نیترات آب، قاتل خاموش

به گزارش خبرنگار جام جم آنلاین یزد ، بسیاری از مردم در خصوص آلاینده هایی مانند طعم و بوی نامطبوع، تیرگی و کدورت، ذرات معلق، سختی و سنگینی و رسوب گذاری آب عکس العمل نشان می دهند اما نسبت به آلاینده هایی نظیر نیترات که تاثیرات منفی آن بر سلامتی، بیشتر و به مراتب خطرناک تر است بی توجه هستند زیرا نیترات در منابع آب به وسیله چشم قابل رویت نیست و مزه آب را تغییر نمی دهد.

 نیترات در منابع آب زیرزمینی از طریق نفوذ فاضلاب و زه آب آلوده افزایش می یابد و از مهم‌ترین مشکلات منابع آب آشامیدنی در بسیاری از نقاط دنیا شناخته می شود.

 نیترات چیست؟

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای یزد در تعریف نیترات می گوید: نیترات یکی از محلول ترین آنیون های معدنی است که در نتیجه اکسیداسیون نیتروژن عنصری حاصل می شود.

"ناهید غلام نژاد" می افزاید: این ترکیب در اثر دفع غیربهداشتی فاضلاب های شهری، صنعتی و مصرف  سموم و کودهای کشاورزی که دارای نیتروژن آلی هستند، وارد خاک می شود و پس از انحلال در آب به راحتی از لایه های مختلف خاک عبورکرده و به منابع آب زیرزمینی راه می یابد.

به گفته وی حداکثر غلظت مجاز نیترات دراستانداردهای ایران، اتحادیه اروپا و سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا(EPA)، ۵۰ میلی گرم بر لیتر و حداکثر غلظت مجاز نیترات طبق استاندارد سازمان بهداشت جهانی ۴۵ میلی گرم بر لیتراست.

 بیماریهای ناشی از مصرف نیترات کدام است؟

غلام نژاد یادآور تصریح کرد: مطالعات نشان می دهد که غلظت های بالاتر از  حد مجاز نیترات در آب آشامیدنی باعث بروز بیماری هایی مثل سرطان معده، بزرگ شدن تیروئید و نیز بروز بیماری متهموگلوبینمی در نوزادان کمتر از شش ماه(در اصطلاح عموم کبودی نوزاد) و همچنین افزایش سقط جنین و ناقص الخلقه بودن نوزادان می شود.

به گفته وی نیترات با نوشیدن آب وارد بدن می‌شود، در خون با هموگلوبین ترکیب می‌شود و متهموگلوبینمی ایجاد می‌شود و به این ترتیب توانایی انتقال اکسیژن خون کاهش می‌یابد.

وی ادامه می دهد: این بیماری ممکن است بی‌علامت باقی بماند و بر رشد کودک اثر بگذارد و عارضه به سیر پنهانی خود ادامه دهد؛ افزایش نیترات در آب دام‌ها به کاهش زاد و ولد، افزایش مرده زایی، وزن کم هنگام تولد، دیر وزن گرفتن یا حتی مرگ می انجامد.

غلام نژاد خاطر نشان ساخت: بدیهی است که آلودگی دیگر عوامل زیستی نظیر خاک، گیاهان و سایر جانوران به نیترات نیز می تواند به طور غیر مستقیم بر سلامت انسان مؤثر باشد.

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای یزد می گوید: تحقیقات میدانی و آزمایشگاهی نشان می دهد در مناطقی که دفع فاضلابهای انسانی منازل مسکونی و واحدهای صنعتی به صورت سنتی و  غیر بهداشتی و از طریق چاه جاذب انجام می شود میزان نیترات موجود در آب افزایش می یابد.

به گفته غلام نژاد همچنین غلظت نیترات می تواند به دلیل نبودن شبکه جمع آوری فاضلاب و ورود پساب های صنعتی و شهری و فعالیت های کشاورزی توام با مصرف بی رویه کودهای شیمیایی و حیوانی در زمین های کشاورزی، پارک ها، چمن زارها و باغات به شدت افزایش یابد.

وی ادامه می دهد: از دلایل دیگر ورود نیترات به منابع آب زیرزمینی، شیرآبه زباله ها، تخلیه فاضلاب به پوکه قنوات و تخلیه فاضلاب خام توسط تانکرهای حمل فاضلاب در مکان های غیرمجاز می باشد.

این مسئول تصریح کرد:ازعوامل مهم دیگر،عدم رعایت حریم کیفی منابع آب و برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی می باشد؛ هر گونه بهره برداری غیرمجاز از آب زیرزمینی می تواند تاثیر مستقیمی بر غلظت نیترات در آبخوان های آلوده داشته باشد.

اقدامات شرکت آب منطقه ای یزد 

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه ای یزد اقدامات انجام شده جهت جلوگیری از افزایش نیترات منابع آب زیرزمینی را شامل تهیه نقشه های پهنه بندی نیترات در سطح استان، شناسایی منابع آبی با نیترات بالا به صورت دوره ای،  شناسایی واحدهای آلاینده تولید کننده نیترات، انجام اقدامات قانونی جهت کاهش آلودگی و انجام اقدامات آگاهی رسانی جهت کاهش ورود آلودگی به  منابع آب (از جمله مشارکت در اجرای طرح داناب) عنوان نمود.

به گفته وی لایروبی و پاکسازی رودخانه های فصلی جهت کاهش ورود نیترات به منابع آب از طریق رودخانه ها، تعریف زون آب شرب در مناطق مختلف استان به منظور جلوگیری از استقرار هرگونه واحد صنعتی، کشاورزی، خدماتی، دامپروری و ... در محدوده چاههای آب شرب،  مصوب نمودن جلوگیری از استقرار گلخانه در حریم کیفی چاهها و زونهای آب شرب، انجام اقدامات سازمانی و فراسازمانی در راستای ساماندهی محل های دفن زباله، کشتارگاه ها،‌ واحدهای دامداری، تانکرهای حمل فاضلاب، توسعه ی کشت های گلخانه ای مدرن از قبیل هیدروپونیک به منظور کاهش زه آب کشاورزی و در نتیجه کاهش آلودگی گلخانه ای و اجرای تصفیه خانه های فاضلاب شهری و روستایی در مناطق مختلف استان که نقش بسیار مهمی جهت کاهش نیترات منابع آب زیرزمینی را دارند از دیگر اقدامات انجام شده می باشد.

وی تاکید کرد: معرفی پهنه هایی جهت استقرار واحدهای آلاینده در محل های مناسب  و ممنوعیت نصب آب شیرین کن های کشاورزی و صنعتی در استان نیز در دستور کار قرار دارد.

 حذف نیترات از منابع آب و پیشگیری از ورود آن

کارشناس محیط زیست و کیفیت مناب آب شرکت آب منطقه ای یزد هم می‌گوید: از آن جایی که نیترات در آب به صورت محلول وجود دارد، روش های معمول تصفیه آب قادر به حذف آن نمی باشد.

"سیده حمیده میرجلیلی" می افزاید: از این‌ رو جهت حذف نیترات نیاز به روش های تصفیه پیشرفته ای می باشد که قادر به کاهش آلاینده های محلول در آب هستند که این روش ها بسیار پرهزینه می باشد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در شهرهایی که دفع نادرست فاضلاب از طریق چاه های جذبی انجام می شود و استفاده بی‌رویه و نادرست از کودهای کشاورزی با رشد جمعیت همچنان ادامه دارد، مشکل تولید پیوسته نیترات و اثرات تجمعی انتشار آن به آب های زیرزمینی را سبب می شود بنابراین بهترین و موثرترین راهکار، پیشگیری از ورود نیترات به منابع آب زیرزمینی است.

وی راهکار و پیشنهاد خود در این زمینه را عدم ورود نیترات به منابع آب زیرزمینی، رعایت حریم کیفی، استفاده حداقلی از کودهای شیمیایی و آلی و استفاده از کودهای بی خطر و روش های بیولوژیک کنترل آفات، تصفیه ی فاضلاب شهری و صنایع قبل از رها شدن به محیط های پذیرنده مثل رودخانه، چاه،چشمه و قنات و پایش پیوسته منابع آب زیرزمینی اعلام کرد.