ورزش مناسب مزاجت را انتخاب کن

برای رفع این ابهام سراغ دکتر الهام پارسا، پزشک متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی رفتیم و به پاسخ‌های مفیدی رسیدیم.

ورزش با حرارتی که ایجاد می‌کند به دفع مواد زاید بدن کمک می‌کند. به‌طور کلی برای حفظ سلامتی به ورزش هوازی به میزان حداقل 150 دقیقه در هفته با شدت متوسط نیاز است. این میزان ورزش بهتر است در طی هفته به صورت یک روز در میان یا هر روز انجام شود.

برخی افراد ورزش را فقط مختص روزهای آخر هفته می‌دانند و برای مثال چند ساعت کوهنوردی، شنا یا پیاده‌روی آخر هفته را برای کل هفته کافی می‌دانند. در حالی‌که این روش درست نیست و بهتر است در طول هفته ورزش انجام شود.

ورزشی برای حفظ سلامت مؤثر خواهد بود که سبب احساس حرارت در بدن، تعریق و کمی تندی تنفس شود. ورزش‌های حرفه‌ای سنگین که به بدن فشار زیادی وارد کرده و فرد پس از انجام ورزش احساس ضعف و بی‌حالی می‌کند در طب سنتی ایران توصیه نمی‌شود.

باتوجه به این‌که در طب سنتی ایرانی، مزاج مسأله مهمی است و دستورهای سبک زندگی و حفظ سلامت در قالب مزاج تعریف شده‌است، به بررسی ورزش‌های مناسب هر فرد در گروه‌های مختلف مزاجی هر فرد می‌پردازیم.

افراد دارای مزاج سرد و تر (بلغمی)

در این دسته از مزاج، افرادی قرار دارند که بیشتر از بقیه برای سلامتی به ورزش نیاز دارند. ما به همه مزاج‌ها ورزش را توصیه می‌کنیم ولی در کسانی که مزاج سرد و تر دارند ورزش‌های هوازی بیشتر توصیه می‌شود. دویدن سریع، ورزش‌های شاد و پرتحرک ترجیحا در هوای آزاد و زیرآفتاب ملایم یا سالن‌های نسبتا گرم برای این افراد مناسب است. اما اسکی و ورزش‌های کم‌تحرک و همچنین سونای مرطوب و شنا به‌ویژه در آب سرد، ورزش خوبی برای افرادی که مزاج سرد و تر دارند نیست اما سونای خشک برای این افراد مناسب است.

خیلی از افراد با مزاج سرد و تر که غالبا استعداد زیادی برای چاقی دارند به دلیل اضافه وزن ورزش می‌کنند و به‌اشتباه برای مثال ورزش شنا را انتخاب می‌کنند. غافل از این‌که نه‌تنها این ورزش کمکی به لاغری این مزاج به‌نحو مطلوب نخواهد کرد بلکه چه بسا در سلامتی این افراد هم اختلال ایجاد می‌کند.

افراد با مزاج گرم و خشک (صفراوی)

بهتر است از ورزش‌های جدی و سنگین پرهیز کنند. ورزش‌هایی که حرارت بدن آنها را زیاد می‌کند مثل دویدن‌های سنگین، فوتبال، بسکتبال، ورزش‌های خیلی پرتحرک یا سریع در مجاورت آفتاب برای این افراد مناسب نیست. در مقابل ورزش‌هایی مثل همه ورزش‌های آبی مانند شنا و سونای تر گزینه خوبی برای این افراد است. البته بهتر است از سونای خشک پرهیز کنند. افراد با این مزاج در صورت لاغری زیاد علاوه بر ورزش‌های هوازی به ورزش‌های کششی مخصوص عضله‌سازی هم نیاز دارند.

افراد دارای مزاج سرد و خشک (سوداوی)

ورزش‌های فکری و تمرکزی (شطرنج و...) بهتر است انجام نشود. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، دویدن سبک و پیاده‌روی نسبتا تند در آفتاب ملایم، شنا در آب گرم، ورزش‌های شاد سالنی و دور از تابش زیاد آفتاب برای این افراد مناسب است.

افراد دارای این مزاج مشابه کسانی که مزاج گرم و خشک دارند غالبا افراد لاغری هستند و در صورتی که دچار لاغری افراطی شوند بهتر است علاوه بر ورزش‌های هوازی ورزش‌های کششی عضله‌سازی مثل دمبل‌زدن یا ورزش‌های دستگاهی و... را انجام دهند.

افردی با مزاج گرم و تر (دموی)

افراد دارای این نوع مزاج نباید ورزش‌های سنگین مثل دویدن سنگین و فوتبال به‌ویژه زیر آفتاب و در هوای گرم انجام دهند. ورزش‌های آبی مثل شنا برای این افراد تا حدودی مناسب است ولی اگر رطوبت (تری) بدن‌شان زیاد باشد بهتر است شنا نکنند. دویدن سبک، پیاده‌روی یا دوچرخه‎سواری برای این افراد مناسب است. افراد دارای این مزاج به این نکته توجه کنند که بهتر است در هوای خنک و در سایه ورزش کنند. افراد دارای مزاج گرم و تر و سرد و تر استعداد چاقی و افزایش وزن دارند. توصیه می‌شود با تنظیم برنامه زندگی‌شان و قراردادن زمانی برای ورزش در برنامه روزانه، جلوی بروز چاقی را بگیرند.

توصیه‌های ورزشی در مکتب طب ایرانی

آب خوردن حین ورزش و بلافاصله بعد از آن در طب سنتی به‌شدت نهی شده‌است. به‌خصوص اگر آب بسیار خنک و همراه یخ باشد که بسیار مضر است.

نوشیدن آب هنگام ورزش، وقتی حرارت بدن زیاد است سبب می‌شود آب به سمت اعضای بدن کشیده و سردی آب و مزاج آب بر عضو غالب شود و سبب سوء‌مزاج‌های مختلف در اعضای اصلی بدن مثل کبد و... شود.

خوب است بعد از این‌که حرارت و هیجان فرد کم و دمای بدنش کمی خنک شد آب نوشیده شود.

در مورد زمان مناسب ورزش بهتر است در شش ماه اول سال (بهار و تابستان) در اول صبح و هنگام غروب که هوا خنک‌تر است و در شش ماه دوم سال (پاییز و زمستان) در میانه روز که هوا کمی گرم‌تر است ورزش انجام شود.

بهتر است با شکم خالی و گرسنه و بلافاصله بعد از غذا، ورزش انجام نشود و فرد از نظر مواد دفعی مثل ادرار و مدفوع احساس سنگینی نداشته و دفع کامل انجام شده باشد.

ورزش باید با حرکات کم و ملایم شروع و در نهایت حرکات، سنگین و جدی‌تر شود.

فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم