بدهکاران برجام طلبکار شدند

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، یکی از آخرین این موارد، بیانیه‌ای بود که چند روز قبل صادر کرده و در آن به شدت به تولید اورانیوم فلزی در ایران ابراز نگرانی کردند و آن را مغایر برجام دانستند.

 

این در حالی است که اروپایی‌ها تقریبا هیچ‌یک از تعهدات خود را در برجام عملی نکرده‌اند و بر خلاف ادعایی که دارند در سال‌های گذشته در مسیر نقض تعهدات برجامی در کنار آمریکا بوده‌اند. محمدجواد ظریف در نشست مجازی که در دی‌ماه با وزیران خارجه چین، روسیه، آلمان، فرانسه و انگلیس داشت، تاکید کرد داده‌های تجارت ۲۰۱۹-۲۰۱۴ ایران و اتحادیه‌اروپا ثابت می‌کند سه کشور اروپایی تعهدات برجامی خود را نقض کرده‌اند و سه کشور اروپایی با آمریکا در صدمه جبران‌ناپذیر به ایرانی‌ها شریک هستند.

 

نکته جالب این‌که اروپایی‌ها نه تنها به تعهدات برجامی خود عمل نکرده‌اند بلکه پس از خروج آمریکا از برجام، تعهدات ۱۱گانه‌ای به ایران دادند که هیچ‌یک از این تعهدات را هم عملی نکردند. فهرست این تعهدات، بلند بالاست و در این گزارش به چند مورد از مهم‌ترین آنها پرداخته‌ایم.

 

صادرات تجهیزات و فناوری‌های کلیدی برای بخش نفت و گاز و سرمایه‌گذاری در این بخش ازجمله تعهدات اروپا در برجام است. اما پس از خروج آمریکا از برجام، تمام قراردادهای نیم‌بندی که شرکت‌های اروپایی با ایران داشتند، لغو شد و همگی ایران را ترک کردند و این بخش از تعهدات اروپا در برجام کاملا بر زمین‌مانده است.

 

در همین زمینه می‌توان به بیانیه شرکت نفت و گاز فرانسوی توتال اشاره کرد که با توجه به خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران از پروژه اکتشاف گاز پارس جنوبی خارج شد. شرکت ایتالیایی نیز توافق خود را با ایران در خصوص مطالعه میدان‌های نفتی و گازی لغو کرد. همچنین شرکت لهستانی PGNIG که درزمینه نفت و گاز فعال است، اعلام کرد همکاری خود را با ایران به دلیل خطر تحریم‌های آمریکا به حالت تعلیق درمی‌آورد.

 

بحث حمل‌ونقل دریایی و همکاری‌های بیمه‌ای و کشتیرانی ازجمله محورهای مهم در برجام است.اما پس از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها تمام همکاری‌های خود را در این بخش متوقف کردند. در همین زمینه می‌توان به خروج شرکت‌های کشتیرانی کانتینری از ایران در راستای همراهی با تحریم‌های آمریکا اشاره کرد. به‌عنوان‌مثال،شرکت دانمارکی مرسک مولر،بزرگ‌ترین شرکت کشتیرانی کانتینری جهان برای تبعیت از تحریم‌های مجدد آمریکا علیه ایران، فعالیت تجاری‌اش را در ایران تعطیل کرد. سورن‌سکو، یک مقام ارشد این شرکت گفت: با توجه به اعمال دوباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران، اگر شما تجارت با آمریکا آن‌هم در حجم گسترده داشته باشید، نمی‌توانید در ایران فعالیت تجاری انجام دهید. شرکت ام‌اس‌سی، دومین شرکت بزرگ حمل‌ونقل کانتینری جهان نیز پس از مرسک، ثبت سفارشات جدید را برای ایران متوقف کرد.

 

بر اساس مفاد برجام قرار بود تحریم‌های مربوط به صنعت حمل و نقل هوایی از جمله خرید مشروط هواپیما لغو شود. یکی از مواردی هم که به عنوان دستاورد برجام از سوی دولت مورد اشاره قرار می‌گرفت، قرارداد خرید ۲۰۰فروند هواپیما شامل ۱۰۰فروند ایرباس، ۸۰فروند بوئینگ و ۲۰فروند ای‌تی‌آر بود اما با خروج دولت آمریکا از برجام، این قراردادها کنسل شد و در سال۹۴ صرفا سه فروند ایرباس و ۱۳فروند ای‌تی‌آر وارد ناوگان ایران ایر شد. البته به گفته یک منبع آگاه، با توجه به این‌که ایران تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد، سیستم نرم‌افزاری هواپیماهای برجامی به روز رسانی نشده و اجازه پرواز به خارج از کشور را ندارند و احتمال دارد حتی در فرودگاه‌های کشورهای همسایه نیز به دلیل نداشتن تاییدیه‌های ایمنی پرواز، توقیف شود.

 

بنابراین این تعهدات نه تنها از سوی اروپا اجرا نشد بلکه حتی در موردی از سوخت رسانی به هواپیمای وزیر خارجه کشورمان به بهانه تحریم‌ها خودداری کردند. ماجرا از این قرار بود که حدود سه سال پیش و در جریان کنفرانس امنیتی مونیخ هیچ‌کدام از شرکت‌های تأمین سوخت حاضر نشدند به هواپیمای حامل محمدجواد ظریف سوخت‌رسانی کنند، چراکه نگران بودند با این کار تحریم‌های واشنگتن علیه تهران را نقض کنند.

 

درحالی‌که ارائه کمک‌های بلاعوض، کمک‌های مالی و وام‌های ترجیحی از دیگر تعهدات اروپا بود اما در طول چند سالی که از اجرایی شدن برجام می‌گذرد در عمل چنین اتفاقی روی نداده است حتی طی چند ماه گذشته اتحادیه اروپا بازهم در برابر کارشکنی‌های آمریکا تسلیم‌شده و قادر به پرداخت وامی از سوی صندوق بین‌المللی پول به ایران برای مبارزه با کرونا نشد. ایده پرداخت کمک مالی فرانسه به ایران را نیز می‌توان یک نمونه دیگر در ناتوانی اروپا در انجام تعهدات خود دراین‌ارتباط ذکر کرد، چراکه سال گذشته مکرون ،رئیس‌جمهوری فرانسه ایده پرداخت کمک مالی این کشور به ایران را مشروط به فراهم شدن مقدمات گفت‌وگو درباره سه موضوع چالش‌برانگیز یعنی برنامه موشکی و منطقه‌ای و همچنین بازگشتن به نقطه آغازین تعهدات برجامی ایران کرده بود.

 

ارائه خدمات پیام‌رسانی مالی از جمله سوئیفت، یکی از تعهدات اروپا در برجام بود.  سوئیفت یا جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی، یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی است که برای فرستادن و دریافت هرگونه پیام ارزی میان واحدهای ارزی بانک‌های داخل کشور و بانک‌های خارج از کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد و عملا همکاری بانک‌ها میان کشورها از طریق این سامانه انجام می‌شود.  مرکز اصلی شبکه سوئیفت در کشور بلژیک است و اروپایی‌ها در برجام متعهد به ارائه خدمات پیام‌رسانی مالی از جمله سوئیفت شده بودند. اما پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷، شبکه مالی سوئیفت هم ارتباط خود را با ایران قطع کرد.  واکنش اروپا به این اتفاق هم چیزی بیش از اظهار تاسف نبود و کمیسیون اتحادیه اروپا در آبان سال ۹۷ با صدور بیانیه‌ای از تصمیم شبکه بین بانکی سوئیفت برای تعلیق دسترسی برخی از بانک‌های ایرانی اظهار تأسف کرد.

 

یکی از تعهدات اروپا در برجام، واردات نفت خام از ایران است اما آخرین بار ۱۳آبان۹۷ بود که دو کشور یونان و ایتالیا با استفاده از معافیت تحریمی آمریکا از ایران نفت وارد کردند. پس‌ازآن دیگر معافیت‌های تحریمی آمریکا تمدید نشد و در این شرایط هر کشور یا شرکتی که از ایران نفتی دریافت می‌کرد، مشمول تحریم‌های ثانویه آمریکا می‌شد.

 

بر همین اساس دیگر هیچ کشور اروپایی از ایران نفت وارد نکرد و حتی باوجود تعهدی که فرانسه، انگلیس و آلمان در خصوص حل این مشکل دادند هیچ اتفاقی در این زمینه نیفتاد. نکته جالب‌توجه این‌که نه‌تنها اروپایی‌ها در خصوص واردات نفت از ایران همکاری نکردند بلکه به‌صورت فعال به مانع‌تراشی هم پرداختند و بر همین اساس بود که تابستان سال قبل، نیروی دریایی انگلیس در اقدامی غیرقانونی و برخلاف مقررات بین‌المللی، نفتکش «گریس یک» را که حامل نفت ایران بود در تنگه جبل‌الطارق توقیف کرد؛ اقدامی که به‌روشنی نشان داد نه‌تنها ادعای شکاف میان اروپا و آمریکا بی‌اساس بود بلکه انگلیس و سایر کشورهای اروپایی عملا مجری سیاست آمریکا درباره به صفر رساندن فروش نفت ایران هستند.

 

تلاش برای ایجاد کانال مالی با ایران، یکی از پرسروصداترین اقدامات اروپا در سال‌های اخیر بوده که تلاش داشتند از این طریق به تعهدات برجامی خود عمل کنند. در همان سال۹۷ که آمریکا از برجام خارج شد، اروپایی‌ها در تابستان یک بسته پیشنهادی در این زمینه ارائه کردند. بر اساس جزئیاتی که منتشر شد، بخشی از این بسته پیشنهادی به ایجاد کانالی اختصاص داشت که روابط بانکی با ایران را میسر کند.

 

سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای هم که در آن زمان صادر کردند ،حفظ روابط بانکی با ایران را از اولویت‌های کشورهای اروپایی اعلام کردند. بعدها اروپایی‌ها از سازوکاری به‌نام اس‌پی‌وی صحبت به میان آوردند که قرار بود روابط بانکی ایران و اروپا را به‌عهده داشته باشد اما هرروز بحث جدیدی را مطرح کردند و درنهایت اعلام شد هیچ‌یک از کشورهای اروپایی از ترس تحریم‌های آمریکایی حاضر نشده میزبان دفتر این سازوکار باشد.

 

پس از به فراموشی سپرده شدن اس‌پی‌وی، اروپایی‌ها شروع به دادن وعده وعیدهایی درباره سازوکار جدیدی با عنوان اینستکس کردند که البته هنوز این وعده وعیدها ادامه دارد اما در عمل به‌جز چند تراکنش کوچک، هیچ اقدام قابل‌توجهی در قالب این سازوکار انجام‌نشده است و همین بود که رهبر انقلاب در مقطعی از این سازوکار به یک شوخی تلخ یادکردند.

 

بعد از خروج آمریکا از برجام و اجرای مجدد تحریم‌ها با توجه به عدم اتخاذ موضع جدی علیه آمریکا توسط اتحادیه اروپا، شرکت‌های اروپایی ازجمله شرکت‌های آلمانی و فرانسوی برخلاف گفته‌های برخی مسؤولان‌شان که ادعای ادامه همکاری با ایران داشتند به‌نوبت از ایران خارج‌شده و از ادامه همکاری امتناع کردند. به‌رغم این‌که بهانه اروپاییان برای این قطع ارتباط با ایران ترس شرکت‌های اروپایی از اقدامات تلافی‌جویانه آمریکا بود اما به معنای آن نیست که اروپا در تمام سیاست‌ها کاملا همسو با آمریکاست.

 

اتحادیه اروپا در سال۱۹۹۶ قانون انسداد را در مقابل تحریم‌های آمریکا علیه کوبا و چند کشور دیگر تصویب کرد. قانون انسداد  در راستای جلوگیری از تبعیت فعالان اقتصادی اروپایی از تحریم‌های فرا سرزمینی سایر کشورها نظیر آمریکا ایجادشده است. نتیجه نهایی اجرای این قانون جریمه کردن افراد و شرکت‌های اروپایی توسط دولت‌های اروپایی است که از قانون تخطی از تحریم‌های آمریکا تبعیت می‌کنند.  اما اروپایی‌ها باوجوداین‌که می‌توانستند در خصوص تحریم‌های آمریکا علیه ایران هم از این قانون بهره بگیرند، این کار را نکردند و همین مساله باعث شد شرکت‌های اروپایی، همکاری‌های خود را با ایران لغو کنند.

 

حمایت مالی از تجارت با ایران یکی از تعهدات اروپا در قبال ایران بود، این در حالی است که پس از آن‌که تحریم‌های نفتی در سال ۹۷ بازگشتند، به دلیل ترس از تنبیه‌های احتمالی دولت ترامپ، تغییرات محسوسی نیز در رفتار شرکای تجاری ایران رخ داد. در این میان فرانسه و آلمان که از امضاکنندگان برجام بودند به میزان چشمگیری تجارت با ایران را درزمینه صادرات و واردات کاهش دادند.

 

در همین ارتباط جوزپ بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز گفته است،«ما نتوانستیم از تجارت قانونی بین شرکت‌های اروپایی و ایران حمایت کنیم.» همچنین بر اساس گفته‌های سید روح‌ا... لطیفی، سخنگوی گمرک، تجارت ایران با اروپایی‌ها در هفت‌ماهه نخست سال۹۹ حدود ۱۵میلیون و ۹۱۰ هزار و ۸۱۶تن بوده که ارزشی معادل هشت میلیارد و ۸۰۸میلیون دلار داشته است. در این مدت حجم صادرات ایران به کشورهای اروپایی نیز بیش از پنج میلیون و ۶۰۵ هزار تن بوده که ارزشی برابر دو میلیارد و ۶۷ میلیون دلار داشته است.

 

اروپا نه‌فقط درزمینه صادرات و واردات از ایران به تعهداتش عمل نکرد بلکه حتی برگزاری کنفرانسی را در ارتباط با تجارت با ایران نیز که قرار بود آذرماه برگزار شود به دلایل سیاسی به تعویق انداخت.

 

فروش، عرضه یا انتقال کالاها و خدمات مورداستفاده در ارتباط با بخش خودروسازی ایران از دیگر تعهدات اروپا به ایران در قالب برجام بود.  اما خروج آمریکا از برجام و اعلام بازگشت تحریم‌های این کشور علیه ایران باعث شد شرکت‌های خودروساز اروپایی هم در کنار سایر شرکت‌ها ایران را ترک کنند .در این میان دو شرکت مطرح رنو و پژو، اصلی‌ترین شرکت‌های خودروساز بودند.  اروپایی‌ها پس از این اتفاق، هیچ اقدامی برای عمل به این تعهد برجامی خود انجام ندادند.