درباره رشد نقدینگی خوب

همچنین حجم نقدینگی به بالای 2200 هزار میلیارد تومان رسیده است. آقای رئیس‌جمهور در نشست خبری روز یکشنبه به توضیح درباره علل رشد نقدینگی پرداخت و گفت چون رشد نقدینگی، بیشتر ناشی از افزایش ذخایر خارجی بانک مرکزی بود، رشد خوبی محسوب می‌شود و زیاد نگران‌کننده نیست.
درباره این بخش از سخنان رئیس‌جمهور چند نکته ذکر می‌کنم.

آنچه که خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی را افزایش می‌دهد پایه پولی است، نه نقدینگی. نقدینگی پولی است که بانک‌ها ایجاد می‌کنند در حالی که خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی روی پایه پولی تاثیر می‌گذارد و پایه پولی غیر از نقدینگی است. در واقع این تحلیل به لحاظ فنی تحلیل دقیقی نیست، اگر بخواهیم بگوییم درست نیست.

از حیث تاثیری که نقدینگی و پایه پولی بر اقتصاد می‌گذارد تفاوتی ندارد که منبع ایجاد آنها از کجا باشد. هر تاثیری که نقدینگی و پایه پولی بر اقتصاد داشته باشد، منشا آنها تفاوتی ایجاد نمی‌کند. بنابراین نمی‌توان تاثیر نقدینگی بر اقتصاد را با توجیه این که منشا رشد نقدینگی چه بوده، نادیده گرفت.

آن چیزی که تفاوت ایجاد می‌کند این است که اگر خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی افزایش یافته باشد، اگر روزی تحریم‌ها برداشته شود بانک مرکزی می‌تواند از آن ذخایر استفاده کند. این هم تابع یک سیاست نیست به دلیل این که ما تحت تحریم هستیم دولت ارزی که به دست می‌آورد را می‌خواهد تبدیل به ریال کند. ضمنا دولت به درآمدهای ارزی به طور کامل دسترسی ندارد و گویی به نوعی به زور به بانک مرکزی می‌فروشد. یعنی به نوعی به جای ارزی که به علت تحریم‌ها بلوکه شده و در دسترس دولت نیست یا دسترسی سختی به آن دارد، دولت از بانک مرکزی معادل ریالی آن را دریافت می‌کند تا بتواند بودجه را تامین کند. این در حقیقت اتفاقی است که در اقتصاد ما دارد می‌افتد و کاری نیست که از روی برنامه و تدبیر صورت بگیرد بلکه به ناگزیر و به ناچار در آن افتاده‌ایم.

نکته دیگر درباره اظهارنظر در مورد خوب بودن رشد نقدینگی است. این اولین باری است که از دولت چنین چیزی می‌شنویم که رشد نقدینگی خوب است. بله من قبول دارم که برخی رشدهای نقدینگی خوب است و برخی رشدها هم بد است، اما در ادبیات دولت تا به حال چنین چیزی شنیده نشده بود که گفته شود کدام رشد نقدینگی خوب است و کدام بد است و موضوع خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی هم اساسا ربطی به نقدینگی ندارد.

دکتر حسین درودیان - استاد دانشگاه / روزنامه جام جم