تمام قوا برای تکمیل ایستگاه فضایی

: روز یکشنبه هفته گذشته شاتل فضایی دیسکاوری در چهارمین ماموریتی که پس از سقوط کلمبیا اتفاق می افتاد به سوی ایستگاه فضایی بین المللی بال گشود.

کد خبر: ۱۱۹۲۳۹

این پرواز اما با 3 پرواز قبلی تفاوت ویژه ای داشت زیرا این نخستین پرواز شاتل از سال 2002 تا کنون بود که در شب اتفاق می افتاد و برای همین علاوه بر نگرانی های معمولی که در چنین پروازهایی وجود دارد نگرانی پرواز شب و دشوار بودن ردیابی و بررسی کامل فضا پیما نیز وجود داشت ، اما شاتل دیسکاوری در ساعت 20:47:35 به وقت محل ، زمانی که شمارش معکوس به صفر رسید با موفقیت راه خود را به سوی مدار آغاز کرد و تاکنون گزارشها از سلامت کامل پرتاب خبر می دهد. اینک اما شمارش معکوس دیگری نیز در جریان است. هر پرتاب موفق شاتل شمارشگر بازنشستگی شاتل ها را یک گام به جلو می برد.

ایده ساخت شاتل های فضایی یا ابزارهای حمل و نقل فضایی که قابلیت سفرهای متعدد به فضا را داشته باشد از پیش از دهه 80 مطرح بود هزینه بالای ساخت سیستم های پرتاب کننده که برای قرار دادن ماهواره ها در مدار به کار می رفت همچنین آلودگی فضایی که این سیستم ها به وجود می آورد از یکسو و از سوی دیگر نیاز به انجام عملیات چند منظوره و حضور و سفر انسان به مدار زمین و بازگشت ایمن از مدتها قبل مطرح بود این نیاز با مطرح شدن ایده ساخت ایستگاه های فضایی که نیازمند رفت و آمد متعدد فضانوردان به مدار را بالا می برد افزایش چشمگیری یافت. در دوران جنگ سرد امریکا و شوروی رقابتی را برای ساخت چنین ابزارهایی را آغاز کردند و این بار امریکایی ها بودند که نسخه اولیه چنین سیستمی را که شاتل فضایی Space Shuttle نام گرفته بود مهیا کردند نمونه اولیه اینترپرایز نام داشت.
این نمونه اولیه توانایی پرتاب به مدار را نداشت و برای آزمایش برروی یک هواپیمای ایرباس بهینه سازی شده سوار می شد و از مدار به زمین رها می شد تا دانشمندان را از ایمنی فرود سیستم مطمئن کند. نخستین نمونه اولیه اما خیلی زود آماده شد نخستین شاتلی که به طور کامل ساخته شد و به خدمت گرفته شد کلمبیا نام داشت . شاتلهای فضایی با کمک دو موشک جنبی به فضا پرتاب می شود غول سپید رنگ فضایی در حالی که به یک منبع سوخت عظیم (معروف به منبع نارنجی) وصل است برروی سکوی پرتاب قرار می گیرد با صفر شدن شمارش معکوس موتورهای فضاپیما و موشکهای کناری سوختی را که وارد سیستم احتراق می شود می سوزاند تا با گرانش زمین به مقابله برخیزد پس از پرتاب راکتهای جانبی جدا شده و اندکی بعد منبع سوخت اصلی نیز از آن جدا می شود و به اقیانوس سقوط می کند تا برای ماموریت های بعدی استفاده شود.
از آن به بعد شاتل در مدار زمین قرار دارد و به کمک موتورهای جانبی خود می تواند مدارش را اصلاح کند به ایستگاه بین المللی متصل شود یا مدارش را برای بازگشت به زمین کاهش دهد. در هنگام فرود پس از عملیات ترمزگیری و ورود به جو که با کمک عایق سپر حرارتی ویژه ای صورت می گیرد شاتل همچون یک گلایدر بدون موتر غول پیکر به فرودگاه نزدیک می شود و همانند یک هواپیمای معمولی بر باند فرود می نشیند.
بلافاصله شاتل به ساختمان تعمیرات کلی برده می شود تا برای پرواز بعدی که چند ماه فاصله خواهد داشت اماده شود طی این مدت تمام قطعات شاتل بازبینی و جایگزین می شوند و فناوری های جدی بر آن نصب می گردد تا بار دیگر شاتل بر روی سکوی پرتاب قرار گیرد.کلمبیا به عنوان نخستین شاتل فضایی در 23 فروردین 1360 زمین را به مقصد مدار ترک کرد و پس از چند روز با موفقیت به زمین بازگشت با به پایان رسیدن دوره آزمایش دوره ماموریت های علمی آغاز شد و تا 3 سال پیش ادامه داشت.
روسها نیز بیکار ننشستند و شاتل فضایی بوران را ساختند این شاتل تنها یکبار بدون خدمه به فضاپرتاب شد و به طور خودکار فرود آمد اما هزینه بالا و مسائل فنی و سیاسی روسها را از ادامه این طرح منصرف کرد

تا سال 2010 شاتل های فضایی جای خود را به نسل جدید پرتابه های اوریون خواهند داد

اما امریکایی ها که دروازه های فضا را با ابزار جدی بیش از گذشته مقابل خود باز می دیدند شروع به ساخت نمونه های بعدی کردند پس از کلمبیا شاتلهای چلنجر ، دیسکاوری ، آتلانتیس و ایندیور نیز ساخته شده و به خدمت گرفته شدند.
خدماتی که در این سالها این سیستم های حمل و نقل فضایی به دانش نجوم و فضانوردی کرده است بی سابقه بوده بسیاری از ابزارهای علمی دقیق ، ماهواره ها و تلسکوپ های فضایی نظیر هابل با کمک شاتلها در مدار قرار گرفتند بسیاری از آزمایش های فضایی در این شاتلها انجام شد و ساخت ایستگاه فضایی تنها به کمک این ابزارهای توانمند می توانست سرعت بگیر اما خدمات این شاتلها تاکنون 2 حادثه دردناک را نیز به دنبال داشته است انفجار شاتل چلنجر در 72 ثانیه پس از پرتاب و انفجار کلمبیا هنگام بازگشت از یک ماموریت موفق 16 روزه.
رویداد اخیر ضربه مهلکی به برنامه پروازهای شاتل وارد کردو انها وظایف مهمی را بر عهده داشتند و بخشی از برنامه آینده فعالیت های فضایی وابسته به ادامه فعالیت های آنها بود از تعمیر هابل گرفته تا طرح مهم و گران قیمت تکمیل ایستگاه فضایی بین المللی. 2 سال پس از این حادثه هیچ پروازی برای شاتل ها در نظر گرفته نشد و اولین پرواز بعد از این مدت نیز توسط دیسکاوری رخ داد شاتلی که سفری پر حادثه را در اولین پرواز آزمایشی خود پشت سر گذاشت.
همان حادثه ای که باعث سقوط کلمبیا شده بود بار دیگر رخ داد و خطر از بیخ گوش دیسکاوری گذشت. اما فرود موفق دیسکاوری خیال خیلی ها را راحت کرد و نشان داد 2 سال تلاش برای افزایش ضریب ایمنی پروازها نتیجه نسبتا قانع کننده ای داشته است. شاید 2 گروه بیش از همه خوشحال بودند مردان و زنانی که در دانشگاه ها بی صبرانه در انتظار تعمیر تلسکوپ فضایی هابل بودند و گروه دیگری از محققان که نگران تکمیل تنها آزمایشگاه زیستی مداری خود (ایستگاه بین المللی فضایی) بودند.
نگرانی گروه دوم خیلی زود مرتفع شد. آنها مطمئن شدند برنامه فشرده ای که برای شاتل ها در نظر گرفته شده بود همگی یک مقصد را داشتند و آن هم ایستگاه فضایی بود. اگرچه به دلیل این تاخیر طولانی و محدودیت پروازهای باقی مانده طرح تکمیل ایستگاه هم تغییر کرد. اما گروه نخست دوران پر تلاطمی را پشت سر گذاشت. هابل بیمار و خسته احتیاج به تعمیری سرنشین دار در فضا دارد و ناسا به شدن به دلیل بودجه و امنیت این ماموریت پس از کلمبیا با آن مخالفت می کرد. نزدیک 2 سال جنگ سخت و طاقت فرسایی سپری شد تا سرانجام گریفین رییس ناسا تصمیم شن اوکیف رئیس قبلی را نقض کرد و اعلام کرد یکی از اخرین پروازهای شاتل پیش از بازنشستگی را به تعمیر هابل اختصاص خواهد داد تا شاتل ها در پایان ماموریت خود یکی از پیچیده ترین عملیات فضایی را انجام دهند و این عملیات تعمی به حدی پیچیده است که محققان معتقدند تاریخ عصر فضا تنها یک بار شاهد ماموریتی از آن پیچیده تر بوده است و آن هم زمانی بود که پروژه عظیم آپولو برای فتح ماه صورت می گرفت و اگر این ماموریت را از فهرست خارج کنیم تعمیر هابل در مدار دشوارترین ماموریت فضایی تاریخ عصر فضا خواهد بود.
اما تا سال 2010 شاتل ها بازنشسته خواهند شد و عصر جدیدی فرا خواهد رسید اگرچه طرحهای جایگزین بسیاری مطرح بود اما به نظر می رسد طرحی که جانشین شاتل شود طرحی چند منظوره است که نه تنها می تواند مدار زمین را پوشش دهد بلکه می تواند برای سفر به ماه و مریخ هم به آن امید داشت. طرح عظیمی به نام اوریون در حال انجام است که خواهد توانست غیبت و بازنشستگی شاتل ها را برطرف کند.
اما بعید به نظر می رسد ناسا و دیگر سازمان های فضایی خدمات شاتل ها را فراموش کنند. طرح اوریون نیز با پیچیدگی های فراوانی همراه است و شاید در نسل بعدی دورباره طرح هایی مشابه شاتل های فضایی بروز و ظهور پیدا کنند. طرحهای ساده ای که می توانند بارهای فراوانی را به مدار زمین ببرند و فرود آرامی مانند یک هواپیما داشته باشند. اما یک واقعیت مسلم است که ما در آستانه ورق خوردن صفحه ای مهم از تاریخ اکتشافات عصر فضا هستیم.