تهدید پلاستیکی کرونا را جدی بگیریم

همین چند وقت قبل بود که از چالش نه به پلاستیک خبرهای خوبی می‌رسید و مردم کم کم این عادت را در خود شکل می‌دادند که هنگام خرید از فروشنده کیسه نایلونی کمتری بگیرند و خرید‌ها را یا در کیسه پارچه‌ای که به همراه می‌بردند قرار دهند یا چند جنس را در یک کیسه.اما با فعال شدن ویروس کرونا همه چالش‌های زیست محیطی تقریبا زیر سایه این ویروس کشنده قرار گرفت. کرونا آنقدر همه‌گیر و مسری است که دیگر کسی به محیط‌زیست و حفظش فکر نمی‌کند. الان تنها چیزی که اهمیت دارد، مبتلا نشدن و جان سالم به در بردن است. راستش را بخواهید انگار حافظه همه ما از آموخته‌‌ها و دغدغه‌های گذشته یکباره خالی شد و ذهن و لوب‌پیشانی مغزمان به سرعت در حال بارگذاری آموخته‌های جدید برای حفظ بقاست. این روزها کیسه‌‌های نایلونی و دستکش‌های یک‌بار مصرف به نوعی ما را از ابتلا به کرونا مصون می‌کند. حالا همه زندگی ما پیچیده شده در نایلون. الان دیگر همه، چالش نه به پلاستیک و رها نکردن زباله در کوچه و خیابان را فراموش کرده‌ایم. حتما یا خودتان دستکش‌های یک‌بار مصرف رها شده در معابر را دیده‌اید یا عکس‌شان را. اکنون موضوع این است که این دستکش‌های رها شده، باعث سرایت سریع بیماری به دیگران می‌شود.

اما جدای از این موضوع بهتر است به یک موضوع دیگر هم گوشه ذهنمان فکر کنیم؛ بعد از فروکش کردن موج کرونا، با این همه کیسه نایلون مصرف شده چه باید کرد؟ چقدر باید تلاش چند برابری کرد تا دوباره مردم چالش نه به پلاستیک را به یاد آورند؟ اصلا چرا در شرایط بحرانی حجم استفاده از کیسه‌های نایلونی بیشتر شد؟ چرا دوباره چند خرید را در یک کیسه نمی‌گذاریم یا اصلا چرا برای حل خرید‌ها از کیسه پارچه‌ای استفاده نمی‌کنیم؟ سرراست‌ترین جواب این است که ترسیده‌ایم و انسان در مواقع ترس بر اساس هورمون استرس تصمیم می‌گیرد، هورمون‌هایی که فقط بقای ما در لحظه حال را تضمین می‌کنند و به آینده کاری ندارند؟ اما آیا می‌‌توان آینده را نادیده گرفت؟

فرهنگ‌سازی زمانبر است

رامتین خداپناهی که مدتی اجرای برنامه «به‌سلامت» را به عهده داشت این روزها مشغول بازی در سریال « گیل‌دخت » است، سریالی تاریخی که قرار است از شبکه سه پخش شود. این بازیگر در همان اول صحبتش به این نکته اشاره می‌کند که تصویربرداری سریال گیل‌دخت در شرایط بحرانی این روزها ادامه دارد و بیشتر از 60 نفر در شرایطی که اصلا بهداشت را نمی‌توان رعایت کرد مشغول کارند و امکان دارد هر‌لحظه یکی از آنها و در ادامه همه گروه به کرونا مبتلا شوند. این بازیگر معتقد است، تولید سریال‌هایی مانند گیل‌دخت که زمان پخش به روزی ندارند، می‌توانند به بعد از بحران کرونا منتقل شوند.

خداپناهی در پاسخ به این پرسش که چرا مردم با این همه توصیه و هشداری که رسانه‌ها می‌دهند باز هم دستکش‌های یک بار مصرف خود را در معابر رها می‌کنند، ‌می‌گوید: فرهنگ‌سازی کار یک سال و یک‌دهه نیست. برای فرهنگ‌سازی به زمانی شاید بیشتر از صد سال نیاز است تا مردم عادت‌های خود را عوض کرده و عادت بهتری را جایگزین کنند. فرهنگ‌سازی و این که شما مثلا چالش استفاده نکردن از پلاستیک و مدیریت آن را مثال می‌زنید با ابلاغیه و گوشزد ‌رد درست نمی‌شود. باید حاکمیت و دولت و تمام سازمان‌ها و نهادها تصمیم به انجام کاری را بگیرند، راهکار ارائه کنند و این برنامه بلندمدت باشد و با تغییر مثلا رئیس جمهور و وزرا تغییر نکند. از طرفی باید دولت از قوه قهریه استفاده کند.

مثلا جریمه کردن و البته این را هم بگویم باید راه‌های جایگزین هم باشد. مثلا وقتی می‌گویی از پلاستیک استفاده نکنید، کیسه‌های پارچه‌ای یا جنس دیگری جایگزین شده باشد. نمی‌توان دست مردم را بست و گفت حال هر جور خودت می‌دانی شنا کن ! مردم دستکش‌های یک بار مصرف را در معابر رها می‌کنند؟ چون فرهنگ‌ اجتماعی ما به‌شدت ضعیف و ناپایدار است و با تلنگری تغییر می‌کند. از طرفی به نظرم ما مردمی هستیم با حافظه کوتاه مدت، چون تاریخ مکتوب نداریم، مردم بحران کرونا را خیلی زود فراموش خواهند کرد و دوباره به زندگی معمولی و روتین خود برخواهند گشت.این اتفاق زمانی اصلاح می‌شود که همیشه و در هر زمانی مصائب بحران‌ها به مردم یادآوری شود و با تاکید به آنها گفته شود اگر قوانین را رعایت نکنید، برای حفظ زندگی و محیط زیست باید جریمه شوید و در این مورد با کسی ملاحظه‌ای نخواهد شد.

در این راستا آموزش و پرورش نقش کلیدی دارد و می‌تواند روش صحیح زندگی را به کودکان بیاموزد. وقتی کودکان سبک صحیح زندگی و حفظ محیط‌زیست را یاد بگیرند هم خودشان آن را رعایت کرده و هم والدین خود را مجبور به رعایت اصول و قانون می‌کنند.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم