حیات غیررسمی دایی‌ جان ناپلئون (+تصاویر)

 آن خانه بزرگ و پررفت‌وآمد و پردارودرخت که به خانه امین‌ السلطان هم معروف بوده، مثل همه خانه‌های قدیمی به سن پیری و فرسودگی که رسید، رها شد و گرد بی‌مهری و تخریب روی آن نشست.

در سال ۱۳۸۳ و زمانی که فاصله‌ای با تخریب نداشت، شهرداری تهران رایزنی‌هایی را با مالکان وقت آغاز کرد که قصد تخریب خانه و جایگزینی آن با یک مجموعه‌ای تجاری داشتند.

رایزنی‌ها درنهایت ۱۰سال بعد و در سال ۹۳ به سرانجام رسید و خانه پلاک ۱۲ که در انتهای بن‌بست اتحادیه قرار دارد، به تملک شهرداری درآمد.

خانه ثبت‌ ملی‌ شده اتحادیه که به‌ نام شهرداری سند خورد، کار مرمت و بازسازی آن هم شروع شد و قرار بود خیلی زود به یکی از آثار تاریخی زیبای پایتخت تبدیل و کاربری‌های ویژه‌ای برای آن تعریف شود. هفت سال از آن زمان می‌گذرد و خانه اتحادیه که حالا به خانه تهران معروف است هنوز مراحل مرمتی خود را به‌طور کامل پشت سر نگذارده و درهای این خانه همچنان به روی گردشگران بسته است. حال این پرسش برای میراث‌دوستان و به‌ویژه اصحاب رسانه مطرح است که این خانه کی بازگشایی می‌شود و چه کاربری‌ای برای آن در نظر گرفته شده است.

سرنوشت عجیب‌وغریب خانه «دایی‌ جان ناپلئون» حتی بعد از خریداری شدن توسط شهرداری پایتخت در سال ۹۴ هم به سرانجام نرسید؛ چراکه این خانه قرار بود ظرف دو سال به‌طور کامل بازسازی شود، اما گویی محاسبات مسؤولان چندان دقیق از آب درنیامد و آنها مجبور شدند در مردادماه ۹۶ و همزمان با روزهای آخر کاری شهرداری وقت، تنها فاز نخست این خانه را با کاربری موزه مشاهیر و صرف هزینه میلیاردی افتتاح کنند.

موزه‌ای که قرار بود فاز دوم آن به ساختمان‌های احداثی اختصاص پیدا کند که هیچ‌گاه مراسم افتتاح رسمی این بخش برگزار نشد. جالب‌تر این‌که بعد از مدت کوتاهی از افتتاح فاز اول، در‌های این ساختمان دوباره به روی عموم بسته شد تا دو سال بعد که مسؤولان از افتتاح این ساختمان پس از تعطیلات نوروز ۹۹ سخن به میان آوردند؛ وعده‌ای که همچنان تا به امروز خبری از برگزاری آن نیست.

کرونا و افتتاح غیررسمی

برزین ضرغامی، رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: بخش شرقی این خانه به‌طور کامل مرمت شده و از مدت‌ها قبل در فکر برگزاری مراسم افتتاح رسمی آن بودیم که شیوع کرونا مانع برگزاری این مراسم و افتتاح رسمی خانه شد؛ با این حال عملا فعالیت‌های فرهنگی مختلف در این خانه آغاز شده و سال‌گذشته هم شاهد برگزاری برنامه‌های متنوعی در خانه «اتحادیه» بودیم. هرچند شرایط کرونایی در کمرنگ شدن و کاهش این فعالیت‌ها هم بی‌تاثیر نبوده است. به‌طورمثال یکی از برنامه‌هایی که قرار بود در سال جاری در خانه اتحادیه برگزار شود،​ مراسم دیدوبازدید نوروزی به همراه جمعی از اهالی این منطقه در خانه اتحادیه در ۲۲ فروردین بود که با توجه به قرمز شدن وضعیت تهران این مراسم کنسل شد.

خانه «دایی‌ جان ناپلئون» خانه «تهران» می‌شود

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران درخصوص نوع فعالیت‌هایی که قرار است از این پس در خانه اتحادیه برگزار شود هم می‌گوید: خانه اتحادیه به خانه تهران تبدیل شده و قرار است تمام فعالیت‌هایی که به این شهر ارتباط دارد، در آنجا برگزار شود. یعنی هر فعالیت هنری و فرهنگی که مربوط به گذشته، حال و حتی آینده شهر تهران است، در این محل برگزار می‌شود. حال این برنامه‌ها می‌تواند در حوزه تاریخ باشد، یا ادبیات، معماری، هنر و ... اما مساله اصلی این است که باید موضوع آن در ارتباط با شهر تهران باشد، چراکه می‌خواهیم از طریق این برنامه‌ها پایتخت را بهتر بشناسانیم.

یکی از نگرانی‌های میراث دوستان درباره این خانه آن است که ساختمان‌های آن به محلی برای فعالیت‌های اداری شهرداری تهران تبدیل شود، مساله‌ای که ضرغامی آن را رد و تاکید می‌کند: به دنبال آن هستیم ساختار هیات امنایی برای خانه در نظر بگیریم تا علاوه بر چابک‌تر کردن آن، بتوان فعالیت‌های مختلفی را که در ارتباط با شهر تهران هستند نیز با سرعت بیشتری در این خانه به مرحله اجرا رساند.

یکی از مقاصد مهم تورهای گردشگری

رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران در توضیح بیشتر این مساله می‌گوید: حتی در ساختار جدید اداره این خانه بحث تورهای گردشگری را برای بازدید عموم لحاظ کرده‌ایم تا از این طریق جلوی اداری شدن خانه اتحادیه گرفته‌شود.

از سویی مباحث اقتصادی حوزه گردشگری و فرهنگی را هم مدنظر قرار داده و تلاش می‌کنیم با خودگردان شدن خانه، ساختار به سمتی حرکت کند که رنگ و بوی اداری به خود نگیرد. موزه مشاهیر هم اکنون بخشی از خانه تهران است و ضرغامی درباره آن به ما می‌گوید خانه اتحادیه که حالا دیگر خانه تهران است، فقط برای مشاهیر نخواهدبود و با گستره زیادی از فعالیت‌ها در حوزه‌های مختلف در این خانه روبه‌رو خواهیم بود.

برای مثال در سال گذشته جشنواره تصویر سال را داشتیم که در آن صرفا به وضعیت ۴۰سال اخیر تهران پرداخته شده‌بود. در اصل همان طور که تاکید کردم تلاش داریم در این خانه برنامه‌های متنوعی را با تمرکز بر شهر تهران برگزار کنیم. نمایشگاه «تاریخ خیابان لاله زار» یا «تاریخ پایتختی تهران» از جمله برنامه‌هایی است که تاکنون در خانه تهران برگزار شده و ضرغامی با اشاره به آنها می‌گوید: تمرکز اصلی‌مان البته بر این است که عموم فعالیت‌ها مربوط به اتفاقات روز تهران باشد به همین دلیل می‌بینیم تورهای گردشگری زیادی هم برای بازدید از این خانه برگزار شده‌است، چرا که خانه اتحادیه یکی از مقاصد اصلی برای گردشگری در شهر تهران بوده و هست.

دسترسی راحت‌تر به خانه پلاک ۱۲

قرارگیری خانه اتحادیه در مرکز شهر و درست در خیابان لاله‌زار از یک سو و خیابان فردوسی از سمت دیگر، باعث شده راه‌های دسترسی به آن تنها از شلوغ‌ترین کوچه و پس‌کوچه‌های شهر ممکن باشد، مساله‌ای که از نگاه مسؤولان سازمان زیباسازی شهرداری تهران دور نمانده و ضرغامی درباره‌اش می‌گوید: از دو طریق می‌توان به این خانه رسید، اول کوچه هنر در خیابان فردوسی و دیگری هم کوچه اتحادیه در خیابان لاله‌زار است و برای این‌که بتوانیم تا حدی دسترسی عموم به این خانه را راحت‌تر کنیم، پیش از نوروز ۱۴۰۰، خانه‌ای را که در ابتدای کوچه هنر قرار داشت و پیش‌تر در اختیار دفتر نشر فرهنگ اسلامی بود، خریداری کردیم تا از این طریق راه ارتباطی به خانه اتحادیه را نزدیک‌تر کنیم، هر چند هنوز تصمیمی برای تخریب این خانه نگرفته‌ایم اما طبیعتا می‌تواند نقش مهمی در تغییر دسترسی داشته‌باشد.

گورهای تازه کشف‌ شده

باوجود اتفاقات مثبتی که تاکنون برای خانه تهران افتاده و ما آنها را از زبان رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران برایتان نقل کردیم، اما نکته قابل‌توجه در صحبت‌های ضرغامی این است که هنوز تا پایان مرمت خانه اتحادیه راه زیادی باقی مانده و معلوم نیست بالاخره چه زمانی قرار است بساط فعالیت‌های مرمتی و عمرانی در این عمارت به پایان برسد.

او در این باره می‌گوید: بخش غربی این خانه فضاهای زیرزمینی دارد که در حال کاوش هستیم؛ چرا که در این بخش از خانه دو گور وجود دارد که کارهای مربوط به یکی از آنها تا ۷۰درصد پیشرفت داشته اما دیگری هنوز در دست بررسی است. همچنین فعالیت‌های مرمتی در بخش غربی هنوز در حال انجام است و با توجه به شرایط کرونایی این روزهای شهر تهران مشخص نیست چه زمانی مرمت آن به پایان می‌رسد، طبیعتا محدودیت‌های ایجاد شده بر اثر این بیماری بر روند مرمت و کارهای این چنینی هم اثرگذار است.

افتتاح رسمی نداریم

هنوز برای عده زیادی زمان برگزاری افتتاحیه رسمی این خانه جای سوال است؛ به‌ویژه برای خبرنگاران و اصحاب رسانه که از همان ابتدا بحث مرمت و افتتاح این خانه را به طور دقیق زیر ذره‌بین داشتند و منتظر پاسخ دقیقی از سوی مسؤولان شهر تهران هستند؛ اتفاقی که طبق گفته‌های رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران هیچ‌گاه رخ نخواهد داد.

ضرغامی دراین باره می‌گوید: از آنجا که فعالیت‌های مختلف هم اکنون نیز در خانه اتحادیه اجرا می‌شود دیگر نیازی به افتتاح رسمی نیست، علاوه بر آن باید توجه داشت با اعلام افتتاح رسمی افراد زیادی خواهان بازدید از این خانه خواهندبود.

البته با توجه به شرایط کرونایی، عملا چنین امکانی وجود ندارد و فعلا نمی‌توانیم گستره فعالیت‌هایمان را افزایش دهیم، هرچند این به معنای آن نیست که این خانه در حال حاضر تعطیل است. طبیعتا هر هنرمندی که می‌خواهد برنامه‌ای با موضوع تهران در خانه اتحادیه برگزار کند، باید با سازمان زیباسازی شهرداری هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.

زهرا رمضانی - ایران / روزنامه جام جم