اختلافات داخلی فعلی راهبردی نیست

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، پس از این اختلاف‌نظرها رهبر انقلاب در سخنرانی که روز دوشنبه در جمع اعضای مجلس خبرگان رهبری داشتند بر ضرورت حل اختلاف‌نظر مجلس و دولت با همکاری دو طرف تاکید کردند. دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است با توجه به این‌که اختلافات در داخل کشور راهبردی نیست و تمام مقامات درباره اصول، اشتراک نظر دارند، این اختلافات قابل مدیریت است.

 مواجهه ایران و غرب به شرایط حساسی رسیده است و هر طرف تلاش دارد ابتکار عمل را در دست داشته باشد. در این شرایط ما در داخل با دولت و مجلسی مواجهه‌ایم که نگاه‌های متفاوتی نسبت به غرب دارند. اگر این اختلاف دیدگاه‌ها مدیریت نشود و پیام‌های متناقضی به غرب صادر شود چه تاثیری بر میدان مواجهه ایران و غرب می‌گذارد؟

 

انسجام سیاسی کشورها، تابعی از معادله عقلانیت کنش نخبگان محسوب می‌شود. عقلانیت کنش مربوط به شرایطی است که کارگزاران یک کشور احساس کنند الگوی رفتاری آنها بیش از آن‌که ماهیت جناحی دارد با منافع ملی کشور پیوند می‌خورد.

 

رئالیست‌های روابط بین‌الملل این نگاه را دارند که رقابت در حوزه سیاست داخلی برای نخبگان و کارگزاران هر کشور اجتناب‌ناپذیر اما عرصه کنش آنها در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی باید معطوف به یکپارچگی در فضای تصمیم‌گیری و سیاستگذاری راهبردی باشد.

 

نگرش ایران در ارتباط با آژانس و همچنین گروه ۱+۵ براساس برجام و قواعد برجام تنظیم شده و تعریف می‌شود. ایران همواره تلاش داشته قواعد مربوط به برجام را رعایت کند. اما نکته این است آمریکا توافق را نقض کرد و کشورهای اروپایی در برابر نقض برجام سکوت کردند و سیاست عملی در پیش نگرفتند و آژانس هم نتوانست آمریکا و دیگران را وادار به انجام اقدامی کند که بخشی از ضرورت‌های سیاست و امنیت اقتصادی ایران به آن بستگی داشت. بنابراین در چنین شرایط و فضایی آنچه به نظر می‌رسد این است که مقامات ایرانی دارای نگرش نسبتا یکسان و مشترکی در برابر آمریکا و ۱+۵ هستند.

 

بحث مقامات ایرانی این است که آغاز مذاکرات در چارچوب برجام براساس مسؤولیت متقابل کشورهاست. اما واقعیت این است  آغاز مذاکرات در چارچوب برجام براساس مسؤولیت متقابل کشورها باشد.                               

 

اما واقعیت این است آمریکا تمایلی به پذیرش برجام در چارچوب توافق سال ۲۰۱۵ ندارد و برخی مقامات ایرانی که برجام را ایده‌آل سیاست‌های امنیتی ایران می‌دانستند و بر آن مانور می‌دادند هنوز احساس می‌کنند برجام می‌تواند شفادهنده انتظارات راهبردی ایران باشد.

 

 

اختلاف بین مسؤولان کشور از نوع راهبردی نیست، یعنی نگاه راهبردی تمام مسؤولان در دولت و مجلس این است که ایران متعهد به برجام است و آمریکا و اروپا تا به حال برجام را نقض کرده‌اند و باید ساز و کاری در پیش گرفته شود که زمینه برای تنش‌زدایی به‌وجود آید.

 

اما در هر حال، دو رویکرد و تاکتیک وجود دارد که در بسیاری از کشورها در ارتباط با تصمیم‌گیری راهبردی شکل می‌گیرد. کشوری مانند ایران نیازمند یکپارچگی تاکتیکی و راهبردی است. تا کنون یکپارچگی راهبردی وجود داشته چون اهداف تمام مقامات کشور در ارتباط با آمریکا و اروپا و آژانس و پروتکل الحاقی، یکسان و مشابه است اما درحوزه تاکتیکی طبیعی است اختلافاتی وجود داشته باشد.

 

چون موضوع، اهمیت راهبردی دارد و تا‌به‌حال دولت از ۲۰۱۸ که ترامپ از برجام خارج شد نسبت به رویکرد اروپا و آمریکا نگرش خوشبینانه داشته و نتیجه‌ای حاصل نشده، طبیعی است مجلس به‌عنوان بازیگر حمایتی دولت می‌تواند نقش‌آفرین باشد، ولی این نقش مجلس طبعا اگر با بحران‌های تندی همراه باشد آن انسجام عمومی را در کشور کاهش می‌دهد.

 

غربی‌ها شناخت دقیقی نسبت به ساخت سیاسی ایران دارند. در نظام ایران، رهبری مرکزیت ساختار قدرت را در اختیار دارد، نظام سیاسی بر اساس مصلحت رفتار می‌کند وآن مصلحت تابعی از ضرورت‌های موازنه قدرت است؛ بنابراین غرب باید واقف باشد که به تعهدات خود پایبند باشد، زیرا هر جناحی بعد از مدتی ممکن است سیاستی مربوط به جناح دیگر را در دستور کار قرار دهد، به این معنی که هر کدام الگوهای خاص خود را دارند اما ممکن است مواضعشان تقدم و تاخر زمانی داشته باشد. باید به این موضوع توجه کرد که در شرایط بحرانی، کشورها باید قطعیت رفتاری داشته باشند و موضوع زمان، یکی از شاخصه‌های بنیادین در شرایط بحران است.

 

برجام منجر به کاهش یکپارچگی نظریه‌پردازان و تصمیم‌گیران در ایران شد و شکاف سیاسی ایجاد کرد زیرا نامتوازن بود و امتیازاتی دادیم که به لحاظ اجرای ما فوریت داشت. اما امتیازات آنها نه تنها فوریت نداشت بلکه قطعیت خود را هم از دست داد. بنابراین اختلاف بین مسؤولان ما از زمان برجام وجود دارد و چون هنوز یکی از چالش‌های اصلی امنیتی و اقتصادی است و اروپا تفسیر متفاوتی در مقایسه با ما دارد در نتیجه این اختلاف‌نظر ادامه داشته است.

 

 با توجه به اختلاف دیدگاه‌ها در داخل چطور باید فضا را مدیریت کرد که هم نگاه دولت محقق شود و هم نگاه مجلس و مطابق تاکیدات رهبری، یک صدای واحد از سوی دستگاه‌های داخلی در خارج از کشور شنیده شود؟
اول باید این مسائل در چارچوب رویکرد رهبری تنظیم شود. به هر میزان مجموعه‌ها در فضای اجتماعی به این موضوع دامن بزنند چالش‌های بیشتری به‌وجود می‌آید.

 

در حال حاضر دولت و مجلس هر کدام دو رویکرد متفاوت داشته و هر کدام تفسیر خاص خود را دارند. هر چند کاملا با برجام مخالف هستم و معتقدم برای کشور بحران به همراه داشت. اما در عین حال معتقدم حق دولت است که قانون مجلس را براساس اولویت‌های خودش تنظیم کند.

 

نباید به فکر حل مساله از طریق خاصی باشیم. اختلاف شکل گرفته در فرآیندی خودبه‌خود مدیریت می‌شود، تلاش دولت یک پاسخ قانونی و مسؤولانه برای اجرای قانون مجلس است.

 

 جریان انقلابی در کشور از جمله در مجلس شورای اسلامی چه ملاحظاتی را باید رعایت کند که نیات خیر آنها به صدور چند صدایی منجر نشود؟

 

مجلس مقتدر است اما این اقتدار را نباید تبدیل به فشار کند زیرا این به مصلحت کشور نیست. مجلس قانونگذار و ناظر در اجرای قانون است و چگونگی اجرا مربوط به دولت است. مجلسی که آن زمان برجام را تصویب کرد، مقصر است و این مجلس هم از این طرف نباید در فضای افراط قرار بگیرد. بنابراین قانونی که وضع کرده از مطلوبیت لازم برخودار است اما دولت باید آزادی عمل خاص خود را داشته باشد.

 

 دولت روحانی از ابتدای فعالیت نشان داده، معتقد به مذاکره برای حل مشکلات است و الان نیز اعلام کرده‌اند حضور در جلسه غیررسمی با شرکت آمریکا را بررسی می‌کنند. باتوجه به این‌که چنین جلسه‌ای می‌تواند در داخل با مخالفت‌های فراوانی روبه‌رو شود راهکار جلوگیری از این اختلافات چیست ؟

 

در ارتباط با برجام، قدرت بیش از حدی به دولت داده شده است و جامعه و نهادهای سیاسی و نخبگان در فضای غفلت راهبردی قرار داشتند. هیچ کدام به مفاد بیانیه ۹ماده‌ای رهبری درباره برجام توجه نداشتند، در فضای فعلی، مساله اصلی تدبیر کار است و این‌که چگونه موضوع را مدیریت کنیم تا به اهداف و نتایج مورد نظر دست یابیم.
 

مبنای اصلی کار دولت روحانی بر مذاکره است. البته به هیچ‌وجه مذاکره در ادبیات روابط بین‌الملل امری نکوهیده نیست. اما موضوع دیگر دستاوردهای یک مذاکره است که می‌تواند تامین‌کننده منافع ملی بوده یا چالش‌های زیادی به‌وجود آورد.

 

کاری که روحانی و ظریف در مورد برجام کردند این بود که زمینه شکل‌گیری چالش‌هایی را در کشور فراهم کردند. اما در هر صورت باید در ماه‌های باقیمانده عمر سیاسی این دولت به آن اجازه داد که بتواند براساس قوانین مجلس از آزادی عمل تفسیری و تاکتیکی برخوردار باشد.