استفاده از ویروس‌ های فاضلاب برای از بین بردن باکتری‌ های مقاوم به آنتی‌ بیوتیک

به گزارش جام جم آنلاین از ایسنا، یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشت جهانی در دهه اخیر، شیوع روزافزون عفونت‌ های مقاوم به آنتی‌ بیوتیک است.

استفاده بیش از حد داروهای آنتی‌ باکتریال منجر به افزایش مقاومت به چند دارو و تغییر در جمعیت باکتری در بیماران می‌شود.

آلودگی با باکتری‌ های گرم منفی مقاوم به چند دارو در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، مانند نوزادان، افراد مسن، بیماران دارای نقص سیستم ایمنی و بیماران سرطانی یک خطر جدی است که در بعضی موارد باعث مرگ می‌شود.

یکی از گزینه‌هایی که در دو دهه اخیر برای از بین بردن استفاده می‌شود؛ ویروس‌ های باکتریایی یا باکتریوفاژها هستند.

فاژها؛ ویروس‌هایی هستند که با حمله به باکتری ها، آن‌ها را از بین می‌برد. فاژهای لیتیک وارد سلول‌ های باکتری می‌شوند و با تغییر متابولیسم باکتری‌ها، باعث تخریب آن‌ها می‌شوند.

فاژ درمانی علاوه بر این‌که در درمان عفونت‌ های مقاوم به چند دارو موثر است، مزایای دیگری نیز مانند حفظ فلور میکروبی بیمار، هزینه کم‌تر نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف، عوارض جانبی کم‌تر، پایداری در شرایط نامناسب، اختصاصی بودن برای باکتری‌های هدف و جداسازی آسان از محیط‌های مختلف مثل فاضلاب، دریا، خاک و... دارد.

با توجه به این موضوع؛ پژوهشگران میکروب‌شناسی با انجام مطالعه‌ای باکتریوفاژهای لیتیک را از فاضلاب جداسازی کردند و از آن‌ها برای از بین بردن نمونه‌های بالینی باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک «کلبسلا پنومونیه» و «انتروباکتری آئروژنز» استفاده کردند.

این باکتری‌ های مقاوم در بازه زمانی دی‌ماه ۱۳۹۶ تا شهریور ۱۳۹۷ از سه بیمارستان و مرکز پزشکی در آمل جمع‌آوری شده و الگوی مقاومت این باکتری‌ها نسبت به آنتی‌ بیوتیک‌ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. پژوهشگران برای جداسازی باکتریوفاژها، از فاضلاب‌ های شهری و بیمارستانی نمونه‌برداری کردند.

در این مطالعه سه فاژ از فاضلاب‌ های بیمارستانی جداسازی شد و بررسی‌ها نشان داد که هر سه فاژ در مقابل باکتری‌ها پلاک‌های شفافی تشکیل می‌دهند و این پلاک‌ها نشان‌دهنده قدرت لیزکنندگی آن‌هاست. این نتیجه تایید می‌کند که این فاژها قابلیت از بین بردن باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را دارند.

پژوهشگران این تحقیق می‌گویند: با توجه به خصوصیات فاژهای استخراج‌شده در این مطالعه، آن‌ها می‌توانند کاندیدای خوبی برای تحقیقات فاژدرمانی باشند، اما نیاز به مطالعات دیگری مثل بررسی مقاومت PH و دماهای مختلف، بررسی توالی ژنومی و ... نیز است.

به اعتقاد این محققان؛ ممکن است داده‌های به‌دست آمده برای کاربرد درمانی کافی نباشد. به همین دلیل آزمایش‌های بیشتر و تجزیه و تحلیل مولکولی، تعیین توالی کامل ژنوم، تجزیه و تحلیل پروتئومیکس و مطالعات بالینی برای درمان ضروری است.

برای انجام این پژوهش فاطمه حبیبی نوا، محمدرضا ذوالفقاری و محسن زرگر؛ پژوهشگران گروه میکروب‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی قم، صالحه صبوری از دانشگاه علوم پزشکی کرمان و محمد سلیمانی از گروه میکروب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی آجا، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه، بهمن‌ماه سال جاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «جداسازی باکتریوفاژهای لیتیک علیه کلبسیلا پنومونیه و انتروباکتر آئروژنز دارای مقاومت دارویی چندگانه از نمونه‌های فاضلاب: ابزاری بالقوه برای اهداف پزشکی» در مجله میکروب‌شناسی پزشکی ایران، منتشر شده است.