شورای حرف‌ های خوب!

با این که چهارسال قبل اعضای شورای شهر تهران روز اول شهریور رسما کارشان را آغاز کردند و بر این مبنا هنوز سه ماه دیگر از عمر این شورا باقی است، ولی هیچ‌وقت این ماه‌های آخر جدی و سرنوشت‌ساز نبوده است، به‌خصوص این که رئیس شورا و یکی از اعضای آن برای انتخابات ریاست‌ جمهوری ثبت‌نام کرده و سوداهای دیگری در سر دارند.

با این که هنوز 90روز از عمر شورای پنجم شهر تهران باقی است، ولی بر اساس سه سال و 9 ماهی که از عمر آن گذشته، می‌توان به عملکرد این شورا نگاهی انداخت و حتی نتیجه گرفت کارهای نکرده آن بیشتر از کارهای کرده است.

درواقع می‌توان گفت این شورا به اندازه‌ای که خوب شعار داد، عمل نکرد و عملش از شعارهایش عقب ماند به‌ویژه درحوزه توسعه حمل‌ونقل عمومی که می‌توانست از مجلس و دولت همسو به نفع مردم استفاده مطلوب کند که نکرد.

تراکم‌فروشی که سال‌هاست زخم ناسور شهرتهران است نیز در این چهار سال گرچه شورای‌شهر و شهرداری می‌گویند که آن را به صفر رسانده‌اند، ولی درد همیشه همراه شهر بوده،‌ مثل ترافیک که با ما ماند و آلودگی هوا که سال به سال به جای کاهش،‌ افزایش یافت.

اگر شورای شهر قوی بود و در این حوزه‌ها دغدغه داشت، بهتر از این عمل می‌شد و وسعت کارها افزایش می‌یافت،‌ همان‌طور که این شورا خواست و توانست مصوبه مخرب برج باغ را که در واقع راهی بود برای نابودی باغ‌ها ملغی کند. در سه سال و 9 ماه گذشته در تهران، شهری که تا زیست‌پذیر شدن فاصله مدید دارد همچنین پروژه‌های انسان محور اجرا شده و در برخی نقاط، شهر از خودروها گرفته و به انسان‌ها داده شده که می‌توان گفت نقطه قوت مدیریت شهری دور پنجم است، ولی این پروژه‌ها آنقدر نبوده که بگوییم توسعه فضاهای شهری وعمومی نتیجه سیاستگذاری‌های شورا بوده است. حتی کارشناسانی که ما با آنها گفت‌وگو کردیم، نتوانستند به طور کامل اعلام کنند شورا کارنامه قابل قبولی در توسعه محله محوری داشته و توانسته‌اند محلات تهران را از انزوای کهنه خویش بیرون بیاورند.

شورای شهر پنجم در نظر چهار کارشناس شهری که با ما گفت‌وگو کردند شورایی است خاکستری که رنگ سیاه در آن به رنگ سفید غلبه دارد.

یکی از جدی‌ترین انتظاراتی که از شورای‌شهر پنجم می‌رفت این بود که تمام قد در مقابل بلندمرتبه‌سازی بایستند و به شکلی عمل کند که شورای‌های پس از آن هم نتوانند دربرابر تراکم‌فروشی کوتاه بیایند. در واقع برخی کارشناسان این ایراد را از شورای‌شهر پنجم می‌گیرند که آنها نتوانستند ریل‌گذاری درستی در این خصوص انجام دهند.

مهرداد مال عزیزی، یکی از این کارشناسان است. او در گفت‌وگو با ما روی این مساله دست گذاشت که اعضای شورای‌شهر باید عدم بلندمرتبه‌سازی را در طرح تفضیلی به قانون بدل می‌کردند. او می‌گوید: شورای‌شهر پنجم به بحث تراکم و بلندمرتبه‌سازی ورود پیدا کرد، اما سفت و سخت در این خصوص مقاومت نکرد و نتوانست طرح تفضیلی را تغییر دهد.

آن‌طور که او توضیح می‌دهد درست است که شورای‌شهر پنجم ملاحظات شهرداری را رعایت کرد، اما در این خصوص کار بنیادینی انجام نداد و نتوانست طرح تفضیلی را بازنگری کند.

در واقع برخی کارشناسان معتقدند اعضای شورای‌شهر در زمینه بلندمرتبه‌سازی روی ریل درستی قرار گرفتند اما رو به جلو حرکت نکردند.

در این میان اما می‌توان به اقدامات مثبتی نیز اشاره کرد؛ اقداماتی که مانند کاهش بلندمرتبه‌سازی می‌تواند به زیست‌پذیر شدن شهر کمک کند. یکی از این اقدامات، لغو مصوبه برج باغ‌هاست.‌ محمد درویش، فعال محیط‌زیست در این باره به ما می‌گوید: شورای‌شهر با لغو این مصوبه، شرایط را برای حفظ اندک باغ‌های باقیمانده در شهر فراهم کرد.

با چنین تصمیم‌هایی می‌توان امیدوار بود در آینده چشم شهروندان در کلانشهر تهران فقط به آهن و سیمان دوخته نشود و شهروندان بتوانند از پنجره‌های خود خط آسمان را ببینند و از فضای سبز باقیمانده نیز استفاده کنند.

محلات فراموش شده

محله‌ محوری را می‌توان مساله مهم دیگری دانست که شورای‌ شهر پنجم به آن توجه ویژه‌ای نکرد. این درحالی است که تمام شهرهای موفق دنیا، توسعه را از محلات خود شروع می‌کنند، یعنی قابلیت و ظرفیت‌های محلات را شناسایی می‌کنند و با تقویت آنها می‌کوشند شهر مناسبی برای شهروندان ایجاد کنند.

مهرداد مال‌عزیزی در این باره می‌گوید: شورای‌شهر پنجم باید نقاط قوت محلات تهران را شناسایی می‌کرد و با تقویت و تسری آنها به یکدیگر شرایطی ایجاد می‌کرد تا در نهایت شهر به شرایط ایده‌آلی می‌رسید. به گفته او اعضای شورای شهر در این زمینه تلاش‌هایی کردند اما شعارهایشان بیش از عملکردشان به چشم آمد.

فضاهای عمومی در خواب

توسعه فضاهای عمومی شهری نیز یکی از خواسته‌های شهروندانی بود که حدود چهار سال پیش به اعضای شورای شهر پنجم رای دادند اما به نظر می‌رسد اعضای شورا برای رفع این نیاز نیز آن‌طور که باید تلاش نکردند.

کارشناسان شهری معتقدند فضاهای شهری را می‌توان به سه قسمت تقسیم کرد؛ بخش اول مسکونی است، بخش دوم به اشتغال اختصاص دارد و بخش سوم فضای عمومی است که باید برای فراغت در اختیار شهروندان قرار گیرد. در واقع به‌طور معمول هر شهروند در طول شبانه‌روز از این فضاها استفاده می‌کند؛ مثلا هشت ساعت را در فضاهای مسکونی می‌گذراند و هشت ساعت دیگر را به اشتغال مشغول است. آنچه در این بین مهم است و به فراموشی سپرده شده،‌ توسعه فضاهای عمومی است که شهروندان بیش از گذشته به آن نیاز دارند.

مهرداد مال‌عزیزی در این‌باره می‌گوید: نیاز شهروندان به توسعه فضاهای عمومی می‌طلبید شورای شهر در این حوزه سرمایه‌گذاری کلانی انجام دهد اما شورای شهر به سرمایه‌گذاری خرد در این زمینه بسنده کرد؛ به همین دلیل برخی محورها به شکل پاتوق درآمدند مانند انقلاب و تالار وحدت.

آن‌طور که او می‌گوید، اعضای شورای شهر در این‌باره تلاش‌هایی کردند اما مسؤولیت عمده خود را انجام ندادند.در این بین اما تلاش اعضای شورای شهر برای ایجاد مسیر امن دوچرخه‌سواری به چشم آمد. اتفاقی که محمد درویش نیز از آن به‌عنوان یکی از نقاط قوت شورای شهر پنجم یاد می‌کند.‌

درویش می‌گوید: مقرر شده تعداد سفرهایی که در شهر با دوچرخه انجام می‌شود از 30 هزار سفر به 150هزار سفر در روز افزایش پیدا کند.

آن‌طور که او توضیح می‌دهد، افزون بر این قرار است تا پایان سال 500 کیلومتر مسیر پیاده جذاب و مسیر دوچرخه‌سواری امن در شهر ایجاد شود. اتفاقی که می‌تواند سهم شهروندان در فضای شهری عمومی را افزایش دهد.

ترافیک بیشتر شد

مساله‌ای که در سال‌های اخیر شهروندان بیش از گذشته با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند، ترافیک و آلودگی هواست.

ترافیک رابطه مستقیمی با آلودگی هوا دارد، زیرا هرچه حجم خودروهای غیراستاندارد در شهر بیشتر شود، آبی آسمان بیش از پیش رنگ خاکستری به خود خواهد گرفت. در این خصوص نیز می‌توان گفت اعضای شورای شهر نتوانسته‌اند نمره قبولی بگیرند زیرا برخلاف فراگیری کرونا که ترددها را کاهش داد اما روزهای آلوده بیش از گذشته خبرساز شد.

مهرداد مال‌عزیزی در این‌باره تاکید می‌کند:‌ اعضای شورای شهر برای رفع آلودگی هوا و ترافیک اقدامی نکردند زیرا کرونا به داد شهر تهران رسید. در واقع می‌توان گفت شورای شهر پنجم نتوانست برای رفع معضل ترافیک و آلودگی هوا برنامه جامعی ارائه کند چراکه طرح‌هایی که تاکنون برای رفع این مشکلات اجرا شده‌اند جز از مقام آزمون و خطا فراتر نرفته است. این درحالی است که شورای شهر پنجم می‌توانست با تعامل با نهادهایی مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست، شرکت‌های خودروسازی و وزارت راه و شهرسازی شرایطی ایجاد کند تا این مشکلات کمتر شهروندان را آزار دهد.

محمد درویش، فعال محیط‌ زیست نیز در این‌باره می‌گوید: در این مدت شاهد اتفاق محسوسی برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک نبوده‌ایم. علاوه بر این او روی مسائل محیط‌زیستی دیگری نیز دست می‌گذارد و می‌گوید حتی آمار موتورسیکلت‌های آلاینده نیز کاهش پیدا نکرد؛ موتورسیکلت‌هایی که عامل اصلی آلودگی صوتی در تهران هستند.

او ادامه می‌دهد: این درحالی است که مسیرهای امن دوچرخه‌سواری به نوعی به جولانگاه موتورسیکلت‌ها بدل شده است و این نشان می‌دهد هماهنگی مناسبی بین مسؤولان شهری و انتظامی کشور وجود ندارد. درویش در این‌باره مثالی را هم مطرح می‌کند: برای نمونه مدیران شهری می‌گفتند دوچرخه‌سوارها می‌توانند وارد مسیر اتوبوس‌های تندرو شوند اما پلیس می‌گفت دوچرخه‌سواران اجازه این کار را ندارند.

حمل و نقل تق‌ولق

توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی یکی از شعارهای اعضای شورای شهر پنجم پیش از شروع به کار بود؛ شعاری که توجه خیلی از شهروندان را به خود جلب کرد. این درحالی است که شهروندان شاهدند که قطارهای مترو از گذشته شلوغ‌تر است و اتوبوس‌های فرسوده در معابر جولان می‌دهند.

درحالی که تصور می‌شد شورای شهر پنجم با توجه به این‌که با دولت همسو بود، بتواند با کمک دولت مشکل حمل‌ونقل عمومی را برطرف کند اما گذشت زمان نشان داد شورای شهر پنجم نیز نتوانست مطالبات شهر را در این خصوص از دولت بگیرد.

محمد درویش نیز معتقد است شرایط نامناسب ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیز سبب شده در 10 سال اخیر استقبال مردم از اتوبوس و مترو کاهش پیدا کند چرا که توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی اولویت برخی مدیران نبوده است. او ادامه می‌دهد: این رویکرد سبب شده تهران از معدود شهرهای بزرگ جهان باشد که در دوران فراگیری کرونا روزهای آلاینده بیشتری را تجربه کرده است.

با توجه به گفته‌های کارشناسان می‌توان گفت شورای شهر پنجم ظرفیت‌های مناسبی در اختیار داشته اما نتوانسته به‌درستی از آنها استفاده کند. دود این بی‌توجهی ولی به چشم شهروندان خواهد رفت؛ شهروندانی که در کلانشهر تهران با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند، از ترافیک و آلودگی هوا گرفته تا ناوگان حمل‌ونقل عمومی فرسوده.

شورای شهر نه‌ چندان شیشه‌ای

اعظم آهنگر - کارشناس مسائل شهری: در آستانه انتخابات شورای شهر ششم‌ می‌توانیم عملکرد شورای شهر پنجم را بهتر قضاوت کنیم. شخصا فکر می‌کنم عملکرد آنها کمی ضعیف‌تر از دوره‌های قبلی بوده است؛ به عنوان مثال در حوزه توسعه فضاهای شهری و عمومی، تغییر محسوسی در فضاسازی شهری را شاهد نبودیم به عبارت دیگر شهر برای استفاده افراد کم‌توان مناسب‌سازی نشد.‌ روندی که در بحث‌ زیباسازی شهری هم به‌چشم می‌آید و می‌توان گفت اتفاق چشمگیری را شاهد نبوده‌ایم‌‌.‌

در زمینه توسعه حمل‌ونقل عمومی نیز معتقدم‌ تا حدودی وضعیت متروی تهران ‌بهتر شده اما انتظار عملکرد بهتری از شورای شهر پنجم می‌رفت زیرا با توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌توان معضل ترافیک پایتخت را بهبود بخشید. درخصوص مساله ترافیک نیز باید یادآور شد در این بین بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف، ‌اجرای طرح‌هایی مانند فروش مجوز تردد در محدوده زوج‌وفرد است.

شورای شهر پنجم نقاط‌ضعف بزرگ دیگری هم دارد؛ مثل بی‌توجهی به وعده و شعارهایی که پیش از شروع به کار مطرح کردند،‌ یکی از این وعده‌ها که تصور می‌کنم مردم به‌واسطه همین موضوع به اعضای شورای‌ شهر پنجم رای دادند، شعار «شهرداری تمام‌شیشه‌ای» است که براساس آن قرار بود تمام قراردادها و گردش‌های مالی شهرداری‌ روی سامانه‌ای بارگذاری شود و برای عموم قابل‌مشاهده باشد ولی متاسفانه آن‌طور که وعده داده شده بود، عمل نشد.

علاوه براین‌ در بحث واگذاری قراردادها و پروژه‌ها نیز روند انتخاب به‌صورت گزیده‌ای انجام شد؛ اتفاقی که در دوره پیش کمتر بود و متخصصان از طیف‌های‌ سیاسی‌‌ ‌مختلف می‌‌توانستند در پروژه‌های مختلف با شهرداری همکاری کنند.

لیلا شوقی - نرگس خانعلی‌ زاده / جامعه روزنامه جام جم