعد از جنگ تحمیلی بود و مردم به حال‌وهوای دوران جنگ عادت داشتند که اخبار را رسمی و خشک بشنوند.

وی ادامه می‌دهد: از ۱۵ سال گذشته کلید تغییر و تحولات در بخش اخبارگویی در سازمان زده شد و ما هم جزو موج‌اولی بودیم که وارد رسانه ملی شدیم و اخبار را کمی صمیمی‌تر برای مردم بازگو کردیم. ما سعی کردیم در گویش خبر خشک و رسمی بودن کلام را بشکنیم و راحت‌تر سخن بگوییم و با مخاطبان ارتباط بهتری برقرار کنیم. قطعا برای همه ما در بازگوکردن خبر مشکلات وجود داشته و این نوع صحبت‌کردن و راحت‌بودن در اخبارگویی کار را برای مجری خبر سخت کرده است.

موسوی با اشاره به هم‌افزایی‌ای که در بخش خبری صداوسیما در حال شکل‌گیری است می‌گوید: رسانه در این روزها با یک تغییر و تحول اساسی در بخش خبر مواجه شده است. بخش‌های خبری یکپارچه‌سازی شده و اخبار ساعت ۹ صبح، ۱۴ و ۲۱ به‌صورت همزمان از دو شبکه پخش می‌شوند. پخش اخبار به این شکل باعث می‌شود که فضای شبکه‌ها مرتب‌تر از قبل شده و مخاطب می‌تواند بخش خبری را تخصصی‌تر از قبل دنبال کند و برای پرداختن به یک موضوع چند بخش درگیر آن نمی‌شوند.

این گوینده خبر در پایان می‌افزاید: در گذشته برای تحلیل خبرها بعد از اخبار باید ساعاتی به تحلیل موضوعات خبری روز اختصاص داده می‌شد که اکنون شبکه خبر در بخش‌های مختلف خبری خود این تحلیل‌ها را انجام می‌دهد. سال‌ها بود این شکل خبری در سازمان صداوسیما وجود داشت و بالاخره برای تغییر ذائقه و جذب مخاطب بیشتر باید کاری صورت می‌گرفت که اکنون طرح هم‌افزایی انجام شده و امیدوارم مثمرثمر هم واقع شود.

فاطمه عودباشی، زینب علیپور طهرانی، احمدرضا معراجی/رسانه روزنامه جام جم