تدابیر طب سنتی به وقت زکام

مهم‌ترین آن کاهش شیوع ویروس سرماخوردگی و آنفلوآنزا در دو سال اخیر به‌علت رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی از سوی بیشتر مردم بود اما با توجه به این‌که احتمال قدرت‌گرفتن بیماری‌های تنفسی با کاهش رعایت موارد بهداشتی در فصول سرد سال وجود دارد با دکتر سید‌ مهدی میرغضنفری، پزشک متخصص فیزیولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش درباره دیدگاه طب سنتی در مورد باورهای نادرستی که افراد در زمان ابتلا به بیماری‌های تنفسی دارند گفت‌وگویی کرده‌ایم.

حد مجاز مصرف گرمی‌ ها و سردی‌ ها

باور نادرستی که در اذهان تعدادی از افراد شکل گرفته این است که خوردن گرمی‌ها و انواع دمنوش‌ها باعث جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی می‌شود.

دکتر میرغضنفری می‌گوید این توصیه بیشتر برای سردمزاجان است و برای هر مزاجی توصیه نمی‌شود. گرم‌مزاجان باید در دوران سرماخوردگی از زیاده‌روی در مصرف خوردنی‌هایی با مزاج گرم پرهیز و حتی درجاتی از خنکی‌جات استفاده کنند.

مصرف دمنوش‌های گرم مانند آویشن، بابونه و نعناع یا بخور آنها برای گرم مزاجانی که اغلب دچار تب، گلودرد ملتهب و سرخ، خارش چشم، گوش، حلق و بینی می‌شوند نه‌تنها علائم سرماخوردگی را بهتر نکرده و سبب پیشگیری نمی‌شود بلکه می‌تواند با تحریک مخاط گلو و حلق و ایجاد علائم آلرژی به‌شدت یافتن علائم بیماری منجر شود. پس این باور اشتباه که خوردن دمنوش‌های گرم یا نوشیدنی‌هایی مانند عسل و آبلیمو باعث بهترشدن علائم سرماخوردگی در افراد با هر مزاجی می‌شود درست نیست.

در مورد سردمزاجان نیز باید از خوردن سردی‌جات پرهیز کنند و مصرف آب، ماست، دوغ، لبنیات، سالاد، ترشیجات و دیگر خوراکی‌های با مزاج سرد را به‌خصوص در فصول سرد به حداقل برسانند. خوردن این مواد در افراد با مزاج سرد احتمال ابتلا به سرماخوردگی را بیشتر می‌کند.

نگذارید دچار ضعف بدنی شوید

شرط پیشگیری از بیماری‌ها به‌خصوص سرماخوردگی، رفع ضعف بدنی است. نشانه ضعف بدنی، رخوت، نیاز به درازکشیدن و خوابیدن به‌خصوص در افراد با فشار خون پایین است. تدابیر توصیه شده این است که افراد، دچار یبوست، استرس، اضطراب، بی‌خوابی و کم‌خونی نشوند.

ورزش ملایم در فصل پاییز حدود ظهر یا بعدازظهر که هوا متعادل‌تر و سرما زیاد نیست برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می‌شود. خوردن خوراکی‌های مقوی مثل حریره و شیره بادام، آب و رب سیب و به، کدو حلوایی، زردک پخته‌شده، نخودآب، آب عسل با آبلیمو یا بدون آبلیمو پیشنهاد می‌شود. افراد خیلی لاغر و ضعیف باید غذاهای مقوی مانند آبگوشت، حلیم، کباب چنجه، کباب دل مرغ، شیربرنج با مربای سیب، به یا مربای انگور و آب سیب به همراه یک قاشق شیره انگور بخورند.

تدابیر روز اول و دوم سرماخوردگی

معمولا در چند روز اول سرماخوردگی، سرخی صورت و چشم، آبریزش و سوزش ته حلق، گرفتگی صدا، گلودرد همراه با سوزش و تب که همگی از علائم افزایش حرارت است تظاهر می‌کند. در این مواقع اغلب افراد چون با این علائم آشنایی ندارند شروع به درمان‌های گیاهی و غرغره‌کردن آب نمک می‌کنند.

نمک، مزاج گرم دارد و در تماس با گلو که دچار سوزش و سرخی و التهاب است علائم را بدتر می‌کند. گرمیجات و به‌ویژه دمنوش‌های با مزاج گرم مانند آویشن، نعناع، بابونه و خوردن سیر و پیاز که برخی برای درمان سرماخوردگی مفید می‌دانند به‌خصوص برای روزهای اول به‌هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

مصرف سرخ‌کردنی‌ها و فلفل و ادویه باید محدود شود. استراحت کافی از قبیل درازکشیدن و فعالیت بدنی کم برای کمک به کاهش دما و مقابله بدن با ویروس‌ها در روزهای اول بسیار مهم است. در چند روز اول مصرف خنکی‌جاتی مانند آبلیمو و عسل به شرط نداشتن سرفه، لیمو شیرین، پرتقال، آب سیب، غرغره یا مصرف گیاهان خنک مانند گل پنیرک یا بنفشه برای رفع التهاب و گلودرد و بخور سرد آب یا جوشانده تخم گشنیز و مصرف گیاهان با مزاج سرد در سوپ و آش توصیه می‌شود.

چکاندن روغن بنفشه در بینی و مالیدن آن به سر و صورت برای رفع بی‌خوابی و کاهش تب مفید است. عرقی‌جات سرد مثل عرق کاسنی، اسفناج، کاهو، پنیرک، بارهنگ، عناب و سپستان به‌صورت دم‌کرده یا پاشویه و بدن‌شویه و مصرف عرق بید در چند روز اول مناسب است. ماءالشعیر طبی هم در دو سه روز اول برای التیام التهاب حلق و دهان و رفع عطش می‌تواند بسیار مفید باشد.

تدابیر روزهای سوم و چهارم

معمولا از روز سوم و چهارم به بعد علائم سردی بروز می‌کند. تب و عطسه، کم و ترشحات، غلیظ و سفت می‌شوند. در این دوره مصرف گرمی‌جات توصیه می‌شود.

بابونه، مرزنجوش، ناخنک و گاهی رازیانه که بهتر است به صورت جداگانه استفاده شوند. مصرف دمنوش و بخور جوشانده این گیاهان از راه بینی و دهان و گوش، خاصیت ضدالتهابی و ضدمیکروبی دار‌د.

در این دوره پیاده‌روی برای کمک به کاهش سردی بدن و تقویت و گرمی بدن توصیه می‌شود. خوردنی‌هایی مانند آب عسل، نعناع، پونه و سایر دمنوش‌های گرم، غرغره آب‌نمک، بوییدن گلاب و دهانشویه و بدن‌شویه با گلاب مفید است. خوردن فالوده سیب نیز توصیه می‌شود.

روغن‌مالی و بادکش برای‌دردهای عضلانی بدن که همراه با سرماخوردگی و آنفلوآنزا ایجاد می‌شود تسکین‌دهنده است. خانم‌های باردار در مصرف دم‌کرده‌ها دقت کنند، دم‌کرده آویشن و پونه به جهت بروز احتمالی لکه‌بینی منع مصرف دارد ولی دم‌کرده نعناع و بابونه در حد کم، مجاز است. بخور گیاهان توصیه شده و غذاهای مصرفی برای خانم باردار مجاز است.

تدابیر رفع اسهال و یبوست ویروسی

گاهی در طی سرماخوردگی، دستگاه گوارش درگیر و فرد دچار اسهال می‌شود. دمنوش نعناع یا عرق زنیان مناسب و افراد با مزاج گرم می‌توانند از آب انار به همراه پیه یا آب عدس پخته استفاده کنند. برنجک، گندمک و ذرت بو داده هم می‌تواند علائم اسهال را بهتر کند. در صورت داشتن یبوست، مصرف ملین‌هایی مانند روغن بادام خوراکی، روغن زیتون و انجیر تازه یا خشک مفید است.

خوردن سکنجبین به‌خصوص نوع ملس یا ترش آن به‌دلیل دارابودن سرکه توصیه نمی‌شود. بعضی ویروس‌ها دردهای شکمی نیز ایجاد می‌کنند.

برای درمان آن اگر به‌همراه یبوست باشد، روغن‌مالی شکم با روغن بابونه یا بادام شیرین در جهت عقربه‌های ساعت و اگر اسهال باشد، روغن‌مالی در خلاف جهت عقربه‌های ساعت توصیه می‌شود.

بادکش گرم شکم با نظارت پزشک برای بهترشدن دردهای شکمی مناسب است. عرق نعناع یا دم‌کرده آن و عرق پونه، بابونه و زنیان نیز در سردمزاجان برای رفع دل‌پیچه و مکیدن یا دم‌کرده سماق برای رفع حالت تهوع مفید است.

گیاهانی برای رفع گلودرد و سرفه

مواد لعاب‌دار مانند تخم شربتی، تخم بالنگو، تخم بارهنگ، به‌دانه، قدومه (مزاج گرم)، تخم مرو، تخم کتان (رو به سردی)، فرنی‌ها، نشاسته، گل پنیرک و بنفشه در آب سرد و گل ختمی در آب جوش ولرم شده برای رفع خشکی و گرفتگی و التهاب گلو و همین‌طور سرفه‌های خشک و گرفتگی صدا استفاده می‌شود.
برای سرفه خلط‌دار، ترکیبات نعناع و آویشن و بابونه می‌تواند کمک‌کننده باشد.

در بازار شربت‌هایی موجودند که با ترکیبات رازیانه، آویشن و بابونه ساخته شده‌اند. این شربت‌ها برای افراد با مزاج سرد با سرفه‌های زیاد و خلط‌دار مفید ولی برای افراد با مزاج گرم به خصوص در چند روز اول، علائم بیماری را بدتر کرده و مجاز نیست. مصرف ترشی و سرکه برای دستگاه تنفسی تمام افراد و مزاج‌ها مضر است.

فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم