کشمکش قمار

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، وجود باندهای بسیار و صرف هزینه‌های گزاف و گردش مالی هولناک این سایت‌ها به کنار، این‌که بسیاری از این باندها هدفشان همان قمار و شرط‌بندی آنلاین هم نیست و تنها به این واسطه اقدام به سرقت هویت افراد و خالی کردن حساب بانکی آنها می‌کنند هم به کنار اما موضوعی که باید حالا به آن کمی دقت کرد تاثیرات روانی این اتفاق بر افراد جامعه است.

به این مفهوم که بخشی از رونق چشمگیر این سایت‌ها به اقبال افراد به این سمت برمی‌گردد، مسدود شدن نزدیک به ۴۰۰۰ سایت تنها در یک سال و تدوام فعالیت سایت‌های دیگر به این مفهوم است که همچنان بسیاری از افراد به وسوسه منفعت مالی در این سایت‌ها حضور دارند.

سوال این است که چرا با وجود ممنوعیت فعالیت و البته جرم بودن قمار این افراد به نوعی با سرمایه‌های خود اینچنین بازی می‌کنند؟ برخی روان‌شناسان اجتماعی معتقدند این سایت‌ها تکنیک‌هایی برای وابستگی به خودشان اعمال می‌کنند، از مشوق‌های مالی که به افراد می‌دهند تا الگوریتم‌های هوشمندی که باعث امیدواری کاذب آنها می‌شود.

 

پس از این وابستگی دیگر این افراد رها می‌شوند؛ چرا که اعتیاد به قمار، آنها را در دام این سایت‌ها انداخته و زندگی آنها را تباه و جیب گردانندگان این سایت‌ها را پرپول‌تر کرده است. فرمول وابستگی به قمار همانی است که درباره مصرف مواد مخدر و الکل هم کار می‌کند،‌ به همان اندازه هم مخرب است اما هنوز قبح آن در میان عامه مردم نریخته‌است،‌ همین نکته شاید یکی از دلایلی است که همچنان باعث رونق قمار در جامعه شده‌است.

یکی از کانال‌های تلگرامی سال گذشته پایشی از میزان هزینه تبلیغات این سایت‌ها در تلگرام انجام داده‌بود. روش این پایش به این صورت بود که با پیگیری آگهی یکی از این سایت‌ها در تلگرام متوجه حجم بالای تبلیغات آن سایت برای یک مسابقه فوتبال شده‌بود. نتیجه کار این بود که یکی از این سایت‌ها فقط برای یک مسابقه حدود ۹۰۰میلیون تومان برای آگهی در کانال‌های تلگرامی هزینه کرده‌بود؛ صرف چنین هزینه‌ای تنها از سوی یک سایت و تنها برای یک مسابقه فوتبال حتما که باید آورده و سود برگشتی شگفت‌انگیزی داشته‌باشد.

 

اگر رشد قارچ‌گونه این سایت‌ها را ملاک قرار دهیم پس حتما که باید بازار پرتقاضایی در بدنه جامعه برای شرط‌بندی‌های آنلاین وجود داشته‌باشد. این بازار پرتقاضا چطور شکل گرفته‌است؟ البته نباید پیش از رسیدن به پاسخ به دو مولفه مهم بی‌توجهی کرد؛ یکی سهل‌تر شدن قمار به مدد گسترش فضای مجازی است و دیگری سخت‌تر شدن اشتغال و آمار بالای بیکاری و نابسامانی‌های اقتصادی این روزها. علیرضا شریفی‌یزدی، مشاور و روان‌شناس اجتماعی چندی پیش در این باره  به ایسنا گفته‌بود: «هر چه جامعه‌ای شفافیت اقتصادی بیشتری را تجربه کند و پولشویی و اختلاس و رشوه‌خواری در آن کمتر باشد و امکان تبدیل فرصت قدرت به فرصت ثروت با اهرم قانون در آن کمتر باشد بازارگرمی این سایت‌هادر چنین جامعه‌ای کاهش می‌یابد.»

 

بنابراین کمی کوته‌نگری است که تنها وسوسه منفعت مالی و پولدار شدن یک‌شبه را دلیل ایجاد چنین بازار پرتقاضایی بدانیم و باید به نقش مولفه‌هایی همچون عدالت اجتماعی و نبود تبعیض و... هم اشاره‌هایی داشته‌باشیم.

 

فارغ از تاثیرگذاری این مولفه‌ها باید به ترفندهای بی‌شمار این سایت‌ها در جلب نظر مخاطبان و به دام انداختن افراد هم اشاره شود. گردانندگان این سایت‌ها حتما از آب گل‌آلود تبعیض‌های اجتماعی و نابسامانی‌های اقتصادی استفاده می‌کنند اما فعالیت آنها محدود به این فرش قرمز گسترده زیر پایشان نمی‌ماند.

 

استفاده از چهره‌های سرشناس در فضای مجازی به بهانه استفاده از حجم بالای دنبال‌کننده‌های آنها یکی از معمول‌ترین این ترفندهاست. بسیاری از خواننده‌ها و البته مشهوران این فضا یا همان شاخ‌های مجازی از مبلغان ثابت این سایت‌ها هستند.

 

در کنار این شیوه آگهی‌های سایت‌های شرط‌بندی هم استوار بر تکنیک‌های روانشناختی است و به اشتراک گذاشتن «فرم‌های برنده» در این شیوه تاثیر بسیاری دارد. بسیاری از این سایت‌ها فرم‌های دروغینی منتشر می‌کنند که در آن فردی به عنوان مثال با سرمایه‌گذاری ۵۰هزارتومانی برنده ۲۰میلیون تومان شده‌است. هر چند منطق نهفته در این قمارها به لحاظ علمی درست است؛ به این مفهوم که امکان این‌که فردی با ۵۰هزار تومان صاحب ۲۰میلیون تومان شود به لحاظ منطقی وجود دارد اما این اتفاق به مفهوم از دست رفتن سرمایه چندصدهزار فرد دیگر است. اما این سایت‌ها تمام تبلیغات خود را صرف بزرگنمایی این سوی ماجرا می‌کنند و طبیعی است که هیچ اشاره‌ای به آن حجم از مالباختگی ندارند.

 

فرهاد حسینی، روان‌شناس معتقد است ترفند اصلی این سایت‌ها تحمیل همین باور به مخاطبان خودشان است. به این معنا که می‌شود با این حجم از سرمایه به چنین منفعت مالی‌ای رسید. به اعتقاد او، همین باور است که باعث وابستگی روانی افراد به قمار می‌شود.

 

بروز رفتارهایی همچون قمار، پرخوری، تماشای فیلم‌های مستهجن، بازی‌های ویدئویی و حتی افراط در استفاده از شبکه‌های مجازی را جزو اعتیادهای رفتاری دسته‌بندی می‌کنند اما آن‌طور که فرهاد حسینی، روان‌شناس به ما می‌گوید، قمار تنها نوع آن است که به‌صورت رسمی از سوی روانپزشکان و روان‌شناسان به عنوان اعتیاد و بیماری شناخته شده و دیگر رفتارها بیشتر به عنوان یک اختلال روانی تلقی می‌شود.

 

او می‌افزاید: «سیری که به گرفتاری افراد در قمار منجر می‌شود همان سیری است که در اعتیاد به مواد مخدر هم صورت می‌گیرد.» این شباهت اما پیامدهای مشابهی هم دارد؟ شاید تبعات جسمانی این اعتیاد تفاوت‌هایی داشته باشد، اما به گفته حسینی آنچه در این دو ماجرا مهم است «میزان وابستگی روانی» افراد در هر دو نوع است.

 

او ادامه می‌دهد: «وقتی نزدیک به دو دهه پیش ماده‌مخدر شیشه بین مصرف‌کنندگان ایران رواج پیدا کرد در ابتدا از آن به‌عنوان ماده‌ای که وابستگی جسمانی کمتری دارد یاد می‌شد. چراکه در ابتدا عوارضی مثل بدن‌درد و خواب‌آلودگی و ... هم نداشت و تعریف از اعتیاد هم محدود به همین عوارض جسمی بود.

 

بعدها اما متوجه شدیم که وابستگی روانی شیشه بسیار بیشتر از دیگر مواد مخدر است.» وجه اشتراک اعتیاد به شیشه و اعتیاد به قمار همین وابستگی روانی است. وابستگی‌ای که باعث شده قمار آنلاین را کنار مخدر خطرناکی به نام شیشه قرار بدهد.

 

این شباهت البته که نشانه‌های دیگری هم دارد. اعتیاد عملی است که طی آن فرد به علت روانی یا مصرف مواد دارویی و شیمیایی دچار ضعف اراده در کنترل رفتار خود می‌شود. ماده مخدر با ایجاد اختلال در سیستم اعصاب مرکزی فرد و اثرگذاری بر سامانه پاداش مغز باعث تکرار آن رفتار می‌شود. یعنی درست همان اتفاقی که درباره بسیاری از معتادان به قمار صورت می‌گیرد.

 

فرهاد حسینی می‌گوید: «اتفاقی که در مغز فرد در هنگام قمار اتفاق می‌افتد چیزی مانند همان مصرف مواد مخدر شیشه است. به این مفهوم که مقدار دوپامین و سروتونینی که در مغز فرد در حال قمار منتشر می‌شود گاه به همان اندازه‌ای است که در فرد معتاد به شیشه اتفاق می‌افتد».

 

این دو معضل فارغ از نشانه‌ها، پیامدهای مشابهی هم دارند. در هر دو نوع اعتیاد، به‌جز آسیب‌های فیزیکی فرد در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی نیز قرار می‌گیرد. مشکلات مالی، مسائل خانوادگی، از دست دادن شبکه دوستان و آشنایان، اخراج از محل کار و طرد شدن از جامعه از عوارض هر دو اعتیاد است.

 

میل به پول درآوردن و هیجان‌طلبی از عمده‌ترین انگیزه‌های اعتیاد به قمار عنوان شده است. اما جالب است که در ابتدا کسب منفعت‌های مالی انگیزه آغاز به قمار نیست. آن‌طور که فرهاد حسینی‌ می‌گوید: «شاید کسب سود مالی حالا یکی از انگیزه‌های مهم تلقی شود اما آغاز پا گذاشتن در این راه معمولا با انگیزه هیجان و کسب لذت صورت می‌گیرد. به همین دلیل بسیاری از افراد با رقم‌های بسیار کمی وارد قمار می‌شوند اما وقتی به واسطه مشوق‌های بسیاری که چنین سایت‌هایی پیش‌بینی کرده‌اند این افراد صاحب برد می‌شوند همین کار باعث می‌شود چنین باوری در ذهن این افراد کاشته شود که حتما می‌توانند با رقم‌های بالاتر سود بیشتری کسب کنند.»

 

این روان‌شناس می‌گوید: «‌ماهیت قمار به گونه‌ای است که در آن شرطی‌سازی اتفاق می‌افتد و همین باعث تداوم آن می‌شود. اساس اعتیاد روانی هم بر همین شرطی‌سازی استوار است. به این معنا که اگر فرد تنها یک‌بار در این قمار برنده شود به خاطر آن شرطی‌شدن بارها آن را تکرار می‌کند. اگر در این روند هر بار هم شکست بخورد مانعی در تکرار این کار صورت نمی‌گیرد.»