چشم امید صلح به ایران

سعید خطیب‌زاده گفته است: هیات سیاسی طالبان در طول مدت حضور در تهران، دیدارهایی را با مقامات مسؤول کشورمان ازجمله وزیر خارجه و نماینده ویژه ایران در امور افغانستان داشته و در‌خصوص روند صلح در افغانستان و مسائل و موضوعات مرتبط، تبادل‌نظر و رایزنی‌هایی خواهد کرد.

در همین حال محمد نعیم، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر در توییتر خود نوشته که روابط دو کشور، وضعیت مهاجران افغان و وضعیت فعلی سیاسی و امنیتی افغانستان و منطقه موضوعات مورد بحث در این سفر خواهند بود.

مذاکرات بی‌سرانجام دوحه

سفر هیات طالبان به کشورمان در حالی انجام می‌شود که برخی منابع خبری از توقف چندروزه مذاکرات دوحه خبر می‌دهند.

مذاکرات دوحه، گفت‌وگوهایی است که از چند ماه قبل با حضور نمایندگان دولت افغانستان و طالبان و همچنین نمایندگان آمریکا در قطر جریان دارد اما طرف اصلی گفت‌وگوها در این مذاکرات دولت آمریکا و طالبان هستند و بسیاری از کارشناسان، دلیل بی‌نتیجه بودن این مذاکرات را در همین می‌دانند چرا که طرف اصلی، یعنی دولت و ملت افغانستان در مهندسی این مذاکرات دیده نشده‌اند.

آمریکا در دوحه بدون حضور دولت افغانستان موافقت‌نامه‌ای در مورد خروج نیروهایش از این کشور و آزادی زندانیان با طالبان امضا کرد و قصد داشت این شرایط را بر دولت افغانستان تحمیل کند اما در این زمینه موفقیتی به‌دست نیاورد تا این‌که دولت ترامپ به پایان رسید.

سید‌رسول موسوی، مدیر‌کل آسیای غربی وزارت خارجه، علت اصلی عدم دستیابی به نتیجه مثبت در این مذاکرات را اقدامات آمریکا می‌داند که موجب به‌هم زدن توازن قوای داخلی در افغانستان شده است.

موسوی در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: آمریکا با اقدامات خود در ماه‌های اخیر و تصمیمات ترامپ برای خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان باعث ایجاد تصورات اشتباهی شده است و تا پیش از رفتن ترامپ تصور طالبان این بود که آمریکا افغانستان را رها کرده و خواهد رفت به همین دلیل احساس می‌کردند نیازی به مذاکره ندارند و اگر مقداری صبر کنند با خروج کامل نیروهای آمریکایی شاید بتوانند تمام قدرت را به لحاظ نظامی به دست آورند.

پررنگ شدن نقش ایران

روند ناامیدکننده مذاکرات دوحه باعث شد عبدا... عبدا...، رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان هم در اواخر مهر به امید ایجاد گشایش در شرایط افغانستان برای گفت‌وگو با مقامات کشورمان به ایران بیاید.

پس از رایزنی‌های عبدا... در تهران، خبر چندانی از نقش‌آفرینی جدید ایران در مذاکرات صلح افغانستان منتشر نشد و مذاکرات دوحه همچون گذشته به شکلی کند و بی‌حاصل ادامه یافت و دو هفته پیش، دور دوم گفت‌وگوهای مستقیم بین دولت افغانستان و طالبان در دوحه، پایتخت قطر آغاز شد که البته پیشرفت آن بسیار کند بوده است.

اما اکنون که دولت جدید در آمریکا روی کار آمده نمایندگان طالبان که یکی از طرف‌های اصلی مذاکرات دوحه است به ایران آمده تا با مقامات کشورمان درباره مذاکرات صلح رایزنی کنند.

ایران همواره تاکید کرده است صلح در افغانستان تنها از طریق مذاکرات بین‌الافغانی و بدون دخالت کشورهای خارجی از جمله آمریکا میسر است و محمدجواد ظریف چه در سفر عبدا... به تهران و چه در سفری که حدود یک ماه قبل به افغانستان داشت بر‌این مساله تاکید کرده است.

الان هم که هیات طالبان برای رایزنی با مقامات کشورمان در تهران به سر می‌برد طبیعتا مواضع جمهوری اسلامی ایران همان مواضع قبلی است و ضمن تاکید بر اصلاح برخی رویه‌ها از سوی طالبان از مشارکت این گروه در ساختار سیاسی افغانستان حمایت‌می‌کند.

سید‌ رسول موسوی، مدیر‌کل آسیای غربی وزارت خارجه درباره رویه‌هایی که باید از سوی طالبان اصلاح شود به جام‌جم گفته ‌است: نتیجه آنچه در دوحه می‌گذرد به نوعی احیای امارت اسلامی افغانستان است، در حالی که امارت اسلامی در منطقه مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت و این اشتباهی است که در دوحه رخ داده، بنابراین اگر شرایط فعلی تغییر کرده و طالبان تصور نکنند که می‌توانند مجدد امارت اسلامی افغان را احیا کنند و همچنین بپذیرند بخشی از قدرت هستند و نه همه قدرت، شاید روند صلح سرعت بگیرد.

وی می‌افزاید: مشکل این است که طالبان همه قدرت را می‌خواهد و نه مشارکت در قدرت اما تا وقتی هر قدرتی همه قدرت را بخواهد صلحی برقرار نمی‌شود مگر این که همه بپذیرند قدرت متعلق به همه گروه‌هاست و باید شریک قدرت شوند، نه این‌که انحصار قدرت را به‌دست آورند.

نقش‌آفرینی منفی آمریکا

البته نقش‌آفرینی منفی آمریکا در مذاکرات صلح افغانستان یکی از مولفه‌های مهمی است که در گذشته مانع از حل مشکلات شده و باید دید در دولت بایدن چه اتفاقاتی در این حوزه خواهد افتاد.

بایدن گرچه در گفت‌وگوهای تلفنی که با برخی مقامات کشورها در روزهای گذشته داشته به موضوع افغانستان پرداخته است اما تاکنون در مورد روند صلح افغانستان که از‌سوی این کشور در دوره ترامپ زمینه‌سازی شده، چیزی نگفته است. با این حال بلینکن، نامزد وزارت خارجه دولت جدید گفته که بایدن توافق دولت آمریکا با طالبان را ارزیابی خواهد کرد.

برخی کارشناسان معتقدند یکی از دلایل کندی دور دوم روند گفت‌وگوهای صلح دولت افغانستان و طالبان مشخص نشدن موضع آمریکا در قبال این روند و سرنوشت توافق‌نامه صلح آمریکا و طالبان است.

از‌سوی دیگر پس از تاکید دولت بایدن به بررسی توافق‌نامه آمریکا با طالبان، منابع اعلام کردند کاخ سفید، زلمی خلیل‌زاد را به‌عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان حفظ خواهد کرد.

شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان در همین زمینه تاکید کرد، ابقای خلیل‌زاد در این سمت نشان‌دهنده تعهد اولیه تیم بایدن به توافق‌نامه آمریکا و طالبان است تا این‌که تیم جدید توافق‌نامه را به‌دقت مورد بررسی قرار داده و سیاست خود را درباره افغانستان ایجاد کند.

زلمی خلیل‌زاد بیش از دو سال است که در این سمت کار می‌کند، روابط او با دولت افغانستان پر‌تنش بوده زیرا کابل اقدامات خلیل‌زاد را به نفع طالبان می‌داند و حتی در آخرین سفر وی به کابل، رئیس‌جمهوری افغانستان از دیدار با او خودداری کرد.

حال باید دید در آینده با توجه به رایزنی‌هایی که اعضای طالبان با مقامات ایران و سایر کشورها دارند و همچنین مواضعی که دولت جدید آمریکا در قبال تحولات افغانستان خواهد گرفت، مذاکرات صلح به چه سمتی خواهد رفت اما آنچه مسلم است این‌که صلح در افغانستان با معماری کشوری چون آمریکا میسر نیست و همان‌طور که ایران تاکید دارد، حل مسائل این کشور صرفا از طریق گفت‌وگو میان مقامات افغانستان امکان‌پذیر است.

روابط ایران و طالبان

موضوع روابط ایران و طالبان برای اولین‌بار زمستان ۹۵ از سوی محمدرضا بهرامی، سفیر وقت ایران در افغانستان مطرح شد.

بهرامی در مصاحبه‌ای گفت: به‌صراحت گفته‌ایم با طالبان تماس داریم اما این تماس را تبدیل به ارتباط نکرده‌ایم، زیرا نخواستیم برای طالبان مشروعیت‌زایی شود. وی تاکید کرد هدف از این تماس‌ها تشویق گروه طالبان برای پیوستن به مذاکرات صلح با دولت افغانستان است و همه کشورهای منطقه نیز در همین رابطه با این گروه تماس دارند.

بعد از آن خبرهایی از حضور هیات‌های طالبان در ایران در رسانه‌ها منتشر و از سوی مقامات رسمی هم مورد تایید قرار گرفت. زمستان ۹۷ هم که دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان که به کابل سفر کرده بود، اعلام کرد ایران با طالبان گفت‌وگو و ارتباطاتی داشته و این روند ادامه خواهد یافت.

رسانه‌های غربی و اپوزیسیون‌ها که از هر ابزاری برای جوسازی علیه ایران استفاده می‌کنند باتوجه به قرار داشتن نام گروه طالبان در فهرست گروه‌های تروریستی بسیاری از کشورها، مذاکرات ایران با این گروه را با عناوینی چون حمایت از یک گروه تروریستی یاد کرده‌اند اما این اتهامی است که از سوی هیچ مرجع بی‌طرفی پذیرفته نیست.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان چندی قبل در مصاحبه با شبکه طلوع‌نیوز افغانستان تاکید کرد در قوانین ایران هنوز طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی خارج نشده اما این مساله مانع نمی‌شود ایران با اعضای این گروه مذاکره کند.

اصولا گفت‌وگو میان مقامات کشورهای مختلف با گروه‌های مسلح بی‌سابقه نیست و حتی آمریکایی‌ها که از هر فرصتی برای اتهام‌زنی به ایران استفاده می‌کنند مدت‌هاست با طالبان پای میز مذاکره‌ نشسته‌اند.

واقعیت این است که افغانستان از مشکلات امنیتی فراوان رنج می‌برد و تا زمانی که این کشور به صلح و آرامش نرسد نه‌تنها مردم این کشور در رنج خواهند بود بلکه تبعات این ناامنی گریبانگیر همسایگان و سایر کشورهای منطقه نیز می‌شود.

بر همین اساس ایران که دارای مرزهای طولانی با افغانستان است و همواره از تحولات این کشور متاثر بوده تلاش کرده از تمام ظرفیت‌های خود برای برقراری صلح در افغانستان استفاده کند و مذاکرات با گروه طالبان در همین چارچوب صورت گرفته است.

حسین نیکپور - سیاسی / روزنامه جام جم