مهارت کلامی میان همسران، عامل شادی و سلامت خانواده

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از خبرگزاری تسنیم؛ قرآن کریم و سبک زندگی اهل بیت علیهم السلام آموزه‌های مهم و دقیقی برای داشتن خانواده شاد و سالم ارائه داده‌اند که توجه به آن‌ها می‌تواند مسیر زندگی را هموار کرده و از طریق سلامت خانواده‌ها، سلامت جامعه را تضمین کند. در این میان، آموزه‌هایی در خصوص مهارت‌های کلامی و گفتاری میان زن و شوهر وجود دارد که باید به درستی مورد توجه قرار گیرد. چراکه یکی از مهم‌ترین خطرها در کمین امنیت خانواده، زبانی است که در کام انسان می‌چرخد. زمانی طعم شیرین زندگی به زهر تند و کشنده تبدیل نمی‌شود و آرامش کانون خانواده مورد تهدید قرار نمی‌گیرد که اعضای خانواده مراقب زبان خود باشند. در دین اسلام هم از نظر سیره عملی امامان معصوم علیهم السلام و هم از نظر احادیث و دستورات دینی، توصیه‌های زیادی درباره خانواده وجود دارد. هرچند که در خانواده‌های سنتی به طور طبیعی وظایف زن و شوهر نسبت به یکدیگر رعایت می‌شد، اما ممکن است نسل جدید تا حدودی از این ارزش‌ها فاصله گرفته باشد و به نوعی تحت تأثیر غرب قرار گرفته باشند تا معیارهای زندگی غربی را در زندگی‌شان ملاک بدانند. به همین دلیل ممکن است تکرار و یادآوری این وظایف برای نسل جوان مفید باشد. در گفتگویی که با حجت‌الاسلام ابراهیم داستانی، استاد حوزه و دانشگاه، انجام داده به بررسی بخشی از مهم‌ترین مهارت‌های کلامی میان همسران پرداخته است. آن طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، در کتاب بحارالانوار به نقل از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام روایتی نوشته شده با این مضمون که آن حضرت درباره شیوه سخن گفتن فرموده است: «نرمش در سخن و گویا و رسا سلام کردن یکی از عبادت‌ها است.» بنابراین آهسته و نرم صحبت کردن یکی از مهارت‌هایی است که همسران باید در زمان صحبت کردن با یکدیگر آن را مورد توجه داشته باشند. مشخص است که زبان تند و خشن نه‌تنها آرامش خانواده را تهدید می‌کند، بلکه گوینده را هم به عذاب دچار می‌کند. حدیث تقریباً جامعی هم از امام صادق علیه السلام در بحارالانوار و تحف العقول نقل شده که می‌فرمایند: «در رابطه میان زن و شوهر، مرد از سه چیز بی‌نیاز نیست و زن هم از سه چیز بی‌نیاز نیست؛ مرد باید با زن خوش‌رفتاری و مدارا داشته باشد تا بتواند محبت و علاقه او را جلب کند، ظاهرش را در برابر او آراسته کند و گشاده‌دست و بخشنده باشد. زن هم باید خودش را از پلیدی دور نگه دارد و تمیز و مرتب باشد، اظهار محبت کند و به نحوی رفتار کند که شوهر را نسبت به خودش بددل نکند.» بنابراین نرمش و مدارا در سخن گفتن باید هم از طرف خانم رعایت شود و هم از طرف آقا. چون اگر قرار باشد یکی از همسران مدام رعایت محبت و احترام را بکند اما دیگری ذره‌ای از محبت از خود نشان ندهد، صمیمیت در خانواده ایجاد نخواهد شد.

استقبال و سلام کردن

چگونه می‌توان از طریق بیان آرام و کلام خوش، کانون خانواده‌ها را گرم و امن نگاه داشت؟

یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای دلگرم کردن همسر این است که وقتی مرد خانه از محل کار به خانه برمی‌گردد، خانم خانه با نام خداوند متعال به استقبال او برود و در سلام کردن از او سبقت بگیرد. چون می‌دانیم که کلمه «سلام» یکی از اسم‌های خداوند است، همان طور که در آیه 23 سوره حشر، در ضمن شمردن اسم‌های الهی می‌فرماید: «السلام المؤمن». به این معنا که خداوند متعال، آفریننده و ایجادکننده سلامت و ایمنی‌بخش است.

از طرف دیگر، حتی اگر کسی معنای کلمه «سلام» را نداند، به‌خودی‌خود متوجه آرامش بخشی آن می‌شود. پس خانمی که برای استقبال از همسرش که تازه به خانه برگشته است به او سلام می‌کند، با این رفتار خود، همسرش را دلگرم و آرام می‌کند چراکه کلمه «سلام» آهنگ ملایم و آرام و همچنین لطافت و نرمش خاصی دارد که گوش شنونده را می‌نوازد و او را آرام می‌کند.

آیا در این باره در آموزه‌های دین اسلام مطلبی وجود دارد؟

بله. در همین مورد روایتی از امام صادق علیه السلام در کتاب حلیه المتقین وجود دارد مبنی بر اینکه مردی به خدمت پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله رفته و عرض کرد: «من همسری دارم که وقتی وارد منزل می‌شوم به استقبالم می‌آید، وقتی از خانه بیرون می‌آیم بدرقه‌ام می‌کند، وقتی غمگین هستم دلیل غمم را می‌پرسد و می‌گوید اگر غمت برای روزی است نگران نباش چون خداوند متعال روزی انسان‌ها را تکفل کرده و اگر غمت برای آخرت است نگران نباش، تو تلاش کن که خداوند پاداشت را می‌دهد.»

پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در جواب این مرد می‌فرمایند: «خداوند متعال کارگزاران ویژه‌ای دارد که بنده‌ها را کمک می‌کنند؛ همسر تو یکی از این کارگزاران و بنده‌های خاص خداست که خدا برای او اجر جهاد در راه خدا و شهادت را می‌نویسد.»

نرمش در کلام

در خانواده‌ها بسیار اتفاق می‌افتد که تندزبانی و بداخلاقی موجب مشاجرات و دعواها می‌شود. چطور می‌توان خوش‌زبانی را جایگزین تندگویی کرد؟

در کتاب بحارالانوار به نقل از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام روایتی نوشته شده با این مضمون که آن حضرت درباره شیوه سخن گفتن فرموده است: «نرمش در سخن و گویا و رسا سلام کردن یکی از عبادت‌ها است.» بنابراین آهسته و نرم صحبت کردن یکی از مهارت‌هایی است که همسران باید در زمان صحبت کردن با یکدیگر آن را مورد توجه داشته باشند. مشخص است که زبان تند و خشن نه‌تنها آرامش خانواده را تهدید می‌کند، بلکه گوینده را هم به عذاب دچار می‌کند.

حدیث تقریباً جامعی هم از امام صادق علیه السلام در بحارالانوار و تحف العقول نقل شده که می‌فرمایند: «در رابطه میان زن و شوهر، مرد از سه چیز بی‌نیاز نیست و زن هم از سه چیز بی‌نیاز نیست؛ مرد باید با زن خوش‌رفتاری و مدارا داشته باشد تا بتواند محبت و علاقه او را جلب کند، ظاهرش را در برابر او آراسته کند و گشاده‌دست و بخشنده باشد. زن هم باید خودش را از پلیدی دور نگه دارد و تمیز و مرتب باشد، اظهار محبت کند و به نحوی رفتار کند که شوهر را نسبت به خودش بددل نکند.»

بنابراین نرمش و مدارا در سخن گفتن باید هم از طرف خانم رعایت شود و هم از طرف آقا. چون اگر قرار باشد یکی از همسران مدام رعایت محبت و احترام را بکند اما دیگری ذره‌ای از محبت از خود نشان ندهد، صمیمیت در خانواده ایجاد نخواهد شد.

شوخی کردن با همسر

جایگاه شوخی و مزاح در دین اسلام مشخص است. اما می‌خواهیم بدانیم آیا شوخی با همسر هم در دین اسلام مورد اشاره قرار گرفته است؟

شوخی کردن و گفتن جمله‌های آرام‌بخش می‌تواند فضای خانواده را آرام کند. در همین مورد روایتی در کتاب بحارالانوار نوشته شده با این مضمون که روزی امام جعفر صادق علیه السلام از شخصی پرسید: «چقدر با یکدیگر شوخی می‌کنید؟» آن مرد در جواب عرض کرد: «خیلی کم!» پس امام صادق علیه السلام فرمود: «این‌طور نباشید. با یکدیگر شوخی کنید چون شوخی از خوش‌اخلاقی پدید می‌آید.»

وقتی زن و شوهری این صفت را در زندگی خود داشته باشند و هر روز در حد چند کلمه‌ای هم ممکن است با هم شوخی کنند، با این کار خود بار زندگی را سبک کرده و خستگی را از روح و بدن یکدیگر دور می‌کنند.

توهین نکنید

البته در مورد شوخی کردن نکاتی وجود دارد که رعایت کردن آن‌ها ضروری است. یکی از موارد، دوری کردن از توهین و ناسزاست، همان طور که در جلد دوم کتاب کافی به نقل از امام محمدباقر علیه السلام نوشته شده است که: «إِنَّ الله عَزَّوَجَلَّ یحِبُّ المُداعِبَ فِی الجَماعَةِ بِلا رَفَثٍ؛ خداوند عزوجل دوست دارد کسی را که در میان جمع شوخی کند به شرط آن‌که ناسزا نگوید.»

درواقع ناسزا گفتن در حین شوخی، نه‌تنها موجب شاد شدن دل همسر نمی‌شود، بلکه او را آزار می‌دهد و زمینه‌ساز کینه در قلب او می‌شود. به همین دلیل باید از شوخی‌هایی که دل همسر را می‌رنجاند دوری کرد. و از طرف دیگر لازم است که شوخی کردن با توهین و تحقیر کردن شخصیت دیگری همراه نباشد، در غیر این صورت همان شوخی موجب از بین رفتن محبت و آغازکننده دعوا و مشاجره بین همسران می‌شود.

ابراز محبت کلامی

در این میان، شاید یکی از مهم‌ترین عوامل دلگرم‌کننده خانم‌ها همین خوش‌بیانی و مهربانی‌های کلامی از جانب همسرشان باشد. چرا باید آقایان در مقابل همسر خود، محبت را به زبان بیاورند و ابراز کنند؟

ابراز محبت یعنی نشان دادن محبت قلبی نسبت به دیگری. این شیوه یکی از بهترین راه‌های جلب محبت همسر است که می‌تواند در قالب کلمات هم ادا شود. در جلد پنجم کتاب کافی نوشته شده که پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرموده است: «قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَةِ إِنِّی أُحِبُّکِ، لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً؛ این گفتار مرد به همسرش که من تو را دوست دارم، هرگز از قلب زن بیرون نمی‏رود.»

این جمله چنان معجزه‌ای می‌کند که زن با شنیدن آن حاضر می‌شود تمام زندگی و داشته خودش را برای آرامش و رفاه همسر و فرزندانش فدا کند و در عین حال، هیچ وقت این ابراز محبت شوهرش را از یاد نخواهد برد.

در این مورد باید توجه داشت که داشتن محبت قلبی نسبت به همسر برای یک زندگی آرام و شیرین کفایت نمی‌کند. درواقع لازم است که محبت‌ها به زبان بیاید تا طرف مقابل با شنیدن آن، دلش بیشتر آرام بگیرد. این محبت و قدردانی می‌تواند در قالب جمله‌هایی ادا شود، مانند: «چه غذای خوشمزه‌ای آماده کرده‌ای»، «دست شما درد نکند»، «خسته نباشید»، «چقدر با این لباس زیبا شده‌ای» و...

در عین حال آقایان باید توجه داشته باشند که زن‌ها به طور ذاتی نازک‌دل و حساس هستند و به همین دلیل بیشتر از مردها به مهر و محبت نیاز دارند. هنگامی‌که زنی با مهر همسرش مواجه شود، محبت خودش را هم بیشتر از قبل به او ابراز می‌کند و در عین حال انگیزه‌اش برای خدمت به همسر و خانواده بیشتر می‌شود. زمانی که مرد به همسر خود یادآوری می‌کند که قدردان زحمات اوست و برای او ارزش قائل است، در این صورت زن هم به او بیشتر علاقه‌مند می‌شود و فضای خانواده را برای او آرام و دلپذیر می‌کند.

اظهار محبت از طرف زن هم یکی از راه‌های جلب محبت شوهر است. در کتاب مستدرک الوسائل نوشته شده که امام رضا علیه السلام فرموده است: «بعضی از زن‌ها برای شوهرشان بهترین غنیمت هستند، زنانی که برای شوهرشان اظهار عشق و محبت بکنند.» به همین دلیل لازم است که زن در برابر شوهرش، غرور بی‌جا و حجب و حیا را کنار گذاشته و از ابراز محبت نسبت به او دریغ نکند. به این صورت اظهار محبت بین همسران نه‌تنها بسیاری از سوءتفاهم‌ها و مشکلات را حل می‌کند، بلکه باعث می‌شود که فضای خانه و خانواده برای آن‌ها لبریز از نشاط و آرامش باشد.

خطاب‌های محبت‌آمیز

شیوه صدا زدن همسر یکی از مهارت‌های کلامی است که باعث برقراری محبت بین آن‌ها می‌شود. درواقع کسی که همسر خود را با لحنی آرام و محبت‌آمیز صدا می‌زند او را هم به آرامش دعوت می‌کند، اما صدا زدن با لحن تند و با کلماتی توهین‌آمیز آغازکننده تنش و مشاجره در خانواده می‌شود. به همین دلیل است که گفته می‌شود با نوع صدا زدن همسرتان، مشخص می‌شود که چه حسی نسبت به او دارید و در ادامه صحبت‌ها می‌خواهید با او به نرمی سخن بگویید یا دنبال دعوا و مخاصمه هستید.

البته در مورد شیوه صدا زدن همسر چند نکته است که نباید از ذهن برود. اول این که بدون گفتن اسم همسرتان یا جایگزین مناسبی به جای اسم با او شروع به صحبت نکنید. البته این جایگزین اسم می‌تواند بر حسب سلیقه زن و شوهر انتخاب شود. دوم این که در صدا زدن از پسوند یا پیشوند توهین‌آمیز و بی‌ادبانه خودداری کنید. زمانی که مرد یا زنی همسر خود را با اسم و لحن موردعلاقه‌اش صدا می‌زند، در عین حال که خستگی و ناراحتی‌ها را از او دور می‌کند، این پیام را می‌رساند که نسبت به او علاقه‌مند است.

برای هم دعا کنید

دعا کردن برای یکدیگر یکی از آموزه‌هایی است که در دین اسلام مورد تأکید قرار گرفته و اتفاقاً زمینه جلب محبت را هم فراهم می‌کند. آیا می‌توان از این شیوه برای جلب مهر و دوستی میان همسران استفاده کرد؟

بله. وقتی زن و شوهری برای یکدیگر دعا می‌کنند، زمینه ارتباط مسالمت‌آمیزی را فراهم می‌کنند. زنی که بشنود همسرش در هنگام دعا کردن او را از یاد نمی‌برد، دلش گرم می‌شود که مورد محبت او قرار گرفته است. این احساس در مورد مردها هم وجود دارد.

خداوند متعال هم در قرآن کریم این نوع دعاها را به مردم آموزش داده تا به صورت فردی و جمعی یکدیگر را دعا کنند و از خدا برای خودشان طلب خیر کنند، تا از این طریق ضمن بهره‌مند شدن از لطف خدا، در دل همسر و خانواده خود ایجاد محبت و صمیمیت کنند. یکی از نمونه‌های این دعا در آیه 74 سوره فرقان آمده است، آنجا که می‌فرماید: «ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما؛ پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنی چشمان ما باشد و ما را پیشوای پرهیزکاران قرار بده.» و همچنین در آیه 28 سوره مبارکه نوح می‌فرماید: «رب اغفرلی و لوالدیَّ و لمن دخل بیتی مومناً...؛ پروردگارا، من را و پدر و مادرم و هر مؤمنی را که به سرای من داخل شود، بیامرز.»