شهد شیرین سبلان

حتما میان آن دریای مواج رنگارنگ و در دل هر کدام از آن گلها یک زنبور عسل نشسته و دارد بوسه بر سینه گل می‌کارد؛ بوسه‌هایی که چندی بعد شیرینی‌شان می‌نشیند کف قاب‌های کندو و بعد هم می‌شود شیرین‌ترین شهد طبیعت که هم قوت‌دار است و هم درمان هزار درد و بیماری و می‌شود عسل؛ عسلی که نام دیگر سبلان است.

استان اردبیل یکی از قطب‌های بزرگ صنعت زنبورداری و تولید عسل در کشور است که عمده این عسل از طبیعت و دامنه‌های کوه بزرگ و زیبای سبلان به‌دست می‌آید.

عسل تولیدی معمولا در کارخانجات متعددی که در این استان هست فراوری و بسته‌بندی و در قالب عسل خوراکی و دارویی به سراسر کشور صادر می‌شود.

همین است که اگر مسافر اردبیل باشید حتما با سوغاتی از یک یا چند شیشه عسل با طعم‌ها و خواص متفاوت به شهر و دیار خودتان بازخواهید گشت.

اردبیل استانی چهار فصل است که فصل سردش طولانی‌تر است و دوره طنازی گل‌های رنگارنگش کوتاه‌تر که این خود یکی از دغدغه‌های همیشگی زنبورداران بوده است.

این دغدغه اما امسال روی دیگری داشت و آن طولانی‌شدن فصل گرما و خشکسالی بود که باعث شد طراوت طبیعت کمتر و شهدچینی زنبورها از دوره کوتاه گلها کاهش چشمگیری داشته باشد.

خشکسالی شدید امسال به انبوه تلفات زنبورهای عسل و بالارفتن هزینه تولید این محصول منجر و باعث شد برخی از زنبورداران قید فعالیت در این عرصه را بزنند. هرچند هیچ‌کدام از اینها باعث‌نشده شهرت‌جهانی اردبیل درخصوص تولید عسل خدشه‌دار شده و در پیشتازی عقب بماند.

تولید سنتی با بازده کم

رحمت پورعزیز خیاوی یکی از زنبورداران نمونه استان اردبیل است که در یک خانواده زنبوردار به‌دنیا آمده و از همان کودکی همدم طبیعت و گل و زنبور و کندوی عسل بوده است و درباره میزان تولیدشان به ما می‌گوید: ما سالانه حدود 5تا6تن تولید عسل داریم که البته امسال با توجه به خشکسالی این میزان کاهش محسوسی داشت.

این زنبوردار علت شهرت یافتن عسل سبلان را کیفیت خوب آن دانسته و می‌افزاید: عسل اردبیل به دلیل وجود مراتع و منابع طبیعی و دامنه‌های پرگل با پوشش گیاهی متنوع در مقایسه با شهرهای همجوار از کیفیت و طعم و مرغوبیت بالایی برخوردار است.

به گفته خیاوی، کندوهای مدرن در مقایسه با کندوهای بومی قابلیت تولید بیشتری دارند اما از لحاظ فروش و بازاریابی عسل کندوهای بومی طرفدار بیشتری دارد.

بیمه زنبورداران به گفته این تولیدکننده از مشکلات مهم این قشر است که درباره آن می‌گوید: در گذشته زنبورداران را بیمه می‌کردند ولی در حال حاضرهیچ زنبورداری را بیمه نمی‌کنند. برای همین فقط حدود 30الی40درصد از زنبورداران استان از خدمات بیمه‌ای برخوردار هستند.

عسل خام تنها یکی از فرآورده‌های این محصول طبیعی است و در کنار آن می‌توان دهها فرآورده دیگر تولید و به بازار عرضه کرد که خیاوی می‌گوید در این حوزه اردبیل حرف چندانی برای گفتن ندارد و آگاهی و اطلاعات اندک زنبورداران و نبود آموزش‌های لازم در این زمینه علت این امر است. گرچه به عقیده او یکی از مشاغلی که با کمترین هزینه می‌توان به سود زیادی از قِبَل آن دست یافت، همین شغل زنبورداری است البته اگر مورد توجه و حمایت مسوولان قرار گیرد و از حالت تولید سنتی خارج‌شده و تحت آموزش‌های تخصصی قرار گیرد.

عسل مشکین‌شهر و خلخال

در حال حاضر ۴۰۰۲نفر زنبوردار بوده و ۲۵۰۰نفر در زنبورستان‌ها مشغول کار هستند که با این حساب و در مجموع ۶۵۰۰نفر به صورت مستقیم در زنبورستان‌های استان اردبیل مشغول به فعالیت هستند. ۴۶۰هزار کلنی یا کندوی عسل هم در استان وجود دارد.

میزان عسل تولیدی استان اردبیل نیز براساس آخرین آمارگیری ۷۳۴۰تن است. این آمار را به نقل از دهقان باقری، کارشناس مسوول زنبور سازمان جهادکشاورزی اردبیل نقل می کنیم که می گوید: عسل استان به دلیل تولید شدن در دامنه سبلان و تنوع گیاهان شهدزا و گرده‌زا از کیفیت بالایی برخوردار است و گرچه عسل کل استان با نام عسل سبلان تولید و عرضه می‌شود اما عسل شهرهای اردبیل، مشکین‌شهر و خلخال نیز از نظر کمی و کیفی در سطح بالایی قرار دارد. این مسوول با اشاره به اینکه بیش از ۹۹درصد عسل‌های تولیدشده از کندوهای مدرن است، می‌افزاید: در دهه اخیر با فراهم‌کردن زیرساخت‌ها و آموزش‌ها، تولید سایر فرآورده‌ها، ازجمله ژل‌رویال و برموم و زهر زنبور و گرده بیشتر شده است.

استقبال خارجی‌ها

سیدفردین صفوی، رئیس اتحادیه صنف عسل و لبنیات که یک زنبوردار تولیدکننده و صادرکننده موفق در زمینه عسل و فرآورده‌های عسل به شهرهای کشور و سایر کشورهای جهان است، درخصوص وضعیت عسل استان اردبیل می‌گوید: سال‌های قبل وضعیت تولید خیلی خوب و قابل‌قبول بود اما امسال به دلیل خشکسالی و بالابودن قیمت نهاده‌ها و هزینه‌ها تولید کم‌شده و به تبع آن درآمد زنبورداران هم کاهش یافته و تعدادی از آنها دچار ضرر و زیان شده‌اند. صفوی به کیفیت بالای عسل سبلان به دلیل اقلیم و طبیعت خاص اردبیل اشاره کرده و می‌گوید همین کیفیت خوب باعث‌شده عسل این خطه یک شهرت جهانی داشته باشد و طرفداران زیادی در آن‌سوی مرزهای ایران. البته به عقیده او در مقایسه با کیفیت خوب عسل اردبیل، میزان تولید سایر فرآوردهای عسل در اردبیل بسیار ناچیز است، درحالی که اگر حمایت مسوولان پشت این صنعت باشد، باعث رشد اشتغالزایی، ارزآوری، احیای باغات و حفظ محیط‌زیست خواهد شد.

صفوی به مشکل زنبورداران هم اشاره کرده و می‌گوید: تامین نهاده، ‌بیمه زنبورداران، نبود داروهای اصلی و ‌موثر و عدم پرداخت وام کم‌بهره به زنبورداران از مهم‌ترین مشکلات این قشر است که امیدواریم با حمایت مسوولان مربوطه حل شود.

سولماز نعمتی - جام‌جم اردبیل